Doğum Kontrol Yöntemleri - Aile Planlaması
 

* Doğum Kontrol Hapları(Oral Kontraseptifler)
* Rahim içi
Araç(RIA)
* Erkek Kondomu
* Kadın Kondomu
* Diyafram
*
Spermisidler
* Depo-Provera
* Norplant
* Doğal Aile
Planlaması
* Laparoskopi ile Tüplerin Bağlanması
*
Vazektomi

Doğum Kontrol Hapları (Oral
Kontraseptifler)
Doğum kontrol hapları (oral
kontraseptifler), gebeliği önlemek için hormonların kullanıldığı
doğum kontrol yöntemleridir. İlaçların içindeki sentetik kadınlık
hormonları, kadınların doğal hormon düzeylerini değiştirerek her ay
yumurtalıklardan yumurta salınımını engeller. Serviksten daha az
mukus salgısı olur, böylece spermler kolaylıkla rahim içine giremez.
Ek olarak, rahim içi dokusu incelir bu nedenle döllenmiş yumurtanın
rahim içinde kalması zorlaşır.
En sık kullanılan haplar "kombine"
haplardır. Bunlar sentetik iki hormon içerirler; östrojen ve
progesteron. Sadece progesteron içeren haplar da vardır (mini-pill),
ancak etkinlikleri daha azdır.

Haplar nasıl
kullanılır?
Kombine haplar genellikle 21 haplık paketler
halinde bulunur. 28 hap içeren paketleri de vardır. Siz ve
doktorunuz tarafından hangisinin size uygun olduğuna karar verilir.
Doktorunuz size, ya adetinizden sonraki ilk Pazar günü ya da
adetinizin ilk günü hapa başlamanızı, sizin de tercihinize göre
önerecektir. Eğer 21 haplık bir paket kullanıyorsanız; 3 hafta,
günde 1 hap alınacak, 7 gün ara verilecek, tekrar yeni bir pakete
başlanacaktır. Eğer 28 hap


lık paket kullanıyorsanız; 4 hafta boyunca
her gün bir hap alınacak, daha sonra ara vermeden ikinci pakete
başlanacaktır. Son yedi hap, doğum kontrol amaçlı değildir. Sadece
size her gün ilaç içme alışkanlığı kazandırmak içindir. Hapları her
gün aynı saatte almaya çalışmak önemlidir. Adetiniz genellikle son
hormon içeren haptan sonra başlayacaktır. Bazı antibiyotikler doğum
kontrol haplarının vücudunuzda çalışmasını etkileyebilir. Eğer
antibiyotik alıyorsanız doktorunuza söyleyin. Antibiyotik
kullanırken ek bir doğum kontrol yöntemine ihtiyaç
duyabilirsiniz.

Eğer hap almayı unutursam ne
olur?
Eğer hap almayı unutursanız düzensiz adet kanaması
görebilir ve gebe kalabilirsiniz. Eğer bir hap almayı unutursanız,
hatırladığınız anda hapı içmelisiniz ve bir sonraki hapı her zamanki
saatinde almalısınız. Arka arkaya iki hap almayı unutursanız, iki
gün, günde iki hap içip daha sonra günde bir hapla devam ediniz.
Eğer üç veya daha fazla gün hap almayı unuttuysanız, hapları kesiniz
ve bir sonraki adet dönemine kadar başka bir doğum kontrol yöntemi
uygulayınız. Beklediğiniz günde adet görmezseniz, doktorunuza
danışınız. Eğer iki veya daha çok hap almayı unuttuysanız ve adet
döneminiz geçtiyse hamile kalmış olabilirsiniz. İlaçlarınızı kesiniz
ve gebe olmadığınızdan emin oluncaya kadar başka bir doğum kontrol
yöntemi uygulayınız.

Çocuk sahibi olduktan sonra ne zaman
doğum kontrol haplarına başlayabilirim?
Eğer bebeğinizi
emziriyorsanız, emzirmeniz düzene girene kadar doğum kontrol hapları
kullanmamalısınız. Bu doğumdan sonra ortalama 4 - 6 hafta alır .Daha
sonra düşük dozlu bir hap veya sadece progesteron içeren hapları
kullanmak mümkündür. Doktorunuzla haplara ne zaman
başlayabileceğinizi konuşun. Emzirme kesin bir korunma yöntemi
değildir, bu nedenle doğum kontrol haplarına başlayıncaya kadar
başka bir doğum kontrol yöntemi uygulanmalıdır. Bu dönemde kondom
veya spermisidler kullanılabilir.

