Eğitimde Ölçme Ve Değerlendirme
 

Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla, istendik değişmeler meydana getirme sürecidir. Bu sürecin sonunda bireyin davranışlarında istendik veya istenmedik yönde davranış değişmelerinin oluşup oluşmadığını ortaya koymak için ölçme ve bunun sonunda da değerlendirme yapılması gereklidir. Eğitimin her alanında ölçme ve değerlendirme olmak zorundadır. Aksi taktirde eğitim sonucunda yeterli bilgi ve beceriye ulaşılıp ulaşılmadığı, uygulanan eğitim programının başarıya ulaşıp ulaşmadığı belirlenemeyecektir.

Okullarımızda yapılan ölçme/değerlendirme çalışmaları daha çok iki amaca yöneliktir. Bunlar öğrenci başarısının ölçülmesi/değerlendirilmesi ve bir eğitim programının amacına ulaşıp ulaşmadığının değerlendirilmesidir. Öğrenci başarısının ölçülmesi amacıyla ağırlıklı olarak testler uygulanmaktadır. Uygulanan testler amacına göre, farklı isimler alabilmektedir.

• Hazırbulunuşluk Testi (Readness Test):
  Planlanan bir öğrenme birimine öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyi olarak ne kadar hazır olup olmadıklarını belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Hazırbulunuşluk testi ile öğrencilerin öğrenme birimine geçmeden önce ne tür eksikleri olduğu belirlenir ve bu eksikler tamamlanır. Bazı kaynaklarda bu tür testlere diagnostic veya ön testte denilmektedir.İzleme Testleri (Formative Test):
  Bu tür testler öğrencinin bir konu veya ünite ile ilgili öğrenme eksiklerini ve güçlüklerini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Bu testlerde o konu ile ilgili tüm hedef davranışlara yer verilerek öğrencinin hangi hedeflere ulaşıp, hangi hedeflere ulaşamadığı belirlenebilir. Bu tipteki testler not verme amacını gütmeyen öğrencinin bilgi ve becerisindeki eksiklikleri saptamaya yönelik testlerdir.Düzey Belirleme (Summative Test ) Testi:
  Bir eğitim sürecinin belli dönemlerinde veya eğitim sürecinin sonunda yapılan, öğrencinin başarısını ve durumunu değerlendirmeye yönelik testlerdir.

Belirtilen testler ile öğrencinin öğretime girişte, öğretim sürecinde ve öğretim sürecinin sonunda gösterdiği başarılar değerlendirilebilir.
Eğitim programının değerlendirilmesi okullarımızda öğrenci başarısının değerlendirilmesinden sonra ikinci planda gelmektedir. Bu tür değerlendirmeler genellikle akademik düzeyde yapılmaktadır. Bu değerlendirme türleri eğitimin türüne ve içeriğine göre çok değişik şekillerde olabilmektedir. Örneğin sınıf içinde geçerli olan bir eğitim programı için farklı, bilgisayar destekli öğretim için farklı, İnternet tabanlı bir öğretim için farklı değerlendirme kriterleri ve yöntemleri kullanılabilmektedir. Ancak, hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, bu tür değerlendirmelerin temel amacı; programın etkililiği hakkında yargıya varmak, programdaki eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmesi yoluna gitmektir.

Bu ana kadar ölçme değerlendirme kapsamında, kısaca testlerin eğitim sistemindeki kullanımından bahsettik. Acaba testler öğrencinin her alandaki başarı ve performansını ölçmek ve değerlendirmek için yeterli mi? Cevabı elbette ki hayır olacaktır.

Testler öğrencinin başarı ve bilgi düzeyini ölçmeye yönelmiş ölçme/değerlendirme tekniklerinden biridir. Ancak öğrencilerin değerlendirilmesi gereken daha bir çok özelliği vardır. Özellikle çoklu zeka kuramı kapsamında, ortaya atılan farklı zeka türleri dikkate alındığında testlerin öğrenci performansını belirleme de tek başına yetersiz kaldığı görülmektedir. Ülkemizde adı yavaş yavaş duyulmaya başlayan proje bazlı değerlendirme ve portföy değerlendirme yöntemleri öğrencilerin sadece bilgi ve başarı yönünden değil, grup çalışması, proje çalışmaları, sınıf içi etkinlikler, arkadaş çevresi ile etkileşimi gibi bir çok boyutu içeren bir değerlendirme sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu değerlendirme sistemi ile her öğrencinin sınıf içi etkinlikleri öğrenci portföyünde toplanarak, öğrenci performansındaki gelişim daha ayrıntılı ve esnek bir şekilde değerlendirilebilir. Ülkemiz eğitim sistemi için uygulanması henüz erken görünen ancak imkansız olmayan bu değerlendirme sistemi gelecekte testlerin minimuma indirilmesini sağlayabilir.

Eğitimde uygulanan ölçme ve değerlendirme sistemleri zaman içinde değişebilir ancak, değerlendirmeye verilen önemin hiçbir zaman azalmayacağı kesindir, çünkü ölçme ve değerlendirme bir eğitim sisteminin dönüt (feedback) mekanizmasıdır. Eğitimde uygulanan yeni bir yöntemden tutunda, ortaya çıkaracağınız yeni bir değerlendirme sisteminin kendisi bile bir ölçme ve değerlendirme sürecinde geçirilecektir. Bir sürecin nasıl gittiğini, daha iyi nasıl gitmesi gerektiğini belirleyecek olan kriter değerlendirme olacaktır. Bu bakımdan ölçme ve değerlendirme eğitim sürecinin vazgeçilmez boyutundan biridir.




Kaynaklar

• Halil Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Yargı Yayınları
• Özcan Demirel, Eğitimde Program Geliştirme, Pegem Yayınevi
• Norman E. Gronlund, Measurement and Evaluation in Teaching, Macmillan Publishing Co., Inc.
• Durmuş Ali Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınevi
• Münire Erden, Eğitimde Program Değerlendirme, Anı Yayıncılık

Cengiz Güngör Eğitim Uzmanı Barış Yılmaz Eğitim Uzmanı