Bilgi İşlemede Sistematik Hatalar
 

*

- BİLİŞSEL çARPITMALAR -

- OTOMATİK DüŞüNCE çARPITMALARI -
A B C

Algı Beyin Sonuç

Bilgi işlemede yapılan sistematik hatalar hastanın kendini, çevresini ve geleceğini olumsuz olarak algılamasını pekiştirir. Bozuk duygu ve davranışları değiştirmenin en direkt yolu, hatalı ve yanlış kodlanmış bilişleri tespit etmektir. Hasta hatalı düşüncelerini ve ben imgelerini düzelterek psikolojik acısını azaltabilir. Bu hataları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
1-Seçici Algılama

Sonucu doğrulamak için sistemdeki hatalara bakılır. Sonuç baştan bellidir. Bir olay, yaşantı veya durumun bir kısmının algılanarak diğer kısımlarının algılanmamasıdır. Algılanan kısımlar yaşantıların genellikle olumsuz tarafı olmakla birlikte olumlu yaşantılar algılanmaz, yani bir durumun seçici olarak belli bir ayrıntısının algılaması diğer önemli özellilerin göz ardı edilmesidir. örnek olarak, haftalardır her şey ters gitti, iyi giden bir şey yok düşüncesi veya kişi boşanmadaki haklılığını kendine göstermek için evliliklerindeki tüm hataları ve kavgaları anlatması.
2-Abartma

Olumsuz olaylar büyütülür. Yani mevcut malzemenin yetmediği durumlarda yapıaln eklemeler gibidir. örnek: Arabası biraz çizilen bir hastanın bunu bir felaket olarak düşünmesi.
3-Küçümseme

Olumlu olaylar küçümsenir. Yani baştan belli olan sonucun aleyhine tüm malzemeler küçümsenir. örnek: Sınavdan iyi not alan bir öğrencinin Bunu herkes yapabilirdi önemli bir şey değil demesi. Güzel olmadığını düşünen bir hasta bayana bir erkek öneride bulunduğunda hastanın Bu öneriyi herkese götürüyordur diye düşünmesi.
4-Aşırı Genelleme

Aşırı genelleme tek bir olay üzerinden hatalı olumsuz genelleme yapmaktır, yani bir tek olaydan genel kurallar çıkarılır. örnek: Utangaç bir delikanlı tüm cesaretini toplayarak bir kıza hayatında ilk defa teklifte bulunur. Genç kız şu an uygun olmadığını ve böyle bir ilişki için hazır olmadığını söyler. Delikanlı Asla bir kızla arkadaşlık kuramayacağım. Hayatım boyunca yalnız ve mutsuz olmaya mahkumum şeklinde aşırı bir genellemeye gider. Veya hangi birini anlatayım her zaman bunu yapıyor, veya ufak bir hata yapan hastanın elime aldığım her şeyi berbat ederim tarzı düşünmesi vb.
5-Bireyselleştirme

Kişi bütün olumsuzlukların kendisiyle ilgili olduğunu düşünür, yani günlük aksiliklerden kendini sorumlu tutma vardır. örnek: O'nun garezi bana, herkese cennet sadece bana cehennem veya görmediği için yanından gelip geçen arkadaşı için herhalde onu kızdıracak bir şey yaptım tarzı düşünme.
6-Ya Hep Ya Hiç Tarzında Düşünme

Ego süperogoya haklılığını gösterir. Olaylar siyah- beyaz, çok kötü- fevkalade, iyi- kötü gibi iki uçta yer alır. örnek: ben bir hiçim.
7-Keyfi çıkarsama

İlk 6 maddede az da olsa mantıklı açıklamalar yapılabilir. Ama keyfi çıkarsamada mantık yoktur yani kanıt olmadan yada aksi kanıt olduğu halde bazı sonuçlara ulaşma durumu vardır. örnek: Terapide verilen ilk ödevde güçlük yaşayan birinin bu tedavi bir işe yaramayacak tarzı düşünmesi veya hissediyorum.., içime doğuyor..., rüyamda çıktı..., falımda çıktı..., bana büyü yapıldı..., nazar değdi.. vb.
8-Diğer

-Beyin Okuma

Benim başarısız biri olduğumu düşünüyor.

-Falcılık

Bu sınavı geçemeyeceğim.

-Felaketçilik

Başaramazsam çok feci olacak.

-Etiketleme

Ben istenilmeyen biriyim.

-Olumlu Şeyleri önemsememe

Bu başırılar çok kolay, dolayısı ile önemsiz.

-Olumsuz Filtre

Olumsuz şeylere odaklanma vardır. Beni sevmeyen şu insanların tümüne bir bak.

-Olması Gerekenler

çok iyi yapmalıyım, yapamazsam başarısızım demektir.

-Suçlama

Bütün sorunlarıma annem ve babam sebep oldu.

-Haksız Mukayese

O benden daha başarılı.

-Pişmanlık Yöneltme

Bunu söylememliydim.

-Ya Şöyle Olursa

Ya nefesimi tutamazsam.

-Duygusal Muhakeme

Canım sıkılıyor, demek ki evliliğim iyi gitmiyor.

-Kurtulma Yetersizliği

Asıl sorun bu değil, daha derin problemler, daha başka faktörler var.

-Yargı Odaklaması

Tenise başlasam da başarılı olamam.
Sonuç olarak hastalarımız, yukarıdaki bilgileri kendi hayatlarında test etmeye başladıklarında, peşin hükümlerden arınmayı ve gerçekçi doğru yorumlar yapabilmeyi öğrenirler. Aynı zamanda deneyimlerinin şekillerini değiştirmek için önceden hazırlanmış yanlış inanış ve varsayımları belirlemeyi de öğrenirler.




Kaynak: Yazının Orjinali için:www.cised.org.tr