Faydaları
nedir?
En önemli faydası etkili bir doğum kontrol yöntemi
olması ve **** hayatınızı kesintiye uğratmamasıdır. Doğum kontrol
hapları; rahim ve yumurtalık kanseri, yumurtalık kistleri, romatoit
artrit ve dış(tubal) gebelik risklerini azaltır. Aynı zamanda
adetleriniz düzenli, daha hafif ve ağrısız geçer. Genellikle, doğum
kontrol haplarına başlamadan önce jinekolojik bir problemi olmayan
kadınlar, kullanım süresine bağlı olmaksızın hapları bıraktıktan
sonra gebe kalmakta bir zorluk yaşamamaktadırlar. Haplara bağlı özel
bir problem yaşanmadığı sürece, haplara ara vermenin bir avantajı
yoktur. Gebe kalmaya karar verdiğiniz zaman, hapları bıraktıktan
sonra en az iki adet dönemi geçmesine kadar beklemeniz
önerilmektedir.

Dezavantajları nedir?
Doğum kontrol
hapları kullanmanın bir dezavantajı, her gün alınmalarının
gerekliliğidir. Doğum kontrol hapları kullanırken şu problemlerle
karşılaşabilirsiniz:

* Başladıktan sonra ilk birkaç ay
düzensiz kanamalar
* Bulantı-kusma
* Kilo alımı
*
Göğüslerde şişlik
* İştah artması
* Depresyon
* Baş
ağrısı
* Adet miktarının azalması veya olmaması
* Kan
basıncında artış
* Uyuşukluk

Doğum kontrol hapı kullanıp
sigara içen kadınların, özellikle 35 yaş üzerinde, kalp hastalığı ve
kan pıhtılaşması gibi ciddi problem riskleri artmıştır. Kalp
hastalığı kalp krizine neden olabilir. Kan pıhtılaşması, bacak
ağrısı, şişlik veya göğüs ağrısına neden olabilir. Hapları almaya
başladıktan 3 ay sonra kan basıncınızı kontrol ettiriniz. Eğer doğum
kontrol hapları kullanıyorsanız, sigara içmemelisiniz. Doğum kontrol
hapları, AİDS gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
AIDS''den korunmanın tek güvenli yolu lateks
kondomlardır.

Ne zaman doktoru aramalıyım?
* Bacak
ağrısı veya şişlik
* Görme kaybı veya çift görme
* Düzensiz
kanamalar
* Olağandan daha fazla baş ağrısı
Bu durumlarda
doktorunuzu aramalısınız.

Rahim içi Araç
(RIA)
Spiral veya halka olarak da isimlendirilen Rahim İçi
Araç (RIA), uzman hekim tarafından doğum kontrol amacıyla rahim
içine yerleştirilen bir alettir. Rahim içinde 1 - 5 yıl kalabilir.
Genellikle ucunda ip bulunan plastik veya metalden yapılmıştır. Bazı
RIA''lar bakır veya progesteron hormonu içerir. RIA; üreme
organlarının fiziksel çevresini değiştirerek gebeliği engeller. Bu
değişiklikler yumurtanın döllenmesini veya rahim içine yerleşip
gelişmesini engeller. Pelvik enfeksiyonlarla olan ilişkisi
nedeniyle, RIA kullanımında tartışmalar olmuştur. Eğer yoğun adet
kanaması yaşamışsanız, üreme organlarından herhangi birine ait
(yumurtalık, rahim, tüpler) bir enfeksiyon veya dış gebelik öykünüz
varsa doktorunuzla RIA kullanma riskleri
konuşmalısınız.

Nasıl Kullanılır?
Uzman hekim
tarafından rahim içine yerleştirilir. Genellikle gebelik ihtimalinin
çok az olduğu, rahim ağzının hafifçe açıldığı dönem olduğu için adet
döneminde takılır. Takılması birkaç dakika alır. Takıldığı zaman
kramp tarzında ağrı hissedebilirsiniz. Takma sırasında
hissedebileceğiniz rahatsızlığı engellemek için lokal anestezi
uygulanabilir. RIA takıldıktan sonra birkaç ay sonra, RIA''nın rahim
içinde olduğundan emin olmak için, ipini sık sık kontrol ediniz.
Aynı zamanda her adet döneminden sonra da ipini kontrol ediniz. Bunu
parmağınızı vajen içine sokarak, serviks yakınında ipi hissederek
yapabilirsiniz. İpi hissettiğiniz sürece RIA normal pozisyonundadır
ve gebe kalma ihtimaliniz çok azdır. Eğer sert plastiği
hissederseniz, RIA doğru yerinde değildir. Değiştirmek için
hekiminize başvurmalısınız. İlk birkaç ay içinde RIA siz farketmeden
çıkmış olabilir. Bu nedenle ilk aylarda her ilişki öncesi RIA''yı
kontrol ediniz veya emin olmak için geri çekilme yöntemini
kullanınız. RIA, 1 - 5 yıl kullanılabilir. Genellikle progesteron
içeren RIA''lar 1 yıl sonra değiştirilir. Bakır içeren RIA''lar 5 yıl
kullanılabilir.

