Strese Kimler Dayanıyor?
 

Acıbadem Bağdat Caddesi Tıp Merkezi'nden Psikolog
Ayşegül Aydın, strese en dayanıklı olanların dünyaya ve insanlara
hoşgörüyle yaklaşan, esnek kişilik yapısına sahip insanlar olduğunu
söylüyor.

Psikolog Ayşegül Aydın, stres ve baş etme yolları hakkında merak edilen soruları yanıtladı:

Stres nedir?

Stres kişinin biyolojik ve psikolojik
dengesinin bozulmasına gösterdiği tepki durumudur. Stresi; kaygı, aşırı
uyarılmışlık hal, engellenme, duygusal çöküntü, gerginlik ve
çatışmaların hepsi yaratıyor.

Kaç çeşit stres var?
Günlük stresler (trafik sıkışıklığı ve ev yaşamındaki sıkıntılar, aksamalar), gelişimsel stresler ve hayat
krizleri olarak üçe ayırabiliriz. Gelişimsel stresler, kişinin
kronolojik yaşıyla bağlantılı yaşanan ergenlik, orta yaş krizleri,
menopoz dönemi krizleri olarak sıralanabilir. Hayat krizleri ise, insan
hayatına önemli ölçüde yön veren, etkileyebilecek olaylar; ölümler,
boşanmalar, ayrılıklar, hastalıklar; vb. gibi.

İki kişi de aynı stresi yaşıyor. Ama biri daha çok etkileniyor, neden?
Genel
anlamda stres, kişinin biyolojik ve psikolojik dengesinin bozulmasına
gösterdiği tepkidir. Psikolojide kullanılan stres ise, kişinin stres
kaynaklarını nasıl algıladığı ve yorumladığına ilişkin bir tanım. İki
kişi de aynı şeyi yaşıyor ama biri diğerinden daha çok etkileniyor,
diğeri ise, psikolojik strese daha dayanıklı oluyor. Çünkü herkesin
dayanma gücü birbirinden farklı. Bunun altında; kişilik
özelliklerimizin, sosyal desteğin olması, maddi yeterlilikler ve de en
önemlisi geçmiş yaşantıların çok önemi var. Geçmişte şu andaki
durumuna etki edecek bir stres yaşamışsa kişinin bakışı daha farklı
oluyor.

Streste yüksek risk altındakiler kimler?
Günlük
yaşam krizlerinin ve mücadelenin çok fazla yaşandığı ve başa çıkmanın
zorlaştığı meslekler; öğretmenlik, polislik ; fiziki koşulları
zorlayıcı, tozlu, gürültülü, aşırı sıcak ya da soğukta çalışılan işler,
vardiyalı ya da gece işleri; yoğun rekabet ve zaman baskısı altında
çalışan cerrahlar ve gazeteciler. Bir de psikolojik talebin fazla
olduğu ama inisiyatif kullanılamayan sekreterlik gibi meslekler yüksek
risk altında.

Strese dayanıklı kişilerin en belirgin özellikleri nelerdir?
Strese
dayanıklı olabilmek için katı olmamak gerekiyor. Yani bu esnek yapıyı
insan ilişkilerine yansıtmak, en küçük hatalarda parlamamak, affedici
olmak, şans vermek gerekiyor. Esnek kişilik deyince şu özellikler ön
plana çıkıyor:

-Esnek kişilik yapısında kişiler iş ve sosyal çevrelerinden kopuk olmayan
-Olaylara daha geniş açıdan bakabilen
-İyi iletişim kuran
-Rekabet, saldırganlık, gibi durumlarını kontrolde tutabilen
-Yaşamdan ve insanlardan olumlu beklentileri olan
-Gelecek planları bulunan
-Mücadele ve değişiklikten zevk alan
-Aşırı mükemmeliyetçi olmayan
-Herşeyi kontrol saplantıları bulunmayan
-Hoşgörülerini hep en üst düzeyde tutmaya çalışan

Stres yönetiminde başarısız olan kişiler neden başaramıyor?
Çünkü
bu kişiler yanlış baş etme stratejilerini çok kullanıyor. Ya uygun
olmayan kaçma, saldırganlık ya da içe kapanma gibi davranışlar
geliştiriyorlar. Ya da çok fazla mücadele ederek kendi imkanlarını
zorluyorlar. Başarısız olunca da ***** ve sigaraya başvuruyor ki bu da
uzun vadede fizyolojik ve psikolojik bağımlılığa yol açıyor. Bir diğer
yanlış strateji, kendini aldatmaya yönelik davranışlar; görmezden
gelme, başkalarını suçlama, inkar gibi.

Fiziksel aktiviteyi öneriyor musunuz?
Kesinlikle
öneriyorum, ama bunun doğru nefes teknikleri ve bir takım gevşeme
teknikleri ile birlikte uygulanmasının daha yararlı olacağı
inancındayım. Böylelikle, bedende rahatlama sağlanması bireyin duygu
ve düşüncedeki olumsuzluklarla çok daha kolay baş edebilmesini
sağlayacaktır. Ağır sporları önermiyoruz, sevdikleri fiziksel
egzersizleri yapmalarını istiyoruz. Zorlanmadan yapabilecekleri açık hava
yürüyüşlerinin bile çok yararlı olduğuna inanıyoruz. Bu aynı zamanda
kaliteli ve derin uyku alınmasını da sağlar ki bu durum stresle baş
etme için önemli faktörlerden biridir.

İşyerinde stres yaratan zor kişiliklerle çalışmak nasıl bir durum?
Bu
tür kişiliklerle çalışılırken, eğer zor kişilik bir yöneticiyse
birlikte çalıştığı kişiler zaman kısıtlaması yaşıyor. Yönetici, altında
çalışan kişiye zaman baskısı altında bir çok iş verebiliyor. Böyle
oluca da, o kişi o işi zamanında ve tam yapamıyor ve ben başarısız
mıyım acaba diye kendini değersiz ve yetersiz hissedebiliyor.
Yetiştirememesini kendi başarısızlığı olarak algılıyor, yükselememe
endişesi taşıyor.

Stresi yenmede hangi yöntemler kullanılıyor?
Stresli
kişinin, öncelikle içinde bulunduğu olumsuz fiziksel koşulları ve
yanlış davranış biçimlerini değiştirmesine yönelik bir takım
davranışçı tekniklerle bu işe başlıyoruz. Örneğin, kişinin kendine
sakin bir çalışma ortamı yaratmasını sağlamak, daha etkin bir zaman
planlaması içine girmek gibi. Daha sonrasında kişinin otomatik olumsuz
düşüncelerini olumlularla değiştirmeye çabalıyoruz. Bazı durumlarda,
stresle birlikte kişinin depresif belirtileri, kaygıları artıyor,
uyku sorunları oluşabiliyor, ya da yanlış başa çıkma sonucu *****,
sigara tüketimine bağlı bağımlılıklar oluşabiliyor. Böyle olunca sorunu
daha kapsamlı çalışmamız gerekiyor. Psikolojik testler, uygun
psikoterapi ve gerekli durumda farmakolojik tedavinin birlikte
uygulanması en etkin tedavi oluyor.

mynet