Polistik Over - Zührevi Hastalıklar
 

Stein-Leventhal sendromu ya da yaygın olarak bilinen adı ile
polikstik over sendromu (PKOS), en sık 30 yaş altı kadınlarda
görülen ve overde kalın bir over dokusu içinde iyi huylu birçok kist
ile karakterize bir hastalıktır.Kronik anovülasyon yani yumurtlama
olmamasıdır.PKOS beyinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH
hormonlarının anormal şekilde üretilmesinden kaynaklanır. Bu
dengesizlik neticesinde her ay düzenli olarak overlerden yumurtlama
olmaz. Bunun sonucunda da yumurtal


ıklardan erkeklik hormonu üretimi
artar.Diğer pekçok hormonal hastalık gibi PKOS''nun da nedeni tam
olarak bilinmemektedir.Günümüzde kabul edilen PKOS ortaya çıkış
mekanizması kabaca şu şekildedir.LH''daki artış overde erkeklik
hormonu yapımını arttırır, Salgılanan bu erkeklik hormonları
(androjenler) yağ dokusunda östrojene dönüşmekte, ve bu östrojen
dönüşte LH üretimini arttırmakta ve bir kısır döngü ortaya
çıkmaktadır. Bu kısır döngü kilo kaybı veya yumurtalıkların
baskılanması gibi etkenlerle kırılabilir.Yine kilo fazlalığına bağlı
olarak insülüne karşı bir direnç ortaya çıkmakta ve neticede
hormonal denge bozularak yine bu kısır döngü elde
edilebilmektedir.Polikistik over hastalığı üreme çağındaki
kadınların %3 ile 5''ini etkileyen yaygın bir tablodur. İlk kez 1935
yılında tanımlanan bu sendromun günümüzde hala daha nedeni tam
anlamı ile bilinememekte ve bu nedenle tedavisi konusunda da bir
fikir birliği
sağlanamamaktadır.

Belirtiler

Hastalık genelde
adet düzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış,
infertilite (kısırlık), ve kilo artışı gibi belirtiler
verir.

Polikistik over sendromu (PKOS) ilk kez ergenlik
döneminde adet kanamalarının başlaması ile tanınır. Bu dönemde adet
düzensizlikleri en önemli uyarandır ve neredeyse hastaların %75''inde
görülür. En sık rastlanılan düzensizlik seyrek adet görme
şeklindedir. Zaman zaman amenore yani hiç adet görmeme olabilir.
Gecikmeyi takiben görülen kanama genelde fazla miktarda ve uzun
süreli olur. Bu düzensizlik yumurtlamada bir bozukluğun
işaretçisidir. Yeni adet göremeye başlayan genç kızlarda PKOS olmasa
bile bu tür bozukluklar ilk 2 yıl boyunca normalde de görülebilir.
Adet düzensizliği nedeni ile hekim kontrolü dışında doğum kontrol
hapı gibi düzenleyici ilaçların kullanılması PKOS tanısını
geciktirebilir.Androjen adı verilen hormonlar testosteron gibi
steroid hormonlardır ve erkeklerde yüksek miktarlarda bulunurken
kadınlarda çok daha düşük miktarlarda salgılanırlar. PKOS
hastalarında androjen hormonları olması gerekenden daha fazla
miktarlarda bulunur ve bu nedenle erkek tipi tüylenme, sivilce ve
hatta erkek tipi saç dükülmesi ortaya çıkabilir.PKO sendromunda
yumurtlama bozukluklarının olması ve adet düzensizliğinin görülmesi
nedeni ile kısırlığın bir problem olarak ortaya çıkması şaşırtıcı
değildir. Kısırlık PKOS vakalarında %100 bir bulgu değildir. Hatta
bazı hastalar PKOS bulgularına rağmen düzenli yumurtlayabilirler ve
çok kolay gebe kalabilirler. Ancak yine de PKOS gebelikte
gecikmelere ve kısırlığa yol açan önemli bir etkendir. PKOS
hastaları genelde gebe kalmak için tedaviye gereksinim duyarlar.PKOS
hastalarının yaklaşık %40''ında obesite problemi vardır. Şişmanlık
bazı hastalarda tek başına diğer belirtileri başlatabilir. Bu tür
vakalarda kilo kaybı sağlandığında sorunlar tamamen ortadan
kalkabilir.