Faydaları Nedir?
* %97 etkili
gebelikten korunma yöntemidir.
* İlişkiyi kesintiye
uğratmaz.
* Tipine bağlı olarak 1 - 5 yılda bir
değiştirilir.

Riskleri Nedir?
RIA kullanırken bazı
problemlerle karşılaşılabilir; bunlardan bazıları ciddi olabilir. En
sık görülen aşağıdaki problemlerden ilk ikisidir:
* Genellikle
birkaç ay adet miktarında ve kramplarda artma
* Adet dönemleri
arasında lekelenme tarzında kanama
* Pelvik enfeksiyon (PID)
riskinde artma, infertiliteye neden olabilir.
* Farketmeden
RIA''nın düşmesi beklenmedik gebeliğe neden olabilir.
* RIA rahim
duvarına gömülebilir.
* Rahmin delinmesi, iç organlara zarar
verebilir, iç kanama yapabilir.
* RIA kullanırken gebelik
oluşursa dış gebelik (tubal) ve düşük riskinde artma

Ne
zaman doktorumu aramalıyım?
* İpi hissedemezseniz,
* Kötü
kokulu ******l akıntı,
* Özellikle ilişki sırasında ciddi,
beklenmedik karın ağrısı,
* Nedeni belli olmayan ateş,
* RIA
varken gebelik oluşabilir,
* Çıkarılmasını isteyebilirsiniz. Bu
gibi durumlarda doktorunuzu
aramalısınız.

Diyafram
******l diyafram, bir halka
üzerine geçirilmiş yumuşak bir kauçuktur. Kadınlar için doğum
kontrol amaçlı bariyer yöntemdir. Cinsel ilişki öncesi, bir miktar
spermisid ile birlikte vajene yerleştirilir. Diyafram, serviksi kep
gibi örter. (Serviks rahmin giriş kısmıdır.) Diyafram spermisidi
serviks üzerinde tutar, böylece spermleri öldürüp, gebeliği
engeller. Diyaframlar değişik tip ve büyüklüktedir. Hangi diyaframın
size uygun olduğu doktorunuz tarafından belirlenir.

Nasıl
Kullanılır?
Cinsel ilişkiden 3 saat öncesine kadar diyafram
vajene yerleştirilebilir. Her kullanım öncesi, diyafram ışığa
tutularak delik, yırtık veya zayıflamış yeri olup olmadığı kontrol
edilmelidir. Yerleştirmeden önce içine ve kenarlarına spermisit
içeren jel sürülmelidir. Takma pozisyonunuzu kendi tercihinize göre
belirleyebilirsiniz. Kibarca vajen dudaklarını aralayın. Diyaframı
ikiye katlayın, kubbe kısmı aşağı gelecek şekilde yerleştirin.
(Zorluk çekerseniz plastik yerleştirici kullanabilirsiniz.) Halkanın
arka kısmı serviksin arkasına, ön kısmı pubis kemiğinin üst kenarına
gelecek şekilde diyaframın pozisyonu ayarlanır. Diyaframın serviksi
tamamen örttüğü kontrol edilmelidir. Bunu işaret parmağınızı
kubbenin üzerine bastırıp altında serviksi hissederek veya çepeçevre
halkayı parmağınızla takip ederek yapabilirsiniz. Cinsel ilişkiden
sonra 6 - 8 saat diyafram çıkarılmamalıdır. Bu sayede spermisidin
tüm spermleri öldürmesi sağlanır. Eğer 6 saat içinde ilişkiye
girecekseniz diyaframı çıkarmayın. Plastik aplikatörü kullanarak
vajene bir miktar daha spermisid sıkın. İşaret parmağınızla halka
kısmından tutarak diyaframı çıkarabilirsiniz. Her kullanımdan sonra
yıkayın kurulayın ve kuru olarak saklayın. Takmadan ve çıkarmadan
hemen önce idrar boşaltılması, enfeksiyon riskinin azaltılması
açısından önemlidir. Her 1 - 2 yılda bir diyafram
değişilmelidir.

Faydaları Nedir?
* Düzgün
kullanılırsa en güvenli (%90 - %98) bariyer doğum kontrol
yöntemlerindendir.
* Cinsel yolla geçen hastalıkların riskini
azaltır. Erkek partnerin lateks kondom kullanması AIDS riskini daha
fazla azaltır.
* Tekrar kullanılabilir ve nispeten ucuzdur.
*
Küçüktür ve kolay taşınır.

