Atatürk Neler Okurdu
 

Atatürk Neler Okurdu


Atatürk'ün başucu kitaplarından biri Fransız düşünürü Jean Jacques Rousseau'nun "Mukavele-i içtimaiyye"si yani "Toplum Sözleşmesi"dir. Fransız Devrimi'ne de kaynaklık eden bu kitap 1756'da yazılmış; ama Türkçe'ye ancak 150 yıl sonra çevrilebilmiştir.


Bugün Çankaya Köşkü'nün "Atatürk Kitaplığı"nda saklanan kitabın 156 ncı sayfasındaki birkaç satırın yanında, Atatürk'ün "Mühimdir" notu vardır. Altı çizili bu satırlarda şu iki cümle yazılıdır: "Egemenlik gücü basit ve tektir. Bu gücü bölmek, yok etmek demektir."


Aslında "Atatürk Kitaplığı"ndaki her kitabın ve bu kitaplarda altı çizilen her satırın ayrı bir öyküsü vardır. Bunlardan biri de İsmail Hakkı Babanzade'nin "Hukuk-u Esasiyye"sinde (Temel Haklar) yer alır.

Gazi'nin 1923 yılında, Cumhuriyet'in ilân edilmesinden önce okuduğu bu kitabın 119 ncu sayfasında Montesqueu'den (altı çizili) bir alıntı yapılmış. Aynen şöyle:


"Cumhuriyet ve demokrasileri yaşatan genel kural, siyasi fazilettir."

Bugün ülkenin dört bir yanına asılı "Cumhuriyet fazilettir" atasözünü borçlu olduğumuz bu alıntının yer aldığı kitapta Atatürk'ün el yazısıyla düştüğü küçük bir not daha var. Nottan ziyade, bir hesap bu:

Kitabın kenarına eski Türkçe olarak alt alta "1923" ve "1789" sayıları yazılıp çıkarma işlemi yapılmış. Sonuna da "134 sene evvel" notu düşülmüş. Bu küçük hesap, Türk devriminin, Fransa'daki atasına göre 134 yıl geciktiğini belgeliyor.


Atatürk'ün okuduğu kitaplar arasında yer alan Rene Grousset'in "Uzak Doğu Tarihi" isimli kitabının "Budizm" başlıklı metninden:


Budizm metafiziği, bilinemeyenler alanına bakmaktadır.Buda'nın öğrencilerinden Malunkyaputta bir gün Buda'ya doktrininin "dünyanın başlangıcı ve insanın ölümsüzlüğü" konusunda cevap vermemesini hayretle karşıladığını açıklamıştır. Buda cevap olarak "bunların cevabının bulunmamasının barış (ahlak) yolunda hiçbir ilerleme sağlamayacağını belirtmiştir: "Barışa hizmet eden benim, size öğretmeye çalıştığım acı konusundaki gerçek, nedeni ve ortadan kalkmasıdır." Tüm boyutları korunarak, temel Budizm'in bir tür bilinemezci pozitivizm olarak gözükmektedir.


ATATÜRK' ÜN KİTAPLIĞINDAKİ

TÜRKÇE VE OSMANLICA KİTAPLARDAN BAZILARI


Ahmet Vefik Paşa : Lehçe-i Osmani

Ahmet Vefik Paşa : Lehçe-i Osmani

Mehmet Salahi : Kamus-u Osmani

Avram Galanti : Türkçede Arabi ve Latin Harfleri ve İmla Meselesi

Mehmet Ali : Tahsil-i Lisan-ı Alman

Nüzhet : Kendi Kendine Almanca

Ahmet Cevat : Türkçe sarf ve nahif

Kazım Nami : Türkçe Oku, Türkçe Yaz

Mithat Sadullah : Latin Harflerinin Türkçeye tatbiki

İbn Emin Mahmut Esat : Tarih-i Din-i İslam

Osman Bin Süleyman : Kamus

Lütfullah Ahmet : Hayat-ı Hazret-i Muhammet

Abdunnaim Bin Hasan : Ceridetül Evail ve Hamidetül Evahir

Ahmet Halit : İslam Büyükleri

Abdurrahmanil Cami : Tercüme-i Nefhatül İnsan

Mehmet Cemil : Hukuku Düvel

Katip Çelebi : Cihannuma

Feridun Bey : Feridun Bey Münşeatı

Mehmet Bin Sait : Kitabü'l Tabakatü'l-Kebir

Şemseddin Sami : Kamusu Alam (6 cilt)