Tanı

Polikistik over sendromu
tanısı klinik bulgular, laboratuvar tetkikleri ve ultrason
incelemesinin bir arada değerlendirilmesi ile konur. En değerli tanı
yöntemlerinden birisi trans******l ultrasonografi incelemesidir.
Ultrasonografide yumurtalık kenarlarında çok sayıda küçük kist
saptanır. Bu kistler sadece birkaç milimetre çapındadır ve tek
başlarına sorun yaratmazlar. Kistlerin kaynağı gelişen ancak
yumurtlama ile atılmayan folliküllerdir. Zaman içerisinde bunların
sayıları artış gösterebilir.

Polikistik over (PKO),
ultrasonografide yumurtalıkların görünüşünü ifade eden bir tanımdır.
Polikistik over sendromu ile karıştırılmamalıdır. Pekçok kadının
ultrasonografik gürüntüsü polikisitk olabilir ancak hormonal
değerler ve klinik tablo tamamen normal bulunur. Genel popülasyonda
kadınların %20''sinde polikistik görünüşlü overler vardır. Polikistik
over sendromu (PKOS) ise bir belirtiler grubudur ve hastalığı yani
patolojiyi ifade eder. PKO ve PKOS iki farklı tanımdır.

PKOS
tanısında kan hormon değerleri de önemlidir. Kanda androjen
düzeylerinin, LH ve FSH oranlarının önemi vardır. LH/FSH oranının
3''ün üzerinde olması PKOS lehine bir bulgudur. Yine adetin 21. günü
bakılacak kan progesteron değerleri yumurtlama olup olmadığı
hakkında bilgi verir.

Son yıllarda yapılan çalışmalar PKOS
ile insülin hormonu arasında ilişki olduğunu göstermiştir.İnsülin
pankreastan salınan bir hormondur ve hücrelerin glukozu
kullanmalarını sağlar. PKOS''da hücrelerde insülüne karşı bir direnç
yani rezistans vardır. Bu nedenle pankreas durumla başa çıkabilmek
için daha fazla insülin salgılar. Bu yüksek dozda insülin
yumurtalıkları etkileyerek yumurtlamayı engeller ve sonuçta
androjenlerde artış olur. İnsülün direnci PKOS''lu zayıf kadınların
%30''unda saptanırken obes kadınlarda bu oran %75''e kadar
ulaşmaktadır.

Uzun dönemdeki riskler

PKOS''un
uzun dönemde yaratabileceği sorunlar ve riskler hem insülin hem de
androjen fazlalığına bağlıdır. Yüksek miktarlarda insülin uzun
dönemde tip 2 diabet yani şeker hastalığı riski taşır. Bu tür diabet
genelde sıkı diet ve ağızdan alınan ilaçlar ile kontrol altına
alınabilir. Kilo sorunu olan, tedavi edilmemiş PKOS hastalarının
%25-35''inde 30''lu yaşlarda tip2 şeker hastalığı ortaya çıkar.
PKOS''da görülen hormonal değişiklikler tansiyon problemlerini de
beraberinde getirirler. Aynı zamanda bu hastalarda kolesterol
yüksekliği de ortaya çıkar. Her iki durumda kalp hastalığı açısında
yüksek risk faktörleridir.

Uzun süreli adet düzensizlikleri
endometrium kanseri riskini arttırır. Yumurtlama olmadığı için
endometrium üzerinde progestreon hormonu desteği olmaz ve bu nedenle
endometrium uzun süre sadece östrojene maruz kalır, bu nedenle
kanser riski artar.