Dezavantajları
nelerdir?
* Uzman bir hekim tarafından reçete
edilmelidir.
* Düzgün kullanılmazsa rahatsızlık ve idrar yolu
enfeksiyonu yapabilir.
* Bazı durumlarda kauçuk veya spermisid
allerjisi, kaşıntı, yanma ve kızarıklık yapabilir.
* Gebelik,
düşük, pelvik cerrahi veya aşırı kilo alıp vermelerde uzman hekim
tarafından tekrar muayene edilip, diyaframın değiştirilmesi
gerekebilir. Diyaframın büyüklüğü değiştirilip uygun boy seçilmesi
gerekebilir.
* Bazı kadınlar vücut yapılarındaki değişikliğe
bağlı olarak diyafram kullanamayabilirler. (Örneğin; doğum
yapanlar.)
* Nadiren rahatsızlık
verebilir.

Spermisidler
Doğum kontrol yöntemi için
kullanılan, spermleri öldüren kimyasal maddelerdir. Köpük, jel, krem
formları vardır. Cinsel ilişki öncesi vajene yerleştirilir.
Spermler, rahime ulaşmadan spermisidlerce öldürülür. Çok güvenilir
bir yöntem değildir. Diyafram ve kondomla kombine kullanılırsa
gebelik olasılığı iyice azalır.

Nasıl
kullanılır?
Cinsel ilişkide yaklaşık 30 dakika önce spermisid
vajene yerleştirilir. Aplikatörle uygulanarak mümkün olduğunca
******nın derinine yerleştirilmelidir. Rahim ağzını kaplaması
gerekir. İlişkiden sonra vajenin 6 - 8 saat yıkanmaması
gerekir.

Yararları nelerdir?
* Bariyer
yöntemlerinden biri ile kombine kullanılırsa %90 - 97 oranında
gebeliği önler.
* Kullanımdan önce doktor muayenesi ve reçete
gerektirmez.
* Pahalı değildirler.
* ******nın kayganlaşmasına
yardım ederler.

Dezavantajları nelerdir?
* Tek
başına kullanıldıklarında %75 - 80 oranında gebeliği önlerler.
*
Spermler üzerine öldürücü etkisi geçicidir. Yerleştirdikten sonra 30
dakikadan sonra etkinlikleri azalır.
* Nadiren alerjik reaksiyona
neden olabilirler.

Depo-Provera
Gebeliği önlemek
için kullanılan enjeksiyon şeklinde bir uygulamadır. Bir çok ülkede
milyonlarca kadın tarafından kullanılan bir doğum kontrol
yöntemidir. Depo-Provera, sentetik progesteron hormonudur
(progesteron aynı zamanda doğum kontrol haplarında da kullanılan bir
hormondur). Depo-Provera enjeksiyonundan sonra yüksek progesteron
düzeyi yumurtalıklarınızdan yumurta salınmasını 3 ay engeller.
Depo-Provera kullananlarda gebelik oranı %1''den
azdır.

Nasıl Kullanılır?
Her 3 ayda bir enjeksiyon
şeklinde uygulanır. Üst koldan veya kalçadan kas içine
uygulanır.

Doğum sonrası ilk enjeksiyon zamanı, emzirip
emzirmediğinize bağlıdır. Eğer emziriyorsanız, doğum sonrası 6 hafta
beklemeniz gerekir. Emzirmiyorsanız doğum sonrası 5 gün içinde ilk
enjeksiyonu yaptırmanız gerekir.

Faydaları nedir?
*
En güvenilir doğum kontrol yöntemlerindendir.
* Enjeksiyondan 24
saat sonra gebeliğe karşı korumaya başlar.
* ****i engellemez,
içilecek hap, takılacak alet yoktur.
* Depo-Provera''yı
kullanırken zamanla adetiniz kesileceği için, anemi(kansızlık)
görülmez.
* Depo-Provera östrojen içermez. Haplardaki östrojenden
dolayı, doğum kontrol hapları kullanamayan kardiyovasküler riski
olan kadınlarda kullanılabilir.

Riskleri ve Dezavantajları
Nelerdir?
İlk olarak; vücudunuzda artmış olan östrojen
düzeyi, düzensiz veya lekelenme tarzında adet kanamaları
görülebilir. Zamanla enjeksiyonlar devam ettikçe, adet kanaması
olmaz. Enjeksiyonlara son verildikten sonra adetleriniz normal
düzenine döner. Bebek yapmaya karar verdiğinizde gebe kalmanız son
enjeksiyondan sonra bir yılı bulabilir. Bu nedenle en az 1 yıl çocuk
sahibi olmayı düşünmüyorsanız Depo-Provera''yı
düşünmelisiniz.

