Deşt-İ Kıpçak
 

Deşt-i Kıpçak Hakkında - El-Dimeşki - Deşt-i Kıpçak Tarihi

Deşt-i Kıpçak


Deşt-i Kıpçak, (Farsça:دشت قپچاق‎, Dašt-i Qipčaq) Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Dinyester ile İrtiş ırmakları arasındaki bölgenin tarihsel adı. Kıpçak çölü veya Kıpçak bozkırı anlamına da gelir.


İrtiş Irmağı yöresinden batıya doğru göç eden Kıpçaklar, bugünkü Rusya ve Ukrayna’nın bütün güneyini ele geçirdiler ve bu topraklarda göçebe bir devlet kurdular. Kıpçakların bölgede kurduğu bu devletin egemen olduğu topraklar Deşt-i Kıpçak olarak adlandırıldı ve 18.yyla kadar kullanıldı. 13. yüzyılda Moğolların Kıpçak egemenliğine son vermesinden sonra bölge Altın Orda Devleti adını aldı. Deşt-i Kıpçak adı da kullanılmaya devam etti. Kıpçak bozkırlarının bir kısmı daha sonra Kazak bozkırları adıyla anılmıştır.


Deşt-i Kıpçak topraklarından değişik bölgelere dağılan Kıpçakların bir bölümü, Mısır’da Bahriye Memlûkleri olarak bilinen hanedanı kurdular.


Ahmad at-Tini (1235-1318), an-Nuveyri (1279-1332), el-Dimeşkî (1301-1399), İbn Haldun ve İbn Dukmak gibi ortaçağ alimlerinin eserlerinde Batı ve Doğu Kıpçak boy birliğinin etnonimi hakkında değerli bilgiler vardır. 1220’lerde Batı Deşt-i Kıpçak’a yapılan Moğol hücumu ile ilgili İbn Haldun’un yazdığı ilginç bir belge vardır.

Batı Deşt-i Kıpçak Kıpçakları şu boylardan oluşuyordu:


1. Toksoba (dokuz oba)

2. İetioba (yedi oba)

3. Burdjogli (Boruç-oğlu)

4. El’borili

5. Kangarogli

6. Andjoglı

7. Durut

8. Kulabaogli

9. Djartan

10. Karabirkli

11. Kotan (Hotan)


Abū Hayyān'ın çağdaşı 14. yüzyılın İslâm tarihçilerinden el-Dimeşkî Altın Ordu topraklarındaki Kıpçak boy adlarını sıralayarak onların hepsinin Türk olduğunu zikretmektedir.



"Tokus-oba (dokuz oba), Yet-oba (yedi oba), Boruç-oğlu, Bergü, Kangaroğlu, Ançoğlu, Duna, Kara-Baroğlu, Çur-Tan, Kara Börklü, Kotan, Barak, Yimek, Borlu, İleris, Tok, Kumandur, Berendi, Beçene, Uzun, As (Az)."