Osmanlı İmparatorluğu Kaptan-İ Deryalar Listesi
 

Kaptan-ı Derya Nedir - Osmanlı İmparatorluğu Kaptan-ı Deryaları Kimlerdir - Kaptan-ı Derya Hakkında

Kaptan-ı Derya


Kaptan-ı Derya, Osmanlı İmparatorluğu'nda donanma komutanlarına verilen addır.

16. yüzyıl'ın ortalarına kadar beylerbeyi rütbesi, o tarihlerden sonra vezir kaptanıderyaların (kaptanpaşa da denir) önemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun denizaşırı topraklarının genişlemesiyle ve Akdeniz kıyılarındaki fetihler çoğaldıkça arttı.

Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılır, Osmanlı İmparatorluğu'nun "deniz eyaletleri" diye adlandırılan eyaletlerini (Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Akdeniz adaları) doğrudan ya da denizci paşalar aracılığıyla denetimleri altında tutarlardı. Başlangıçta Gelibolu'da daha sonraları İstanbul'da Kasımpaşa'da oturan ve semt ile tersanenin güvenliğinden sorumlu olan kaptanıderyaların unvanı Tanzimat döneminde kaldırıldı.

İlk Osmanlı deryabeyleri, sancak yöneticiliği de yapıyorlardı. Osmanlı deniz üssü İzmit'ten Gelibolu'ya taşındıktan sonra deryabeyine kaptan-ı derya da denmeye başladı. II. Mehmed döneminde donanma güçlü bir yapıya ve örgüte kavuşurken, kaptan-ı deryanın yetkileride artırıldı. 1533/34'te, Cezair-i Bahr-i Sefid ile Cezayir-i Garp bir yönetimde birleştirilerek Kaptanpaşa eyaleti oluşturulunca, kaptan-ı deryanın aynı zamanda bu eyaletin yöneticisi olması, eyalet işlerini de atayacağı bir vekille yürütmesi kabul edildi.Ama kaptan-ı deryalığın önem kazanması Barbaros Hayrettin Paşa'nın bu görevi yürütmesi sırasında oldu.16. yy'ın sonunda kaptan-ı deryalığa atananların vezirlik rütbesiyle Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılmaları uygulaması başlatıldı.

Kaptan-ı derya, Donanma-yı Hümayun'un ve Tersane-i Amire'nin en büyük amiriydi.Denizcilikle bütün atamaları yapma, hüküm yazma ve tuğra çekme yetkisi vardı.Derya Kalemi'ne bağlı zeamet ve tımarların dağıtımını da o yapardı.

Kaptan-ı deryalığa atanan kişi önce sadrazamın katında kürk giyer, sonra törenle Tersane-i Amire'ye gidip göreve başlardı.Bazen denizcilerden de atamalar yapılmakla birlikte, bu göreve çoğunlukla sivil ve asker vezirler getirilirdi. Donanmaının manevrası, kıyı ve açık deniz karakol hizmetlerini, Tersane-i Amire çalışmalarını planlamak kaptan-ı deryanın asıl görevleriydi.Tersane-i Amire'deki makamında şikayetleri dinleyen kaptan-ı derya, Haliç ve çevresinin güvenliğinden de sorumluydu. Tersane-i Amire alanlarındaki davalara doğrudan bakar, idam cezası da verebilirdi. Bazı davaları da kadıya havale ederdi.

Donanmayla denize açılacağı zaman, İstanbul'dan hareket etmeden önce Tersane-i Amire'de sadrazama teftiş verir, sonra onunla birlikte Topkapı Sarayı'na giderek padişahın katına çıkardı. Bu sırada donanma da saray açıklarında demirleyerek top atışıyla selamlama görevini yerine getirirdi. İstanbul'da olmadığı zamanlarda kaptan-ı deryaya tersane emini vekalet ederdi. En kıdemli yardımcısı tersane kethüdası, donanmadaki yardımcıları da kapudane, patrone, ve riyale idi.

Kaptan-ı deryalık 1867'de kaldırılarak Bahriye Nezareti ve Kumanda Meclisi adında iki birim oluşturuldu. 1876'da ve 1878-80 arasında yeniden kurulduysa da, sonunda kaptan-ı deryanın asıl görevlerini bahriye nazırı üstlendi.

Osmanlı İmparatorluğu Kaptan-ı Deryalar listesi

A

Abdi Paşa
Ahmet Fevzi Paşa

B

Barbaros Hayreddin Paşa
Bayburtlu Kara İbrahim Paşa
Bıyıklı Koca Derviş Mehmed Paşa
Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa

C

Cafer Ağa
Cezayirli Gazi Hasan Paşa
Cığalazade Yusuf Sinan Paşa

D

Damat Gürcü Halil Rifat Paşa
Damat Mehmed Ali Paşa
Deli Hüseyin Paşa

G

Gedik Ahmed Paşa
Giritli Hüseyin Paşa

H

Hacı Salih Paşa
Hacı Vesim Paşa
Hersekli Ahmed Paşa

K

Kara Musa Paşa
Karamürsel Alp
Kaymak Mustafa Paşa
Kel Hoca İbrahim Paşa
Kemankeş Ahmed Paşa
Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa
Kılıç Ali Paşa
Koca Mehmed Hüsrev Paşa
Kurdoğlu Muslihittin Reis
Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa
Küçük Davut Paşa
Küçük Hüseyin Paşa

M

Mandalzade Hüsameddin Paşa
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
Mesih Paşa
Mezomorto Hüseyin Paşa
Müezzinzade Ali Paşa

N

Nasuhzade Ali Paşa

P

Pakçemüezzin Baltacı Mehmed Paşa
Piyale Paşa

S

Seydi Ali Reis
Sinan Paşa
Siyavuş Paşa
Sokollu Mehmet Paşa

T

Topal İzzet Paşa

V

Veli Mahmud Paşa

Z

Zağanos Paşa
Zurnazen Mustafa Paşa

Ç

Çarhacı Ali Paşa
Çengeloğlu Tahir Mehmet Paşa

İ

İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa