Romatoid Artrit
 

Romatoid Artrit (Artrit = Eklem iltihabi) en yaygin romatizmal hastaliktir ve daha fazla kadinlarda olmak üzere nüfusun % 0,5 inde görülmektedir. Hastaligin sebebi henüz tam olarak açiklanamamistir, ancak genetik faktörler ile oto imunite (= bünyenin kendi dokularina karsi çalismasi) süreçleri ile baglantilar mevcuttur. Tipik semptomlar arasinda, geceleri ve gündüzleri el parmaklarinda, genelde simetrik olarak, olusan agrilar ile sabahlari bu eklemlerin 15 dakikadan daha fazla tutuk ve uyusuk olmasidir. Devaminda baska eklemlere de siçrama gerçeklesir. Eklemler deforme olur. Ender olarak organlara da siçrar (gözlere, tükürük ve göz yasi bezlerine, cilde, kalp ve akcigerlere).


Teshisin konulmasinda hastaligin geçmisi ile el ve ayaklarin röntgen filmleri belirleyici olmaktadir. Laboratuar degerleri sadece fikir vermektedir. Hastaligin sebep olacagi zararlari engellemek veya geciktirmek için uygun tedavinin vakit geçirilmeden baslamasi önemlidir. Bu tedavi, temel ilaçlar dedigimiz ilaçlarla (özellikle Methotrexat) ve gerekirse iltihap önleyici baska ilaçlarin kombinasyonu ile yapilmaktadir. Tamamlayici olarak fizik tedavi, Ergoterapi, Hasta jimnastigi ve cerrahi tedavi yardimci olmaktadir.
Tanimlama

Kronik Poliartritis olarak da adlandirilan Romatoid Artrit kronik iltihapli bir hastaliktir. Bu hastalik agirlikli olarak eklemleri etkilemekle birlikte ender de olsa göz ve cilt gibi iç organlari da etkileyebilmektedir.
Siklik

Romatoid Artrit iltihapli romatizmal hastaliklar içerisinde en sik görülenidir. Almanya'da nüfusun yaklasik % 0,5'i bu hastaliktan mustarip. Bu hastaligin kadinlarda görülmesi erkeklere göre 3:1 oraninda daha fazladir.
Romatoid Artrit her yastaki insanda, hatta küçük çocuklarda dahi görülebilmektedir. Bununla birlikte hastalik daha çok 35 ile 45 yas arasinda ve 60. yastan sonra baslamaktadir.
Sebepleri

Romatoid Artritin olusumuna neyin sebep oldugu konusu halen kesin olarak çözülmüs degil. Ancak muhtemelen hastaligin baslangiç sürecinde imun sistemine (bagisiklik) ait hücreler aktif hale gelerek bir oto imünite sürecinin baslamasi ile kendi vücutlarina karsi savasa geçmektedirler. Bu süreç birkaç adimda gerçeklesmektedir:

Ak yuvarlarin özel bir sekli olan T-Lenfositleri aktif hale gelir. Belirli yüzey molekülleri agir Romatoid Artrit hastalarinda daha siklikta görülmektedir. Bu nedenle genetik bir egilim muhtemeldir.

Hastaligin olusumundaki sonraki adimlarda eklem iç zari (sinovyal zar), bagisiklik sisteminin neredeyse tüm hücreleri ile bag dokusunun sinovyal hücreleri dahil olmak üzere iltihaplanir. Bu iltihap, hücreler arasinda iletisimi saglayan bagisiklik sisteminin elçi maddeleri, yani Sitokinler tarafindan yönetilmektedir. Bir verici hücre etki maddeleri (sitokin) çikartir. Bu maddeler hedef hücreye ulasir. Hedef hücrenin hücre zarinda reseptörler bulunur. Sitokin molekülleri bu reseptörlere kilit - anahtar misali yanasabilmektedirler. Böylece hücre içlerine sinyaller gönderilir ve bu sinyaller hedef hücrenin belirli bir cevapta bulunmasina neden olurlar. Romatoid Artritin olusumunda en önemli sitokinler Tümör Nekrose Faktörü - alpha (TNF - alpha) ve Interlökin - 1 (IL-1) sayilmaktadir.

Sitokinlerin etkisi ile Sinovyalden yumru seklinde bir doku olusur. Pannüs denilen bu doku belli bir süre sonra kikirdak, kemik, tutucu aparatlar ile söz konusu ekleme ait diger yapilari bozmaktadir. Bu yikici iltihab sürecinin sorumlusu olarak TNF-alpha görülmektedir. Bu mekanizmayi çözmek için yeni bir tedavi katkisi, TNF-alpha' nin hedef alinarak antikorlar veya çözünebilir TNF-reseptörleri ile bloke edilmesidir.

