Mikroorganizmaların Sınıflandırılması...
 

4’ e ayrılırlar. Mantarlar , Bakteriler , Riketsiyalar , Virüsler.


A) MANTARLAR ; Ökaryotik hücre yapısında klorofilsiz , absorbsiyon la beslenen tek hücreli veya çok hücreli mikroorganizmalar. Üreme organları sporlardır , eşeyli ve eşeysiz olarak üreyebilirler.


a) Küf Mantarları ; Çok hücreli ince ipliklerden meydana gelmişlerdir. Birbirleriyle birleşmesinden meydana gelen dokuya da misel denir.


b) Maya Mantarları ; Tek hücrelidirler. Yumuşak hamur kıvamındadırlar. Mantarların insanlarda oluşturdukları hastalıklara mikoz denir.


B) BAKTERİLER ; İnsanda hastalık yapan bakteriler 3 şekil altında incelenir.


1) KOKLAR ; Tek tek bulundukları gibi gruplar halinde de bulunabilirler.


• Mikrokok ; Tek tek bulunan koklar


• Diplokok ; Dört kokun bir arada bulunması


• Sarsin ; Kokların küp şeklinde birleşmesi.


• Streptokok ; Zincir şeklinde sıralanmış koklar.


• Stafilakok ; Üzüm salkımı şeklindeki koklar.


2) BASİLLER ; Boyları enlerinden büyük çomakçık şeklindedirler.


- Basil ; Sert veya esnek çeperli , uzun ve çomak şeklindeki bakteriler.


- Diplobasil ; Yan yana iki basilin bulunması.


- Streptobasil ; Uç uca birleşerek zincir oluşturan basiller


- Koko basil ; Yuvarlak ve koklara benzeyen basiller.


3) BURGU (SPİRAL) ŞEKİLDE OLANLAR ; Üçe ayrılırlar.


a) Vibriyonlar ; Burgunun yalnız bir kıvrımından ibaret olan virgül veya hafif bükülmüş çomakçık şeklinde görülen mikroorganizmalardır.


b) Spriler ; Tam burgu şeklindeki gram negatif hareketli mikroorganizmalardır.


c) Spiroketler ; Sarmal olarak bükülmüş veya yılan gibi dalgalı olan mikroorganizmalardır.


C) RİKETSİYA ŞEKİLLERİ ; Koktan küçüktürler. Suni besiyerlerde üreyemezler. Sadece canlılar üzerinde üreyebilen hücre içi parazitlerdir. Riketsiyaların yaptığı bazı hastalıklar ; tifüs,Marsilya humması , coxiella burnetii.


D) VİRUSLAR ; Virüsler en küçük mikroorganizmalardır.


Virüslerin morfolojisi ; Bir kısmı sarmal bazıları da kübik şekilde olabilirler. Tek tip nükleik asit (RNA veya DNA) içerirler.


Virüslerin çoğaldığı yerler ; Virüsler canlı hücre içinde çoğalırlar. Canlı deney hayvanları , doku kültürü , embriyonlu yumurtada çoğalabilirler.


Virüslerin direnci ; Enzim sistemleri olmadığından metabolizma faaliyetleri yoktur. Dış etkenler virüs aktivitesini üç şekilde bozar.


1) Virüsün yapısını bozar,tahrip eder.


2) Virüsün antijen yapısını bozmadan onu inaktive eder


3) Virüs inhibe olabilir. Bu geçici olarak virüsün etkisini önleme şeklinde olur


Virüsler doku içerisinde dirençlidirler. 50 ºc – 60 ºc de 30 dakika ısıtılınca harap olurlar.




VİRÜSLERİN İNSANLARDA YAPTIKLARI HASTALIKLARA GÖRE SINIFLANDIRILMASI ;




a) Genel enfeksiyonlar ; Kızamık,kızamıkçık vb.


b) Deride ve mukozada döküntü yapanlar ; Uçuk , Zona


c) Solunum yollarında enfeksiyon yapanlar ; Nezle , grip


d) Genital yollarda enfeksiyon yapanlar ;


e) Gözde lezyon yapan virüsler


f) Lenf bezlerinin hastalığına sebep olan virüsler


g) Tükürük bezlerinde hastalık yapan virüsler ; kabakulak


h) Sinir sisteminde hastalık yapan virüsler ; Kuduz , poliomiyelit




VİRÜSLERİN BULAŞMA YOLLARI ;



1) Doğrudan temas ve damlacık yoluyla bulaşma ; Enflüanza , kızamık , kızamıkçık , suçiçeği , kabakulak


2) Sindirim sistemi yoluyla bulaşma ; Enfeksiyoz hepatit , poliomyelit


3) Deri ve mukozadan virüsün alınması ile ; Serum hepatiti , kuduz


4) Vektörlerle bulaşma.