Tedavi

Adet
düzensizliği

Daha önce belirttiğimiz gibi PKOS''da
ovülasyon problemlerine bağlı olarak düzensiz ve yoğun kanamalara
sıkça rastlanır. Bu nedenle tedavide asıl amaç yumurtlamayı yeniden
sağlamaktır. Eğer çocuk isteği varsa yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar
kullanılabilir ancak olası yan etkileri nedeni ile bu tür ilaçlar
uzun süreli kullanılamazlar. Fazla kilolar hem PKOS''lu hem de PKOS
olmayan hastalarda adet problemlerine yol açan nednelerden biridir.
Yağ dokusunda fazla miktarda östrojen üretilmesi nedeni ile
ovülasyon bozuklukları görülür. Obes hastalarda kilo verilmesi çoğu
zaman yumrtlamanın yeniden başlaması için yeterli
olmaktadır.

35 yaşından küçük ve çocuk istemeyen hastalarda
adetleri düzene sokmak için doğum kontrol hapları en sık tercih
edilen ilaç gurubudur. İkinci sırada ise adetin 15. günnden sonra
kullanılan progestreon ilaçları gelir. Her iki ilaç grubu da
adetleri düzene
sokar.

İnfertilite

Yumurtlama
bozukluğuna bağlı infertilite problemi yaşayan kadınların %70''inde
sorun PKOS''dur. Bu durum obes hastalarda daha belirgindir. Çocuk
isteği olan PKOS hastalarında ilk planda yapılması gereken kilo
verilmesidir. %5 civarında bir kilo kaybı genelde yumurtlamanın
başlaması için yeterlidir. PKOS hastalarında yumurtlamayı uyarıcı
ilaçlardan en etkili olanı klomifen sitratır. Bu ilaç hekim kontrolü
altında kullanılır. Klomifenin başarısın olması durumunda ise iki
ana yaklaşım söz konusudur. Bunlardan ilki enjektabl hormonlar ile
yumurtalıkları uyarmak ve daha sonra aşılama (inseminasyon)
yapmaktır. Bu tedavi ile %62''ye varan başarı oranları
bildirilmiştir. Bu tedavinin en önemli komplikasyonu ovarian
hiperstimülasyon sendromu ve çoğul gebeliklerdir. Tedavi son derece
titiz bir yakın kontrol altında ve konuya hakim hekimlerce
yapılmalıdır.

İkinci alternatif ise laparoskopik diatermidir
(LOD). Burada laparoskopi ile karın boşluğuna girilir, yumurtalıklar
koter ya da lazer ile yakılarak üzerlerinde küçük delikler açılır.
Tedavinin mekanizması bilinmemekle birlikte düzenli yumurtlamayı
sağladığı ve klomifene olan cevabı iyileştirdiği gözlenmiştir. LOD
sonrası 12 ay içinde kendiliğinden gebelik oranları %60-80
arasındadır. LOD''un başarısı infertilite süresi 3 yıldan az
olanlarda ve LH düzeyleri 10''dan fazla bulunanlarda daha
iyidir.

Tüylenme

Androjen adı verilen
erkeklik hormonlarının fazlalığına bağlı olarakortaya çıkan tüylenme
(hirsutism) PKOS''lu vakalarda sıklıkla görülen bir durumdur. Bazı
kadınlar bunu dert etmezken bazı kadınlarda asıl hekime müracaat
sebebidir. Bazı durumlarda tüylenme hormonal dengesizliğe bağlı
değildir ve yapısal olabilir. Var olan tüyler tedavi ile yok
edilemez bu nedenle bleaching ya da epilasyon gereklidir.


Doğum kontrol hapları kandaki androjen düzeylerini
düşürdüğünden yeni tüy çıkmasını engelleyebilirler. Bu amaçla en sık
kullanılan ilaç cyproterone asetat adı verilen bir maddedir. Diğer
bazı ilaçlar ile birarada ya da tek başına kullanılabilir. Hirsutism
tedavisi uzun süreli bir tedavidir. Başarı için 8-18 ay tedavi
gerekebilir. Bunun nedeni kıl büyümesinin yavaşlığıdır.

PKOS
ile insülin rezistansı sıklıkla bir arada görüldüğünden PKOS
tedavisinde yeni yaklaşımlardan biri de insülin duyarlılığını
arttıran ilaçların kullanımıdır. Bu konuda yeterli sayıda çalışma
olmamakla birlikte ilk sonuçlar başarı oranlarının oldukça yüksek
olduğu yönündedir.



Kaynak: Cinsel Sağlık