Depo-Provera''yı kullanan bir çok kadında hiç
bir problem olmamıştır, fakat bazı kadınlarda şu yan etkiler
görülmüştür:
* Kilo alımı
* Baş ağrısı
* Sinirlilik
*
Karın veya sırt ağrısı
* Memelerde ağrı
* Güçlüksüz ve
halsizlik
* Uyuşukluk
* Sivilce
* Cinsel istek
azalması
* Depresyon
* Bulantı
*
Uykusuzluk

Depo-Provera ile ilgili diğer dikkat edilmesi
gerekenler:
* Depo-Provera, AIDS gibi, cinsel yolla bulaşan
hastalıklardan korumaz. Bunlar için en güvenli yöntem lateks
kondomlardır.
* Depo-Provera gebelikte kesinlikle
kullanılmamalıdır. Gebe olduğunuzu farkederseniz, hemen doktorunuza
başvurmalısınız.
* Eğer diyabetli iseniz ve Depo-Provera
kullanıyorsanız, kan şekerinizin yakından takip edilmesi
gerekir.
* Eğer depresyon hikayeniz var ve Depo-Provera
kullanıyorsanız, depresyon bulguları takip edilmeli ve bulgular
görülürse enjeksiyon kesilmelidir.
* Çok uzun süre Depo-Provera
kullanımı osteoporoza (kemiklerin zayıflamasına) neden olabilir. Bu
konuda dikkatli olunmalıdır.

Ne Zaman Doktoru
Aramalıyım?
Allerjik reaksiyon görülürse (nefes almada
güçlük, kaşıntı, ciltte döküntü veya kızarıklık), enjeksiyon sonrası
gebe olduğunuzu fark ederseniz veya enjeksiyondan sonra 3 ay içinde
gebe kalırsanız, devam eden veya gittikçe kötüleşen yan etkiler,
başka bir doğum kontrol yöntemine geçmek isterseniz, doktorunuzu
aramalısınız.

Norplant
Norplant, hormon içeren ve
gebeliği önleyen bir doğum kontrol yöntemidir. Küçük, ince ve
fleksibl kapsül seti sentetik progesteron hormonu ile doludur.
Bunlar bayanın kolunda cilt altına yerleştirilir ve buradan kan
dolaşımına sürekli hormon salınımı sağlanır. Bu uygulama ile 5 yıl
süreyle gebelik önlenebilmektedir. Uygulamadan yaklaşık 24 saat
sonra kanda progesteron düzeyi gebeliği önleyecek düzeye ulaşır.
Norplant, adetin ilk 5 günü içinde uygulanır. Rahimin iç zarının
incelmesine neden olarak embriyonun rahim içine yerleşmesini
önlediği gibi, ******l salgının kalınlaşmasını sağlayarak spermlerin
rahim içine ulaşmasını güçleştirir.

Nasıl
uygulanır?
Kolun üst kısmına lokal anestetik uygulandıktan
sonra ufak bir kesi yapılarak, 6 adet norplant kapsülü kesiden cilt
altına yerleştirilir. Bu işlem yaklaşık 10 - 15 dakika sürer.
Genellikle kesi yerine dikiş atmak gerekmez. Kesi yeri iyileşinceye
kadar temiz ve kapalı tutun. Kesi yerinde, hafif bir sızı olabilir.
Çok nadiren yara enfeksiyonu gelişebilir. Şişlik ve kızarıklık fark
ederseniz bu enfeksiyon lehine olabilir ve mutlaka doktorunuza
bildirmelisiniz. Enfeksiyon tedavi edilemezse kapsüllerin
çıkarılması gerekebilir. Beş yılın sonunda kapsüllerin içinde
bulunan hormon tükenir ve koruma etkisi ortadan kalkar. Eski
kapsüllerin çıkarıldığı aynı gün yeni set takılabilir. 3 yıldan önce
gebelik düşünüyorsanız, bu yöntemi tercih
etmemelisiniz.

Yararları nelerdir?
* Gebeliği 5 yıl
süre ile önler. Kapsüller çıkarıldıktan 24 saat sonra gebe kalma
yeteneğiniz geriye döner.
* Kapsüller uygulandıktan sonra ağrıya
neden olmaz ve dışardan fark edilmez.
* Progesteron, düşük
düzeyde kana karıştığından ve östrojen içermediğinden doğum kontrol
haplarına göre daha güvenilirdir.
* Kullanım sırasında gebe kalma
olasılığınız %1''den azdır.
* Maliyet, 5 yıl doğum kontrol hapı
kullanımına göre çok daha azdır. Eğer, sara hastalığınız nedeniyle
fenitoin, karbamezapin gibi ilaçlar kullanıyorsanız bunlar
progesteronun düzeyini azaltarak norplantın etkisini
azaltır.

