Konya Kültürü- Şivesi Ağzı Yöresel Kelimeler Ve Türkü-Şarkıları
 

Bir ülkede geçerli olan genel bir şive içinde, o ülkenin çeşitli bölge ve kentlerindeki konuşma dilinde görülen söyleyiş farklarına "ağız" denir.


"Konya ağzı" Türkçe içinde, Konya bölgesinde görülen söyleyiş tarzının adıdır. Söyleyiş farkları da salt bölgeler ya da kentler arasında görülmez. Köyler arasında bile bu tür ayrılıklara rastlanabilir. Söz konusu olan, biçimsel bir başkalık değil, bir ses değişimidir. Söz gelimi, Karadeniz ağzında (g) sesinin (c) gibi çıkarıldığı görülür: "Celdum, cittum"gibi, Konya bölgesinde de (k) sesi (g) ye dönüşür.


Ağız dediğimiz bu söyleyiş farklarının oluşumunda, coğrafî özellikler ve toplumsal yaşayış gibi çeşitli etkenler söz konusudur. Belli ve ortak bir eğitimden geçen kişilerin, konuşmalarındaki bölgesel söyleyiş ayrımlarını düzeltmeseler bile, aynı yazı dilini kullandıkları görülür. Konya ağzı kent merkezlerinde, şehirleşme ve kültür olarak oldukça değişime uğrasa da, kırsal kesimde daha belirgin olarak kullanılmaktadır.


Sözün kısası, kendine has bir şivesi vardır Konyalı' nın. En bariz misal, K harflerinin biraz daha gırtlaktan gelmesi ve G harfi olarak söylenmesidir.. Gonya, gıyamet, gırmızı, garpuz vs. gibi.


Konya'mıza has yöresel kelimelerden sadece birkaçı:


Alettirik: Elektrik

Kiyat: Kağıt

Garannık: Karanlık

Aba :Abla

Accık :Azıcık.

Böcü :Böcek

Bülüç :Piliç.

Güccük :Küçük

Gicişmek: Kaşınmak

Hökele :Ukala

Zimbit :Zifiri karanlık.

Temel: Bahçe Duvarı

Haranı: kazan

Hazaar: galiba

Gumpir: Patates

Duz: Tuz

Pantul: Pantolon

Mezer: Mezar

Ezen: Ezan

Döşşek: Yatak

Terezi: Terazi

Zıttına gitmek: hoşlanmamak

Şebit: Yufka ekmek

Balcan, badılcan: Patlıcan

Tefder: Defter

Mıh: Çivi

Sandelle: Sandalye

Bışgı: Testere

Motur: Traktör

Gupa: Bardak

Acep: Acaba

Depik: Tekme

Zağar: Yaramaz

Yuka: İnce

Zibil: Çok fazla

Zoba: Soba

Zerhoş: Sarhoş

Bıdırdamak: Konuşup durmak

Cırmalamak: Tırmalamak

Cırcır: Fermuar

Cazı: Cadı

Cıbartmak: morartmak

Dinelmek: Ayakta durmak

Gakılı: Bir sürü, çok

Hayat: Avlu

Iscak: Sıcak

İkrah etmek: Tiksinmek

Kösülmek: Yenilmek

Laylon: Naylon

Okumak: Davet etmek

Peşkir: Havlu

Piskevit, püsküğüt: Bisküvi

Seğirtmek: Koşmak

Tehne: Tenha

Tığteber: Bomboş

Velesbit,belesbit: Bisiklet

Tosbağa: Kaplumbağa

Zınarmak: Karşı gelmek

Zınılamak: Patlamak

Dal: Sırt

Elcek: Eldiven

Gonşu: Komşu

Hacemmi: Hacı Amca

Gaysi: Kayısı

Aporle: Hoparlör

Yiter: Yeter


KONYA TÜRKÜLERİ - ŞARKILARI


TÜRKÜ :


Türkiye'nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen halk şiirlerinin her çeşidini göstermek için, en çok kullanılan ad "türkü"dür. Türki kelimesinden gelişen ve "Türk'e ait" anlamına gelen bu kelime genelde bütün kırık havalar (ritmli ezgiler) için kullanılmaktadır. Türkler'in Türkü, Türkmenler'in Türkmani, Varsaklar'ın varsağı adı ile anılan halk şarkılarının adıdır.


KONYA TÜRKÜLERİ :


Konya'da en çok söylenen Türküler, Bozlak ve Çukurova ile oynak makamlarıdır. Süratli okunduklarından oyun havası da denilir. Selçuklulardan bu yana devamlı çoğalıp gelen türkülerimiz sanat değerini ve geçmiş dönemlerin hissiyat ve fikirlerini müşahede etmekte olup diğer taraftan da hasret, tepki, ilenme, isyan etme, kafa tutma, ezgi, dilek, ağıt, yakınma, eğlence ve acınmalar nakış nakış işlenmektedir.


Konya türkülerinde güfte ve saz ikilisi büyük bir uyum içindedir. Seçilen her söz aynı tef ve kaşık seslerine adapte edilmiştir. Anadolu'nun zengin folklor hazinelerinden biri de Konya'nın mahalli motif ve güzellikleri ile süslü türkülerdir. Eski dönemlerden Mevlevi dergâhlarında semâ ayini içinde Konyalı müzisyenler kendi aralarında muhabbet yaparken oturak âlemlerinde beste yapıp türkü söylemişler. Konya türküleri muhabbet toplantıları oturak âlemlerinde bir arada sunulur.


Konya türkülerinden bazıları :


Konya Peşrevi, Sandıklı, Sabahın Seher Vakti, Menteşeli, Sille, Asabilsem, İçme Beyim, Urfalıyım, Mahpushane, Üsküdar, Saffet Efendi, Turnalar, Bülbül, Aksaray Develisi, Efendim, Divan. Nafiledir Sevgilim, Aksinne, Karanfil, Çay Kenarı, Karakoyun, Emmiler, Enginli Yüksek Kayalarımız, Çıbık Telden Bağlamam, Lima, Süpürgesi Yoncadan, Aslan Mustafa'm, Kozan Dağı, Necip Oğlan, Bağlar Gazeli, Tosun At, Şerif Hanım, Memberi, Elmalı, Atımı Bağladım, Furun Üstünde Furun, Eczanenin Şişeleri, Camiinin Mazini Yok, Alim, Evlerinin Önü, Tatar, Eşme Kaya, Kabak, Elmaların yongası, Gül Dibi Belleniyor, Baygın Cemilem, Hocam, Sabab Oğlanın, Karamanlı, Mezar Arası, Candarmalar, Hafız Mektebden Gelir, Mapus Damlarına Serdim Postu, Yeşilim