E) PARAZİTLER(protozonlar,helmintler,artropodlar) ;




MİKROORGANİZMALARIN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ ;



Mikroorganizmalar hücre yapıları bakımından Ökaryotik ve prokaryotik olmak üzere ikiye ayrılırlar. Mikroorganizmalar mikroskopta sıvı ortamda , kuru olarak ta boyanarak incelenirler.




BAKTERİLERİN MORFOLOJİSİ ;



Bakteriler prokaryotik yapıdadırlar. Dıştan içe doğru 1) hücre duvarı , 2) sitoplazma , 3) çekirdekten oluşur. Bazı bakteri hücrelerinde kapsül , kirpik , piluslar olabilir. Spor oluştururlar.


1) Hücre duvarı ve zarı ; Hücreyi dış etkenlerden koruyan hücre duvarı dirençli olup hücre zarını çevreler. Hücre zarı ise yarı geçirgen yapıda olduğu için dayanıksızdır. Zar bazı yerlerde sitoplazmaya doğru girintiler yapar bunlara mezozom denir. Mezozom bakterilerin bölünmesinde önemli rol oynar.


2) Sitoplazma ; Jel kıvamındadır. Yüksek osmotik basınca sahiptir. Ribozomları vardır. Ribozomlar bakteriler için gerekli olan proteinlerin enzim yeridir.


3) Çekirdek ; Hücrenin ortasında yumak halkalar yapan çift iplikli bir DNA molekülünden ibaret bir kromozom vardır



Diğer oluşumlar ;



- Kapsül ; Bazı bakterilerde bulunur sert ve jelatinli yapıdadır. Bakterileri fagositoz’a karşı korur


- Kirpikler ; bazı bakterilerde bulunur. Protein yapısında hareket organıdır.


- Pilus ; Bakterilerin yapışmasını ve tutunmasını sağlar. Bu sayede bakteri beslenir.



BAKTERİLERDE SPORLANMA ;



Bazı bakteriler kendine uygun olmayan ortamda neslinin devamı için , bakteri hücresi sitoplazmasının yaptığı oluşuma spor denir. Spordan normal bakteri haline dönüşme işlemine germinasyon denir.


Her bakteriden spor oluşmaz. Spor bakterinin dayanıklı halidir. Sporlar kuraklığa , sıcaklığa ve ültraviyole ışınlarına dayanıklıdırlar.




BAKTERİLERİN BESLENMESİ VE ÜREMESİ ;



bakteriler beslenme şekillerine göre ototrof bakteriler ve heterotrof bakteriler olarak gruplandırılırlar.


a) Ototrof Bakteriler ; Besinlerini doğadaki inorganik maddelerden alarak yaşarlar. ( kükürt , nitrat , amonyum tuzları , hidrojen sülfür ,karbondioksit )


b) Heterotrof bakteriler ; Beslenmelerini sadece organik maddeler ile yapan bakterilerdir. (protein , yağ , karbonhidrat )


Bakterilerin üremeleri için gerekli başlıca maddeler karbon , hidrojen , oksijen , azot tur. Bakteri hücresinin % 85 i sudur. Bakterilerin üremesinde nemli ortamın olması öncelik sırada gelir.



BAKTERİLERİN ÜREMESİ ;



Bakteriler bölünerek ürerler.


Bakterilerin üremesine tesir eden faktörler ;


• Uygun ısı


• Uygun nem


• Uygun ışık


• Uygun osmotik basınç


• Uygun ph değeri


• Besin maddelerinin etkisi


• Oksijenin etkisi.


- Aerop Bakteriler ; Yaşamaları için oksijene ihtiyaç duyan bakteriler


- Anaerop bakteriler ; yaşamaları için oksijene ihtiyaç duymayan bakteriler


- Fakültatif Anaerop bakteriler; her iki ortamda da beslenip üreyebilen bakteriler


- Mikroaerofil bakteriler ; sınırlı miktardaki oksijen konsantrasyonunda ürerler.


BAKTERİLERİN BOYANMASI ;


Bakterilerin tüm özelliklerinin mikroskop altında incelemek mümkün değildir. Bu nedenle özel yöntemler kullanılarak boyanır ve öyle incelenir.