Dezavantajları nelerdir?
Progesteron
düzeyinin artmasına bağlı bazı yakınmalarınız olabilir:
*
Düzensiz adet kanamaları
* Adetler arasında lekelenme tarzı
kanamalar
* Adet süresinde uzama
* Hiç adet
görememe

Ayrıca artmış progesteron düzeyi aşağıdaki
yakınmalara neden olabilir:
* Baş ağrısı
* Bulantı
* Baş
dönmesi
* Sivilce artışı
* Kilo artışı
* Göğüslerde
hassasiyet ve akıntı
* Ruhsal değişiklikler

Aşağıdaki
durumlarda norplant kullanımı sizin için uygun değildir:
*
Gebe iseniz veya gebe olduğunuzu düşünüyorsanız
* Emziriyorsanız
ve bebeğiniz 6 haftadan daha küçükse
* Nedeni saptanmamış ******l
kanamanız varsa
* Meme kanseri veya karaciğer hastalığınız
varsa

Ne olursa doktorumu aramalıyım?
* Karın
ağrısı yakınmanız varsa
* Ped kullanmanızı gerektirecek düzeyde
******l kanamanız varsa
* Kapsülün uygulandığı yerde şişlik,
kızarıklık varsa
* Kapsül takıldığı yerden
çıktıysa

Doğal Aile Planlaması
Doğal aile
planlaması, herhangi bir ilaç veya alet kullanmadan uygulanan doğum
kontrol yöntemidir. Gebeliği önlemek için, adet döneminin fertil
günlerinde (yumurtlama dönemi) cinsel ilişkiye girilmez. Adet
zamanları dikkatli bir şekilde kaydedilmelidir, bu şekilde cinsel
ilişki için güvenli ve güvenli olmayan günler hesaplanabilir. Her
iki eş de bu konuda dikkatli olmalı, özen
göstermelidir.

Doğal aile planlaması yöntemleri
nelerdir?
Takvim metodu, en uzun ve en kısa adet dönemleri
düşünülerek, matematiksel olarak yumurtlama dönemlerinin
hesaplanmasıdır. Güvenli bir metot olmadığı için artık
önerilmemektedir.

En güvenilebilir yöntem mukotermal
yöntemdir. Isı ve servikal mukus metodlarının birlikte
kullanılmasıdır. Eğer bunu doğum kontrol yöntemi olarak kullanmaya
karar verirseniz, servikal mukusu gözlemeli ve günlük sabah
derecenizi ölçmelisiniz. Bu bilgiler yumurtlama gününün tespiti için
kullanılır. Gebe kalmak istemiyorsanız bu günlerde ilişkiye
girmemeniz gerekir. Bu metodu kullanırken her ay 8-11 gün ilişkiden
uzak olduğunuzu görürsünüz.

Bir kadın için gebe kalabilme
dönemi ne zamandır?
Bir adet dönemi ortalama 28 gündür.
Normalde her adet döneminde yumurtalıkların birinde yumurtlama olur.
Yumurta, fallop tüpleri boyunca rahime ilerler. Eğer yumurta
döllenemezse vücut tarafından emilir veya adet kanaması ile dışarı
atılır. Yumurta, yumurtalıktan atıldıktan ve fallop tüplerinin dış
1/3''ü boyunca ilerlediği sürece sperm tarafından döllenebilir. Bu
dönem gebe kalabilme dönemidir. Mukotermal doğum kontrol yönteminde
bu dönem hesaplanarak cinsel ilişkiden uzak durulur.

Vücut
ısımı nasıl takip ederim?
Her sabah vücut ısısı hiçbir
fiziksel aktivite yapmadan, birşey yiyip içmeden ölçülmelidir. En
uygun zaman yataktan kalkmadan hemen önceki zamandır. Küçük
değişiklikleri tespit edebilecek termometre kullanmalısınız. Vücut
ısınız yumurtlamadan hemen sonra 0.5-1 derece artar. Göreceğiniz
adet dönemine kadar yüksek kalır. Günlük ölçülerinizi takvim üzerine
kaydedin.

Servikal mukus nasıl değişir?
Servikal
(rahim ağzı) mukusun görünüm ve kıvamını kontrol etmelisiniz. Mukus
ince, elastik, temiz, su gibiyse (yumurta akı gibi) yumurtlama 4 gün
içinde olacaktır. (Bunlar ıslak günlerdir). Mukusun kuru, daha kalın
ve miktar olarak azalmasından 4 gün sonrasına kadar cinsel ilişkiden
uzak durmak gerekir.

Mukotermal metot nasıl
kullanılır?
Vücut ısısının takibi ve servikal mukusun
gözlenmesi yumurtlama döneminin tespitinde yardımcı olur. Bu sayede
her ay gebe kalabilme dönemlerinizi tespit edebilirsiniz. Kural
olarak, adetin ilk gününden ıslak mukusu ilk görene kadar ilişkide
bulunabilirsiniz. Kalın mukusun görülmesinden 4 gün sonrasına kadar
veya vücut ısısının yükselmesinden 3 gün sonrasına kadar ilişkiye
girmemelisiniz.

