Fidanlıklarda Üretim Programlaması
 

Fidanlıklarda Üretimi - Fidanlıklarda Üretim Programlaması - Fidan Yetiştiriciliğinde Planlamanın Yapılması

Fidanlıklarda Üretim Programlaması


Geniş sahalarda fidan üretiminde iyi ve etkin bir çalışma oldukça güçtür. Çok türle çalışma ayrıca bu güçlükleri daha da çoğalır. Zira her türün özel üretme ve yetiştirme yöntemleri sözkonusudur. Bunların herbirine ayrı ayn eğilip özen gös-terilmeksizin etkili bir üretim yapılamaz. Etkili bir üretim için benzer üretme me-todları ve benzer türde fidan yetiştirme önem taşır. Böylece teknik ve uygulama ile ilgili standardizasyon daha kolay sağlanmış ve bunun sonucu daha etkin bir çalışma imkan dahiline girmiş olur. Ancak bu konuda aşırıya gidip monokültüre yönelmek de riski çok artırır. Zira bir hastalık veya ekstrem bir iklim koşulu (örneğin aşırı bir soğuk) herşeyi bir anda yok edebilir. Bu konuda en tutarlı yol, fidanlık işletmesinde bir tür veya bir tip fidan materyali üretiminin toplam üretimindeki oranının % 20-25'inden daha fazla olmamasıdır.

Üretim programlamasına pazar analizi ile başlamalı, hangi türlerde ve hangi büyüklükte ve formda ne kadar üretimin pazarlama olanağı olabileceği pazar araştırmaları ile ortaya çıkarılmalıdır. Ayrıca üretim materyali olan tohum ve ve-jetatif materyal, toprak, gübre ve su ihtiyacı ile mantar ve böcek problemleri bu programda dikkate alınmalıdır. Bu üretim programında:

Yetiştirilecek türler, hangi büyüklükte pazarlanacakları, pazar olanakları, satış kaynaklan (toptan, peyzaj uygulamacılarına, parakende pazar gibi yerlere),teknik bilgiler olarak da üretim metodları, üretimin zaman takvimleri, toprak vesu durumu, ürün veya yetiştirilecek türlerin ihtiyaçları, mantarlara karşı alınacaktedbirler, beklenen büyüme preformansları, üretim konusunda da seralardaki tezgahlarda, açık sahadaki üretme ve repikaj yastıklarında hangi aralıklarla yetiştirme yapılacağı çeşitli üretme kademeleri için ne kadar üretme ve yetiştirme sahalarına ihtiyaç olacağı, buna göre gübreleme giderleri, işçilik masrafları, muhtemelkayıpların üretme ve yetiştirme parsellerinde ne kadar olabileceği, ekipman ihtiyaçları ve bütün bunlara göre fidan bedellerine ait tahminler bu programda yer almalıdır, i

Ayrıca yapılacak üretime göre bir rotasyon ve çalışma planı düzenlenir. Bu rotasyon, durum ve üretim plânı düzenli fidan yetiştirmenin en önemli esasını teşkil eder. Planda beş senelik bir düzenleme yapılmıştır (Bu süre W yıl ve daha uzun bir süreyi kapsayabilir). Bu planda çeşitli parsellerde yıllara göre ekim ve repikaj durumları, hangi yıl ve mevsim hangi parsellerin dinlendirmeye alınacağı belirtilmektedir. Bunun dışında her yıl çeşitli parsellerde ilkbahar, sonbahar, kış ve yaz mevsimlerinde fidan durumları ile, parsellerin tabi tutulacakları toprak işleme, organik, yeşil ve kimyevi gübre uygulamaları, ekim, repikaj ve kök kesme gibi işlemler ayrı ayrı gösterilmiştir. Bu suretle her yıl ve mevsim için ayrı ayrı olmak üzere hangi parsellerde hangi işlemlerin yapılacağı kolayca bu çalışma planından izlenebilir. Örneğin 1992 sonbaharını ele alırsak planda da görüldüğü gibi 1,2 no.lu parsellerden repikajsız çıplak fidan, 8 nolu parselden yapraklı, 9 ve 12 nolu parselden iğne yapraklı fidanların satış için söküleceği, 14 ve 15 nolu parsellerde gübreleme yapılacağı görülmektedir. Bu gübrelemenin detayı da planda gözlenmektedir. Nitekim planda değerlere bakıldığında 14 nolu 8.200 m2 olan parsellerde önce 25 ton temel gübre olarak organik gübre, 150 kg azot gübresi (örneğin amonyumsülfat) ve 300 kg fosfat (örneğin süperfosfat) gübresi verilmesi öngörülmüştür. 15nolu parsel için de daha değişik değerler aynı plan üzerinde görülmektedir. Gene aynı mevsim 16 nolu parselde Melez kavak yetiştirilmesi çalışmalarına devam edilecektir. Rotasyon ve üretim planı düzenlenirken burada öngörülen repikaj aralıkları fidan türüne ve yaşına göre ortalama değerler olarak e'-£ alınmıştır. Türlere göre özellikle çeşitli süs bitkileri yetiştirme ağırlıklı fidanlıklarda ayrı ayrı aylık çalışma programları yapılarak hangi aylar açık sahada, seralarda, sıcak ve soğuk cemakanlarla tünel yastıklarda hangi vejetatif üretme (aşı, çelik, daldırma yöntemleri) ile hangi generatif çoğaltma uygulamaları yapılacağı ayrı ayrı taksimlere bağlanarak üretim programları hazırlanır.