Interlökin-1 (IL-1) kikirdak dokusunun bozulmasini tesvik eder ve kemik yapisini bozan hücreleri, yani Osteoklastlari, aktif hale getirir. Bu etki organizmada normal olarak IL-1 reseptör antagonisti IL-1Ra tarafindan düzeltilmektedir. IL-1Ra, hücre zarindaki reseptörleri karsit oyuncular ile, yani Reseptör antagonistleri ile bloke ederek hedef hücrenin cevap (tepki) vermesini engeller. IL-1Ra, reseptörün kilidine uygun ama kör bir anahtar sunar. IL-1' in yanasabilecegi kilitler böylece bloke edilmis olurlar. Hücre içerisine bir sinyal verilmemis olur. Hücrenin korkunç cevabi gelmez. Romatoid Artrit hastaliginda, yeterli sayida IL-1 reseptör antagonisti bulunmadigindan, bu denge bozulmustur.
Tipik Belirtiler:


Geceleri ve sabahlari eklem agrilari


Sabahlari 15 dakikayi geçen eklem tutulmalari


Eklemlerin sismesi, tipik olarak parmaklarin dip ve orta eklemlerinde


Yorgunluk ve takatsizlikle birlikte genel olarak kendini hasta hissetme.
Ilk devrelerde bazen sadece az sayida eklem etkilense de neredeyse her zaman belli bir süre sonra poliartritis dedigimiz vücudun çok sayida küçük ve büyük ekleminin iltihaplanmasi gerçeklesir. Bu daha çok el ve parmak eklemlerinde görülür. Bas - boyun eklemi disinda Omurga hemen hemen hiç etkilenmez.


Hastalik seyrinin devaminda eklemlerde asagida tarif edilen degisiklikler gelisebilir:Parmaklarin disa kaymasi


Parmak ucunun asagiya katlanmasi


Parmak kemiginin yukariya çikinti yapmasi


Eklemlerin dis tarafinda lastik benzeri dügümlerin gelismesi
Ancak sadece eklemler degil baska organlar da etkilenmis olabilir.

Organlarin etkilenmesi asagidaki sekillerde görülebilir:


Akciger
Akcigerde bag dokusunun çogalmasi (akciger fibrozu) veya gögüs zari iltihabi (Plevrit)


Kalp
Perikard iltihabi (Pericarditis)


Gözler
Göz duvarlarinda degisik katmanlarin iltihaplanmasi (Skleritis ve Episkleritis) ekstrem durumlarda gözün delinmesi (ör. bir Ulcus cornae sonucu)


Cilt
Romatizma dügümleri veya kilcal damar iltihabi (Vaskulitis) özellikle alt baldir ile ayak sirtinda.


Tükürük ve göz yasi bezleri
Agiz ve gözde kuruluk belirtili kronik iltihap (Sicca-Syndrom)Tedaviler


Bir Romatoid Artrit hastasinin tedavisi büyük tecrübe gerektirmektedir, ayrica romatolog, ortopedist, hasta jimnastikçisi ve bir ergo terapistin disiplinli bir is birligi içerisinde çalismalari gerekir. Takip eden tedavi yollari mevcuttur:
Ilaçla tedavi
- En kullanisli temel ilaçlar
- Eklemlere Kortizonlu preparatlarin enjeksiyonu
- NSAR
- Biyolojikler


Hasta jimnastigi
- Bireysel ve grup jimnastigi
- Kuru terapi ve hareket banyosu


Fizik tedavi
- Sicak ve Soguk uygulamasi
- Masaj
- Elektro terapi


Ergo terapi ve Rehabilitasyon
- Eklem koruma egitimi
- Evde, iste ve serbest zamanda, genel olarak günlük hayatta uyum
- Yardimci madde tedariki


Psikolojik önlemler
- Gevseme egitimi
- psikolojik olarak agriyi yenme
- Ruhsal destek ve refakat


Cerrahi tedavi (Synovektomi ve rekonstrüktif cerrahi)
- örn. Eklemlerin bozuk durmasi veya fonksiyon kaybinda düzeltici operasyonlar.
- Suni eklem uygulamasi


Ilaç tedavisi

Romatoid Artrit'in eklem bozucu sürecine engel olmak için sürekli ve yeterli ilaç tedavisi uygulanmalidir. Buradaki amaç, eklemlerdeki iltihabi mümkün oldugunca kontrol altinda tutmaktir.

Burada vazgeçilemez ilaçlar arasinda temel ilaçlar dedigimiz ilaçlar veya disease-modifying antirheumatic drugs (DMARD) dedigimiz ilaçlar önemli bir rol oynamaktadir. Bu ilaçlar hastaligin seyrini olumlu yönde etkileyebilirler. Aktif olan her Romatoid Artrit en az bir veya daha fazla temel ilaçla tedavi edilmelidir.Kaynak: medicine-worldwide.de