Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti
 

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyetinin Dağılması - Yugoslavy İç Savaşı - Yugoslavy Kaça Bölündü - Yugoslavy Şehirleri

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti (Sırp-Hırvatça ve Makedonca: Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, Социјалистичка федеративна република Југославија; Slovence: Socialistična Federativna Republika Jugoslavija) Balkan Yarımadası'nda II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve 1992 yılına kadar hüküm süren Sosyalist Federal Cumhuriyet. Devletin bulunduğu alanda bugün Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Makedonya Cumhuriyeti, Karadağ, Slovenya ve Kosova bulunur.


Savaş öncesi bu topraklarda Yugoslavya Krallığı bulunuyordu. Ülke adını 1943 yılında Demokratik Federal Yugoslavya, 1946'da Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti, ve nihayetinde 1963 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti olarak değiştirdi.


Ülkenin ilk başkanı Josip Broz Tito'dur. Ülke Soğuk Savaş döneminde Sosyalist olmasına rağmen tarafsız bir politika izlemiştir ve Bağlantısızlar Hareketi'nin kurucu üyelerinden biri olmuştur.


Yükselen etnik milliyetçilik hareketi 1980'li ve 90'lı yıllarda YSFC'nin üye ülkelerinin bağımsızlık talep etmelerine yol açtı. Bu hareketin gittikçe güçlenmesi ve Zenofobi'nin ortaya çıkmasıyla ülkede uzun yıllar huzursuz bir ortam vardı. 1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması ve bu dağılma sonucu yaşanan Doğu Bloku'nın çözülmesi devresinde ülkede Yugoslav Savaşları yaşandı ve sonucunda ülke parçalandı.


Etimoloji


Güney Slavcada "Jуг" (Yug), "güney" anlamına gelmektedir.[4] "Славија" (Slaviya) ise “Slavlar ülkesi” anlamındadır. Yug-o-slav-iya, Türkçede "Güney Slavları Ülkesi" anlamına gelmektedir.


Tarih


Bugünkü Yugoslavya topraklarında yaşadığı bilinen ilk kavim İliryalılardır. Daha sonra Slav grupları Yugoslavya'ya göç etmişlerdir. Beşinci yüzyılda artık Yugoslav topraklarında İliryalılar kalmamıştır. Slavlar tarih boyunca daima başkaları tarafından yönetilmişlerdir. Avusturyalılar, Macarlar, İtalyanlar, Türkler ve Fransızlar değişik zamanlarda bunları idareleri altına almıştır. En uzun ve önemli dönemleriyse Türk idaresinde kaldıkları yıllardır.


Sırbistan olarak bilinen ülke toprakları 1389 yılında yapılan 1. Kosova Savaşıyla Osmanlılara bağlı bir derebeylik olmuştu. Sırp halkı uzun yıllar Osmanlı idaresinde kaldı. Osmanlı Devleti’nin zayıflamaya başladığı yıllarda Balkanlar’da çeşitli isyanlar çıktı. Bu isyanlardan biri de Sırp İsyanıdır. 1878 Berlin Antlaşması’yla Sırbistan, bağımsız bir krallık oldu. Böylece 500 yıllık Osmanlı idaresi sona erdi.


Balkan Harpleri esnasında, Osmanlı Devleti oldukça zayıflamıştı. Bu durumdan istifade eden Sırplar 1913 yılında eski Sırbistan ve Makedonya'yı da alarak topraklarını genişlettiler. Birinci Dünya Savaşı sonunda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu çökünce Hırvatistan, Dalmaçya, Bosna-Hersek, Slovenya ve 1389'dan beri bağımsız olan Karadağ toprakları üzerindeki mevcut, Slovenler, Hırvatlar, Boşnaklar ve Sırplar, Sırbistan Krallığı adı altında birleşti. Daha sonra bu krallığın ismi "Yugoslavya" şeklinde değiştirildi. Bu krallık 1929 yılına kadar devam etti. Bundan sonra ülke 1934 yılına kadar Kral Aleksandar-I'in diktatörlüğü altında kaldı. Onun öldürülmesiyle yönetim vekiller heyetine geçti.


Yugoslavya 1941 yılında Almanlar tarafından işgal edildi. Ülke içinde gerilla harpleri baş gösterdi. Rusya'dan destek alan Mareşal Josip Broz Tito, 1943 yılında ülkenin kontrolunu eline geçirdi. İkinci Dünya Savaşı sonunda Almanlar, Yugoslavya'dan geri çekildiler. Tito, iç harp esnasında muhalifi olan Draja Mikallaviç'i 1946 yılında idam ettirdi. Bu arada Yugoslavya 1945 yılında cumhuriyet oldu. Ardından 1946 yılında birleşik cumhuriyet hâline geldi. Tito, hükümet başkanlığına getirildi.


Tito, Stalin'den farklı bir sosyalist siyaset takip etti. 1968 Çekoslovak hareketinde, Rusya'ya muhalefet etti. Batılı ülkelerle ticari münasebetler içine girdi. 1972 yılında Hırvatistan Cumhuriyetinde olaylar çıktıysa da kısa sürede bastırıldı. Tito, 1979 yılında yapılan altı zirve toplantısı neticesinde Castro ile olan mücadelesini kazandı ve Üçüncü Dünya diye bilinen bağlantısızlar teşkilatını Rusya'nın nüfuzundan kurtardı.