Bir spermin ortalama yaşam süresi 3 gündür.
Bu nedenle ıslak mukusu gördüğünüz andan itibaren ilişkiden uzak
durmalısınız. Bu demektir ki sperm 3 gün vücudunuzda yaşayıp gebelik
oluşturabilir.

Unutmayın ki hastalık, bazı ilaçlar, *****
vücut ısınızı artırabilir. Aynı zamanda semeni ıslak mukusla
karıştırabilirsiniz.

Bu metodun etkinliğini arttırmak için,
vücut ısısının artışından 3 gün sonrasına kadar ilişkiden uzak
durulmalı veya başka bir metot kullanılmalıdır.
Adet düzeni
kadından kadına ve aydan aya değişir. Doğal aile planlaması
yöntemini tek doğum kontrol yöntemi olarak kullanmak istiyorsanız,
3-6 ay vücut ısısı ve mukusu takip edip anlamalısınız. Eğer
adetleriniz çok düzensizse bu yöntemi
kullanmayınız.

Faydaları nedir?
* Herhangi bir ilaç
veya araç kullanılmadan doğum kontrolünü sağlar.
* Bariyer
yöntemlerin rahatsızlığı yoktur.
* Doğum kontrol hapları ve
RIA''ya bağlı sağlık riskleri yoktur.
*
Ücretsizdir.

Dezavantajları nelerdir?
* %20 - %30
gebe kalma riski (her 10 kadından 2 - 3 ü 1 yıl sonunda gebe
kalır),
* İlk 3 - 6 aylık gözlem döneminde ilişkiye girmeme.
*
Her ay 2 hafta ilişkiye girmeme,
* Adet düzensizliği olanlar için
uygun değildir.
* Gebe kalma dönemlerinde kendini kontrol etmede
zorluk,
* Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan (AIDS) koruma
sağlamaz.

Laparoskopi ile Tüplerin Bağlanması
Uzman
hekim tarafından kadınların fallop tüplerinin(yumurtayı rahme
ulaştıran organlar) tıkanması amacıyla laparoskopi ile tüplerin
bağlanmasıdır. Doktor fallop tüplerini görmek için laparoskop(ışıklı
ince tüp) kullanır.Tüpleri kesmek için kesici bir alet içeren başka
ince bir tüp daha kullanır.

Ne zaman
kullanılır?
Gelecekte oluşabilecek gebeliklerden korunmak
amacıyla tüplerin tıkanmasına karar verdiğinizde bu operasyon
uygulanabilir. Bu operasyon bir hastalığı veya normal olmayan bir
durumu düzeltmek amaçlı değildir.Sadece sizin isteğiniz üzerine
yapılır. Gebeliği önlemede %100 başarılı olmayabilir. Gelecekte gebe
kalmaya karar verdiğinizde geri dönüşü zor bir
operasyondur.

Laparoskopiye nasıl
hazırlanırım?
Operasyon öncesi doktorunuz gebelik testi
yaptırabilir.
Operasyon sonrası bakım ve iyileşme dönemi için
planınızı yapın. İstirahat edeceğiniz zamanı ayırın ve günlük
işlerinizde yardımcı olacak bir insan bulun.
Doktorunuzun
talimatlarına uyun. Genel anestezi alacak iseniz, operasyondan bir
gün önce hafif, çorba veya salata gibi, yiyecekler yiyin. Gece
yarısından sonra bir şey yiyip içmeyin.

Operasyon
süresince ne olur?
Size genel anestezi verilir. Böylece
kaslarınız gevşer, derin bir uykuda gibi olursunuz ve buda ağrı
hisstmenizi engeller.

Karbon dioksit gazı ile karnınız
şişirilir. Bu gaz karnınızı balon gibi şişirir ve doktorun iç
organlarınızı görmesini sağlar. Göbek deliğinizin hemen altından
küçük bir kesi yapılır ve buradan laparoskop karın içine sokulur.
Karnın alt kısmından başka bir küçük kesiden diğer alet
yerleştirilir. Fallop tüplerini görmek için laparoskop kılavuz
görevi görür. Doktor bir klips veya elastik bant ile tüpleri
tıkayıp, yumurtaların geçişini önler. Daha sonra aletler çıkarılır
ve kesi yerleri dikilerek kapatılır.

Operasyondan sonra ne
olur?
Operasyon sonrası 1-2 saat hastanede kalabilirsiniz.
Anestezi etkisi bir süre uykunuz var hissi verir. Birkaç gün sırt
ağrısı, karında gaz hissedebilirsiniz, bağırsak alıkanlıklarında
değişiklik olabilir.İdrar yapamayabilirsiniz , birkaç gün mesane
sondası takmak gerekebilir. Ağır kaldırmak gibi ağır aktivitelerden
kaçınmanız gerekir. Ne yapmalısınız, ne zaman kontrole gelmeniz
gerektiğini doktorunuza sormalısınız.

