Tomurcuklar
 

tomurcuk nedir - bitkilerde tomurcuk oluşumu - tomurcukların yapısıSonbaharda yaprağını dökmüş genç bir gövde dikkatli olarak incelenecek olursa, bunun yüzeyinde lentiseller, yaprak izleri, nodyumlar, internodyumlar, tepe tomurcuğu izleri ve diğer tomurcuklar görülür. Bu tomurcuklardan bit tanesi gövde veya sürgünün uç kısmında yer aldığından tepe tomurcuğu ismini alır. Bir de tepe tomurcuğunun alt kısmında gövde üzerinde görülen tomurcuklar vardır ki, bunlara da yan tomurcuklar denir.


Yan tomurcuklar normal olarak gövde ile yaprak sapının üst taraftan teşkil ettiği açının içerisinde teşekkül ederler ve bu teşekkül ettikleri yerler yaprak koltuğu olduğundan, yan tomurcuklara yaprak koltuğu tomurcukları denir. Yapı bakımından tepe tomurcuğu ile yan tomurcuklar arasında herhangi bir fark yoktur.


Nadir olarak yaprak koltuklarından başka yerlerde de tomurcuklara rastlanabilir. Genellikle bu çeşit tomurcuklar, bitkinin muhtelif kısımlarının yaralanmaları neticesi hasıl olurlar. Gene yapı bakımından bu tomurcuklarla normal tomurcuklar arasında herhangi bir fark yoktur. Bu tip tomurcuklar anormal şartların tesiriyle meydana geldiklerinden arızi tomurcuk ismini alırlar.


Örneğin baltalıklarda toprak seviyesine yakın kesilmiş bir çok tür gövdelerinin kesik yere yakın gövde yüzeyinde arızi tomurcuklar hasıl olur. Anadolu’da bilhassa su kenarlarında görülen söğüt ve kavakların dalları kesildiğinde, kesik yüzeyler civarında çıkan dalların çoğu bu arızi tomurcuklardan meydana gelir.


Bir tomurcuk gövdenin gelişmemiş bir kısmı olarak düşünülebilir. Çünkü bir tomurcuk incelendiğinde üzerinde çok kısa aralıklarla yerleşmiş yaprak taslakları bulunur. Ayrıca yaprak taslaklarının çıktığı yerler nodyum ve bu nodyumlar arasında kalan çok kısa gövde parçası da internodyum olarak mütalaa edilebilir. Tomurcuğun uç kısmında meristematik hücrelerin teşkil ettiği kubbe şeklinde bir yapı görülür. Tomurcuğun gelişmesi neticesi gövde boy artımı yapar. Bu esnada üzerinde bulunan yaprak taslaktan da bitkinin olgun yaprakları olarak gelişirler.


Tropikal memleketlerin kurak bölgelerinde ve özellikle mutedil kuşakta yaşayan bitkilerin tomurcukları çıplak değildir. Bunların üstleri tomurcuk pulları ile örtülüdür. Tomurcuk pulları, tomurcuğun dip kısmından çıkar ve muntazam bir şekilde tomurcuğu örterek onu soğuktan ve diğer tehlikelerden korur. Tomurcuk pullarının üzeri sakızımsı bir madde ile örtülüdür.


Bazı tomurcuk pullarının üzerinde bol miktarda tüy bulunur. Yüksek rutubetli tropikal memleketlerde yaşayan odunlu bazı bitkilerde ve genellikle otsu bitkilerde tomurcukların üzeri çıplaktır. Yani üzerlerinde koruyucu tomurcuk pulları görülmez. Böyle tomurcuklar nispeten üzerlerinde bulunan yaprak taslakları tarafından örtülür ve korunur.


Bir gövde üzerindeki tomurcukların hepsi birden faaliyete geçmezler. Bir kısmı faal iken, bir kısmı pasif durumda kalır. Bu bakımdan onları sınıflandırmak icap ederse, faal olanlara aktif tomurcuk ve pasif olanlara da uyur tomurcuk denir. Uyur tomurcuklar genellikle yaprak koltuğu altında teşekkül ederler. Uyur tomurcukların hepsi gelişme şansına sahip olamazlar. Bazıları da teşekkül ettikten uzun yıllar sonra ancak uyanabilirler.


Uyur tomurcukların çoğu kabuk içinde gömülü kalır. Buna sebep uyur tomurcukların teşekkül ettikten sonra hemen aktif hale gelmemesi ve gövdenin çapça artmasıdır. Uyur tomurcuklar gelişme için daima emir beklerler. Bu emir bitki bünyesinde hasıl olan tomurcuk gelişmesini tahrik eden bir maddedir.


Bütün tomurcukların gelişmesi neticesi benzer yapılar meydana gelmez, örneğin bazı tomurcuklardan çiçek, bazı tomurcuklardan dal, ve bazı tomurcuklardan da hem çiçek ve hem de yaprak meydana gelir. Bu bakımdan bicincilere çiçek tomurcuğu, ikincilere da} tomurcuğu, ve üçüncülere de karışık tomurcuk denir.


Bitkilerde tomurcukların gövde üzerindeki dizilişleri başka başkadır. Bazılarında tomurcuklar almaşlı, (spiral tarzda), bazılarında karşılıklı ve bazılarında da dairesel bir diziliş görülür. Bitkilerde birinci tip tomurcuk dizisine en çok ve üçüncü tip tomurcuk dizilişine ise en az rastlanır.


alıntı