BAKTERİLERİN ÜRETİLMESİ ;


Mikropların üretilmesi için uygun ve gerekli besin maddelerine sahip cansız ortamlara besiyeri denir. Besiyerlerinde bulunması gereken maddeler ; karbon kaynağı, azot kaynağı , minareler , amino asitler ve vitaminler bulunması gereklidir. Mikropların besiyerlerine ekip üretmeye kültür denir. Besiyerlerinde üretilen kültürlerin canlı ortamlara aktarılmasına pasaj denir.


Besiyerleri ;


- Tabii besiyeri ( süt , patates, yumurta)


- Suni besiyeri ( buyyon , jeloz )


- Sentetik besiyeri ( saf kimyasal maddelerle hazırlanır)


- Semisentetik besiyeri ( karışık kimyasal maddelerle hazırlanır)


- Ampirik besiyeri ( yapısı pek belli olmayan besiyeri peptonlu tuzlu et suyu)


BAKTERİ ENZİMLERİ VE METABOLİZMALARI ;


Virüsler dışındaki tüm mikroorganizmalar , metabolizmalarını enzimleri ile gerçekleştirir. Enzimler canlı hücreler tarafından yapılan biyokimyasal olayları ayrıştıran,çok küçük miktarları değişmeyen organik moleküllerdir.


Metabolizma ; Bir canlının içerisinde meydana gelen kimyasal reaksiyonların tümüne “metabolizma” denir.


Anabolizma ; Mikroorganizmayı oluşturmak için gerekli sentez işlemlerinin tümü.


MİKROORGANİZMALARIN KONTROLÜ VE YOK EDİLMESİ ;


Sterilizasyon ; Bir cisim veya madde üzerinde bulunan bütün saprofit ve patojen mikroorganizmaların sporlu ve sporsuz şekillerinin öldürülmesi.


Dezenfeksiyon ; Bir cisim veya madde üzerindeki patojen mikroorganizmaları öldürme işlemi. Cansız maddeler için kullanılır.


Septik ; Patojen mikroorganizmaların ortamda varlığı


Antisepsi ; Mikrop bulaşmış bir yerin mikroplardan arındırılması işlemi. Canlı dokuya uygulanır.


Antiseptik malzeme ; Antisepsi uygulamaları için kullanılan kimyasal maddelere antiseptik malzeme denir.


Asepsi ; Patojen mikroorganizmaların tamamen yok edilmesi. İkiye ayrılır


- Tıbbi asepsi ; Patojen mikroorganizmaların bir kişiden diğerine geçmesini önleyecek tedbirlerin alınması.


- Cerrahi asepsi ;


Bakterisit ; Bakteriyi doğrudan öldüren anlamında. Örneğin penisilinli ilaçlar.


Bakteriostatik ; Herhangi bir üremesinin yayılmasının durdurulmasıdır.


Antibakteriyel ; Canlı bakteriye karşı etkili madde


Pastörizasyon ; Sütün , kaynama derecesi altında ısıtılarak dezenfeksiyonu.


STERİLİZASYON


1) Isı ile sterilizasyon ( kuru sıcak hava ile , nemli sıcak hava ile )


2) Filtrasyon ile sterilizasyon


3) Işınlar ile sterizilasyon


4) Kimyasal maddelerle sterizilasyon.


DİRENÇLİLİK ;


Enfeksiyon etkenine vücudun çeşitli mekanizmalarla karşı koymasını sağlayan savunma yeteneğine dirençlilik denir.


a) Özgül olmayan (nonspesifik) dirençlilik ; Belirli mikroorganizmalara karşı olmayan savunma mekanizmasıdır. Vücut florası nonspesifik dirençlilik mekanizmasıdır.


b) Özgül (spesifik) dirençlilik ; Belirli bir enfeksiyon etkeni ile karşılaşma sonucu mikroorganizmaya karşı elde edilen güçtür. Spesifik dirençlilik aynı zamanda bağışıklıktır.


Kalıcı Flora ; Belirli bölgede, belirli yaş gruplarında devamlı olarak bulunan mikroorganizma topluluğudur.


Geçici flora : Vücudun çeşitli bölgelerinde patojen olmayan veya patojen olma yeteneği olmayan mikroorganizmaların geçici olarak bulunmasıyla oluşan floradır. Kalıcı flora bozulursa geçici florayı oluşturan mikroorganizmalar çoğalarak hastalık yapar.