Şemseddin Sami : Kamusu Okyanus

H.Z. Ülken : Aristo Metafizik

Süheyl Ünver : İbn-i Sina

Ahmet Rifat : Lügat-ı Tarihiye ve Osmaniye

M.Fuat : Amerika'da Tükler ve Gördüklerim

Rıza Tevfik : Kamus-u Felsefe

Cemal Paşa : Hatırat (1913 - 1922)

Mehmet Cemil : Sulhta ve Harpte Hukuku Düvel

Evliya Çelebi : Seyyahatname

Suphi : Tekmiletül'l-iber

Lütfi Simavi : Devr-i İnkılap

Mustafa Necip : Selimname

Osmanzade Taib : Hakikatü'l Vüzera

Ahmet Saip : Vaka-i Sultan Aziz

Ahmet Hilmi : Tarih-i İslam

Mazhar Fevzi : Hayr-i Sahil

Ziya Paşa : Endülüs Tarihi

Resulzade Mehmet Emin : Azerbaycan Cumhuriyeti

Ali Reşat : Tarih-i Osmaniye

Ali Reşat : Kurun-u Cedide Tarihi

Sebahattin : İttihat ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar

Mahmut Esat : Tarih-i Dini İslam

Ahmet Mithat : İnkılap

Ahmet Cevdet : Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa

Mustafa Efendi : Tarih-i Selanik

M. Şemsettin : İslam Tarihi

Ahmet Rasim : Osmanlı Tarihi

Necip Asım : Türk Tarihi

Mustafa Nuri Paşa : Netayic-ül Vukuat

Mehmet Zihni : Neşahir-ün Nisa

Mehmet Şemsettin : Mufassal Türk Tarihi

Ziya Gökalp : Türk Medeniyeti Tarihi



ATATÜRK'ÜN OKUDUĞU YABANCI KİTAPLARDAN BİRKAÇI


M. Roux de Rochelle : Etats-Unis D'Amerique

M. Dubois de Jancigny ve M. Xavier Raymond : Inde

M. Chopin : Russie

M. G. L. Domeny de Nenzi : Oceanique

Bary de St Vinvent : Iles de l'Ocean

M. Ph. Le Bas : Etats de la Confederation Germanique

M. Van Hasselt : Belgique et Hollande

M. Louis Lacrcix : Iles de la Grece

M. Louis Lacrcix : Chili, Paraguay, Uruguay, Buenos Aires

Champollion Figeac : Egypte Ancienne

M. J. J. Marcel : Egypte depuis la conquete des Arabes

Rozet et Carette : Algerie, Etats Tripolitains, Tunisie

Lavalle ve Gueroult : Espagne

M. Ph de Golbery : Histoire et Deion de la Suisse et du Tyrol

M. G. Pauthier : Chine et son Deion Historique

M. Chepin ve A. Ubicini : Provinces Danubiennes et Roumanies

M. Ph. le Bas : Suede et Norvege

Ferdinand Denis : Portugal

Ferdinand Denis : Afrique

Ferdinand Deniz - M. C. Famin : Bresil, Colombie et Guyane

M. Larenaudiere ve M. Lacroix : Mexique Guatamala Perou

M. Davezat : Iles de l'Afrigue

M. A. Tardieu, M. S. Cherubini : Senegambie et Guinee

M. N. Desvergers : Nubie, Abyssinie

Lacroix Yanoski : Italie Ancienne

M. Le Chevalier Artaud : Italie Sicile

Frederic Lacroix : İles Baleres et Pithyuse

M. Friess De Colonma : Histoires des Antilles

M. Elias Rensult M. Roux De Rochelle : Villes Anseatiques

M. Ferdinand Hoeger : Chaldee Assyrie Medie Babylonie

M. Neel Desverges : Arabie

S. Munk : Palestine De******ion Geographique historique et areheologique

Jean Yanosky ve M. Jules David : Syrie Ancienne et Moderne

M. Dubeux : Tatarie, Beloutchistan

M. V. Valmont, M. Xavier Raymond : Boutan et Nepal

Ernest Lqvi see ve Alfred Rambaud : Histoire Generale du IV e Siecle a nos jours (12 cilt)

Jean Jaures : Histoire Socialiste de la Revolution Française

Hilaire de Barenton : Le Mystere des pyramides

ATATÜRK'ÜN DİL DEVRİMİ SIRASINDA ÇALIŞTIĞI KİTAPLARDAN BAZILARI


H. F. Kuergic : Psychologie de Quelgues Elements des Langues Turques (1)

Vilhelm Thomson : l'Orkhon

M. Guizot : Dictionnaire Universel des Synonymes

M. Brasseur de Bourburg : La Langue Maya

Hilaire de Barenton : L'Origine des langues des Religions et des Peuples