Bu operasyonun
faydaları nedir?
Daha uzun hastanede kalmayı gerektiren ve
iyileşme dönemi daha uzun olan abdominal cerrahiye gerek kalmadan
tüpler kapanır. Daha önce kullandığınız doğum kontrol yöntemlerinden
iyi olabilir.

Bu İşleme Bağlı Riskler Nedir?
*
Anesteziye bağlı riskleri doktorunuzla tartışın.
* Bu
operasyondan sonra kadınların %1 den azı hala gebe kalmaktadır.
*
Gebe kalırsanız dış gebelik riski artar, buda ameliyat
gerektirir.
* İç organlar, bağırsaklar, kan damarları hasar
görebilir. Onarım amacıyla abdominal operasyona geçilebilir.
*
Enfeksiyon gelişebilir.
* Kan pıhtısı gidip akciğer, pelvis yada
bacak arterlerini tıkayabilir. Çok nadir kalp ve beyin arterlerini
tıkayarak kalp krizi veya felç geçirmeye neden olabilir.
*
Enfeksiyon veya kanama olabilir.
* İşlemden sonra ağrı
hissedebilirsiniz

Ne zaman doktoru aramalıyım?
*
Ateş
* Halsizlik ve uyuşukluk
* Bulantı ve kusma
* Ani
gelişen nefes almada zorluk
* Gittikçe artan karın ağrısı ve
şişlik. Bu durumlarda hiç vakit kaybetmeden doktorunuzu
aramalısınız.

Vazektomi
Erkeğe, doktor tarafından
uygulanan bir operasyondur. Testisten spermleri *****e getiren vaz
deferans denilen kanallar bilateral olarak kesilir. Operasyondan
birkaç ay sonra menide sperm bulunmaz. Erkeğin cinsel fonksiyonları
üzerine olumsuz etkisi yoktur. Sadece spermler testislerden semen
içinde gelemez ve gebelik oluşmaz.

Ne durumlarda
yapılır?
Doğum kontrolünü sağlayan en güvenilir yöntemlerden
biridir. Eğer erkek bunun yapılmasını isterse yapılır ve
sterilizasyon kalıcı olduğu unutulmamalıdır.

Operasyon
sırasında neler olacak?
Vazektomi ayaktan muayenehanede
yapılabilecek ufak bir operasyondur. 15 - 20 dakikadan uzun
sürmez.

Ameliyat sahasına lokal anestetik uygulandıktan sonra
testislerin içinde bulunduğu skrotum üzerine kesi yapılarak vaz
deferenslere ulaşılır. Bu kanalcıklar kesilerek iki uç ayrılır.
Skrotum üzerindeki kesi kapatılır.

Operasyondan sonra ne
olacak?
Operasyondan hemen sonra evinize dönebilirsiniz. 3 -
4 gün hafif ağrı yakınmanız ve kesi yerinden kanama, akıntı
olabilir. Kesi çevresinde morluk oluşabilir.

Doktorunuz
size aşağıdakileri yapmanızı önerebilir:
* Operasyondan
sonraki ilk iki saat kesi yerine buz uygulayın.
* 2 - 3 gün evde
istirahat edin.
* 1 hafta süre ile ağır kaldırmayın.
* 4 - 6
hafta skrotumu destekleyen sıkı iç çamaşırı giyinin.
* Ağrı için
parasetamol türevi ağrı kesiciler alabilirsiniz.
* Birkaç gün
içinde iş hayatınıza geri dönebilirsiniz. Bin hafta içinde ****
hayatınıza geri dönebilirsiniz, birkaç ay menide sperm
bulunabileceğinden başka bir yöntemle gebelikten
korunmalısınız.

Yararları nelerdir?
* Doğum
kontrolünü sağlayan çok güvenilir bir yöntemdir.
* İlaç kullanımı
veya araç uygulanmasını gerektirmez.

Prosedürle ilgili
riskler nelerdir?
* Lokal anestetik yeterli uyuşmayı
sağlayamayabilir. Bazen allerjik reaksiyon olabilir.
*
Testislerin çevresinde ödem olabilir.
* Skrotum içine kanama
olabilir.
* Ameliyattan yıllar sonra menide sperm çıkabilir ve
gebelik oluşabilir.
* Enfeksiyon ve kanama riski
mevcuttur.

Ne olursa doktorumu aramalıyım?
*
Ateşiniz olursa
* İdrar yapma güçlüğünüz varsa
*
Testislerinizde aşırı şişme varsa

Yazar: Bahceci.com


Kaynak: Cinsel Sağlık