Zamanla ne kadar tohum, çelik ve diğer bitkisel materyalden ne miktar kaliteli repikaja uygun fidan elde edilebileceği ve repikaj sonucu bunun ne miktarının pazarlara arz edilecek hale gelebileceği daha güvenilir verilere dayanılarak ortaya çıkarılabilir. Böylece belli miktarlarda, selekte edilmiş fidan elde etmek için her türden ne miktar tohum ve çeşitli vejetatif üretme materyaline, ne miktar ekim ve çeşitli kademede repikaj alanlarına ihtiyaç olacağı daha gerçekçi bir şekilde saptanabilir. Bu da zamanla daha gerçekçi çalışma ve üretim programları hazırlanmasına olanak sağlar.

Ancak bir fidanlıkta yetiştirilecek türler ve üretim yaşları çok farklı olursa böyle bir fidanlıkta bir rotasyon ve üretim planı yapılması çok zordur ve bukabil bir düzenleme çok komplike bir durum göstereceği dikkate alınmalıdır.

Rotasyon plânında, beş yıl veya daha uzun bir rotasyon süresi, yıl ve mevsimlere göre hangi parsellerde hangi işlemlerin yapılacağı, zamanları ve mekanları itibarı ile önceden saptanmıştır. Ayrıca daha detaylı olarak parsel işlem defterleri de düzenlenir.

Buna göre her parselde yetiştirilecek fidanlara verilecek aralık ve mesafeler tespit edildiğinde her parselin üreteceği fidan miktarı, (zayiat da hesaba katılarak) saptanabilecektir. Aynı şekilde her parselde hangi işlemler yapılacağı belli olduğundan birim fiyat analiz tabloları yardımı ile fidanlığın kültür giderleri de çok önceden hesap edilip ona göre fiyat analizleri yapılabilecektir.

Ayrıca yapılacak üretime göre çelik, tohum v.b. ihtiyaçları da küçük bir hesapla saptanabilir. Örneğin 3 repikaj görmüş 10.000 adet topraklı Porsuk fidanı yetiştirmek üzere ne kadar çelikle işe başlamak gerektiği hesap edildiğinde: O yöredeki deneyimlere göre 3. repikajda % 5 zayiat olduğu esas alındığında 10.000 x 100/95 = 10.526 fidanla 3. repikajı yapmak gerekir. 2. repikajda % 15 zayiat verdiği gözönünde tutulduğunda ise 3. repikaj için 10.526 fidan elde etmek için 10.526 x 100/85 = 12.383 fidanla 2. repikajı yapmak gerekir. 1. repikajda % 10 zayiat verdiği kabul edildiğinde ise 12.383 x 100/90 = 13.758 fidanla 1. repikajı yapmak gerekir. Çelikler ancak % 25 zayiat vererek köklendikleri ve 1. repikaja hazır hale geldikleri esas alındığında ise 13.758 x 100/65 = 18.344 adet çelikle işe başlamak gerektiği sonucu çıkar. Bu suretle 3 defa repikaj görmüş 10.000 adet Porsuk fidanı elde etmek için, yukarda her etapda öngörülen zayiat oranları dikkate alındığında, başlangıçta 18.344 adet çelikle işe başlamak gerektiği anlaş ı'ir. Eğer her sene üç repikaj görmüş 10.000 adet Porsuk fidanı satacaksak 4 parsele ihtiyaç olacaktır. Bunlar 3. repikaj parseli, 2. repikaj parseli, 1. repikaj parseli ve çelik parselidirler. Bunların büyüklükleri ise her repikajda esas alınan aralık ve mesafeye göre ayrı ayrı tespit edilmelidir.

Bir üretim programlanması yaparken halihazır ve gelecekteki pazarları ve buna göre satış olanaklarını iyi tahmin etmek, başlangıçta üretimi az miktarda tutarak kaliteye önem vermek ve bu suretle piyasada iyi bir intiba yaratmak, çoğaltma yöntemlerini türlere göre isabetle belirlemek, bunları gelişmiş yöntemlere göre uygulamak, seraları bütün yıl üretim faaliyeti yapacak şekilde programlamak, sıcak ve soğuk camakanlar ve plastik örtülü yastıklardan gerekli zamanlarda ve azami ölçüde faydalanmak, ayrıca fidanların pazarlanması konularında ilerde verilecek bilgilerin ışığında az türle çalışmak ve bu türlerin, pazar olanaklarının fazlalığı, yetişme ortamına uygunluğu, yetiştirme risklerinin azlığı, üretim ve yetiştirme tekniklerinin ucuzluğu ve rotasyonlarının kısalığı gibi hususları da dikkate alınarak bu türlerin seçilmesi ve programa alınması gerekir.