Mesleki Akciğer Hastalıkları
 

Mesleki akciğer hastalıkları[/b]Dr. İbrahim AKKURT

A- GENEL PRATİK YAKLAŞIM

Dünyada ve ülkemizde mesleki ve çevresel akciğer hastalıkları halen önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. İnhale edilen maddelere solunum sisteminin yanıtı maruziyet seviyesi ve süresine bağlı olarak değişir. Bunlar:
Akut yanıt: Üst solunum yolu irritasyonu, öksürük, bronkospazm, pulmoner ödem-ARDS, akut hipersensitivite pnömonileri, metal-polimer-organik maddelerin dumanına bağlı ateş(Metal-organic-polymer Fume Fever), altta yatan hastalıklarda akut ataklar(KOAH, Astım vb.). şeklinde olabileceği gibi;
Kronik yanıt: Bronşiyal astım, kronik bronşit, amfizem, KOAH, kronik hipersensitivite pnömonileri, pnömokonyozlar, akciğer ve plevra maligniteleri şeklinde de olabilir.
Bu patolojilerde başta anamnez, klinik bulgular olmak üzere akciğer grafisi, SFT ve bunların sonucunda gerekli her türlü ileri tetkik yapılabilir. İnhalasyonla alınan tüm partiküller-lifsel mineraller, gazlar, organik maddeler solunum sisteminde bir çok değişik patolojiye yol açar.
Partikül: Çap ve uzunluğu birbirine eşit olan maddelerdir. Maruziyet yoğunlukları- süreleri ve büyüklükleri solunum sisteminde hastalık oluşumunda ve oluşan patolojinin tipinde belirleyicidir. Büyüklükleri &10 mikron olan partiküller burun dahil olmak üzere üst solunum yollarında tutulurlar, 5-10 mikron arasında olan partiküller üst ve alt solunum yollarına, 0.3-5 mikron arasında olanlar alt solunum yolları ve parankime ulaşırlar. Kuvars başta olmak üzere silika ve silikatlar fibrojenik partiküllerdir. Partiküler maddelere maruziyet riski olan iş kollarının başında madenler, taş ocakları, seramik-cam yapımı, kuvars değirmenleri....vb gelir.
Lif: Uzunluğu çapının 3 misli olan minerallerdir. Başlıca lifsel mineraller : asbestos, erionit-zeolit, yapay lifler(Man Made Fiber-MMF). Lifsel minerallere maruziyet mesleki ve çevresel olabilir. Asbestos fren-balata yapımı, izolasyon maddeleri, boru ve çimento başta olmak üzere 3 binden fazla iş kolunda kullanılmaktadır. Sanayiide kullanımına izin verilen beyaz asbestos ve yapay liflerin de insanlarda aynı hastalıklara yol açtığı gösterilmiştir. Ülkemiz, özellikle de Orta ve Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere çevresel lifsel maruziyetlerin yoğun olduğu dünyadaki ender bölgelerdendir.
Gazlar: Suda çözünürlüklerine bağlı olarak üst solunum yolları-alt solunum yolları ve parankimal hasara yol açarlar. Her türlü kimyasal maddenin gaz ve buharı maruziyet süresi ve yoğunluğuna bağlı olmak üzere değişik derecelerde bu etkilenmeye yol açabilir.
Organik maddeler: Antijenik özellikteki bu maddeler atopisi olmayan kişilerde maruziyet süresi ve yoğunluğuna bağlı olarak değişik derecelerde akut ve kronik hipersensitivite pnömonilerine yol açarlar. Özellikle kuş besleyicileri, çiftçiler başta olmak üzere değişik meslek grupları risk altındadır. Ayrıca pamuk, keten, kenevir gibi organik maddelere maruziyet ise hava yollarında astım-bronşit karışımı bir klinik tablo olan bissinosis'e sebeb olur. Özellikle ülkemizde tekstil ve dokuma sanayiinde çalışanlar bissinosis riski altındadır.
Tarihsel süreçte meslek hastalıklarına yaklaşım ülkelerin gelişmişlikleri, bilimsel ve sosyal durumları ile yakından ilgilidir. Bilimsel anlamda meslek hastalıklarına ilk ciddi dikkat çekici kişi, 17. Yy. başlarında büyük İtalyan hekimi Bernardino Rammazzini olmuştur. Ramazzini günümüzde de sorun olan mesleki astım-bissinosis-pnömokonyozlar vb. bir çok meslek hastalığını tanımlamış, hekimlerin ve toplumun ilgisini çekmeye çalışmıştır. Hipokrat'ın şikayetiniz nedir? sorusu tıpta nasıl bir devrim olarak kabul ediliyorsa, Ramazzini'nin de mesleğiniz nedir ? sorusu, bir bütünlük içinde hastaya yaklaşımı, etyolojik tanıyı irdelemeyi sağlamıştır(1-6).
Diğer hastalıklarda olduğu gibi Mesleki akciğer hastalığı(MAH) tanısını da doğaldır ki hekim koyar. Ancak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de meslek hastalığında yasal tanı ve bu tanı sonrası izlem belli bir süreci gerektirmektedir.
İçindekiler

Kaynak: toraks.org.tr