Başkan Tito, 1980 yılında ölünce yerine Kollektif Başkanlık idaresi geldi. 1984 yılında devlet başkanlığı Veselin Djuranovic'e verildi. 1989'da görülen ekonomik ve siyasal bunalım, Hırvatistan ve Slovenya cumhuriyetleri arasında ilişkilerin bozulmasına sebep oldu. Aynı yıl Doğu Bloku’nda görülen yenileşme hareketleri Yugoslavya'ya da yansıdı ve 1990'da çok partili düzene geçildi.


1991'de başlayan cumhuriyetler arasındaki iç savaşın neticesinde aynı senenin sonlarında Slovenya, Hırvatistan, Makedonya ve Bosna-Hersek, bağımsızlıklarını ilan ettiler. Karadağ ve Sırbistan birleşerek Yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyetini kurdular. Ancak bu birliktelik Karadağ'ın bağımsızlık ilanı ile son bulmuştur


İdarî Bölünüş


Ülke 6 Sosyalist Cumhuriyet ve 2 Sosyalist Özerk Cumhuriyete bölünmüştür. Başkent Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Belgrad'dır. Ülkeyi oluşturan idarî birimler ve başkentleri alfabetik sıraya göre şunlardır:


1. Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Saraybosna;

2. Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Zagreb;

3. Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Üsküp;

4. Karadağ Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Titograd (şimdiki adıyla Podgorica);

5. Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Belgrad;


5a.Kosova Özerk Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Priştine;

5b.Voyvodina Özerk Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Novi Sad;


6. Slovenya Sosyalist Cumhuriyeti, başkenti Ljubljana.


Nüfus


Nüfus: 10,677,290 (Temmuz 2001 verileri)


Nüfus artış oranı: %-0.27 (2001 verileri)


Mülteci oranı: -4.71 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)


Bebek ölüm oranı: 17.42 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)


Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 73.5 yıl


erkeklerde: 70.57 yıl


kadınlarda: 76.67 yıl (2001 verileri)


Ortalama çocuk sayısı: 1.75 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)


Uluslar: Sırp, Karadağlı, Arnavut, Türk, Voyvodinalı, Boşnak, Macar


Nüfusun etnik dağılımı: Sırp %62.6, Arnavut %16.5, Karadağlı %5, Macar %3.3, diğer %12.6 (1991)


Din: Ortodoks %65, Müslüman %19, Roma Katolikleri %4, Protestan %1, diğer %11


Diller (Konuşulan): Sırpça %95, Arnavutça %5, Türkçe, Boşnakça, Macarca


Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler


toplam nüfusta: %93


erkekler: %97.2


kadınlar: %88.9 (1991)


Ekonomi


GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 24.2 milyar $ (2000 verileri) GSYİH - reel büyüme: %15 (2000 verileri) GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %20 endüstri: %50 hizmet: %30 (1998 verileri) Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %42 (1999 verileri) İş gücü: 1.6 milyon (1999 verileri) İşsizlik oranı: %30 (2000 verileri) Endüstri: Makineler, metalürji, madencilik, tüketim malları, elektronikler, petrol ürünleri, kimyasallar ve ecza ürünleri Endüstrinin büyüme oranı: %-22 (1999 verileri) Elektrik üretimi: 34.455 milyar kWh (1999) Elektrik tüketimi: 33.006 milyar kWh (1999) Elektrik ihracatı: 960 milyon kWh (1999) Elektrik ithalatı: 1.923 milyar kWh (1999) Tarım ürünleri: Meyve, sebze, tütün, zeytin, sığır, keçi, koyun İhracat: 1.5 milyar $ (1999) İhracat ürünleri: Sanayi malları, gıda ve canlı hayvanlar, hammaddeler İhracat ortakları: Bosna - Hersek, İtalya, Makedonya, Almanya (1998) İthalat: 3.3 milyar $ (1999) İthalat ürünleri: Makine ve parça, yakıtlar, sanayi malları, kimyasallar, gıda ve canlı hayvanlar, hammaddeler İthalat ortakları: Almanya, İtalya, Rusya, Makedonya (1998) Dış borç tutarı: 14.1 milyar $ (1999 verileri) Para birimi: Yeni Yugoslav Dinarı (YUM) (1999) Para birimi kodu: YUM Mali yıl: Takvim yılı


Coğrafi yapısı


Konum: Güneydoğu Avrupa'da, Adriyatik Denizi kıyısında, Arnavutluk ile Bosna - Hersek arasında yer alır. Coğrafi konumu: 44 00 Kuzey enlemi, 21 00 Doğu boylamı Haritadaki konumu: Avrupa Yüzölçümü: 102,350 km² Sınırları: toplam: 2,246 km Sınır komşuları: Arnavutluk 287 km, Bosna - Hersek 527 km, Bulgaristan 318 km, Hırvatistan (kuzey) 241 km, Hırvatistan (güney) 25 km, Macaristan 151 km, Makedonya 221 km, Romanya 476 km Sahil şeridi: 199 km İklimi: Kuzeyde kıtasal iklim, orta kısımda kıtasal ve Akdeniz iklimi, güneyde kıyı boyunca Adriyatik iklimi görülür. Arazi yapısı: Verimli ovalar, kireçtaşı havzaları, dağlar ve tepelikler Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Adriyatik Denizi 0 m en yüksek noktası: Daravica 2,656 m Doğal kaynakları: Petrol, gaz, kömür, antimon, bakır, kurşun, çinko, nikel, altın, krom, hidro enerji, işlenebilir topraklar Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %40 daimi ekinler: %0 otlaklar: %20.7 ormanlık arazi: %17.3 diğer: %22 (1993 verileri) Doğal afetler: Yıkıcı depremler