Osmanlı Devleti'nin Yükselme Dönemi Toprak Sistemi...
 

Ülke toprakları yönetim bakımından üçe ayrıldı
1 Merkeze bağlı eyaletler,
2 Merkeze bağlı hükümet ve beylikler,
3 Özel yönetimi olan beylikler
Eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara ve kazalarda köylere ayrılmıştı

1 Merkeze bağlı eyaletler;
Rumeli beylerbeyi ve Anadolu beylerbeyliği olarak ikiye ayrılmıştır Rumeli beylerbeyi makamca yüksekti Beylerbeyleri başarılı olduktan sonra vezir olurlardı Beylerbeyinin eyalet merkezine paşasancağı denilirdi Memleket idaresindeki başlıca görevliler şunlardı;

Kadı: Kazaları yönetir ve adalet işlerine bakardı
Subaşı: Sancak ve kazalarda güvenliği sağlayan, askeri yetkileri olan görevliler idi
Eyaletler toprakları dirliklere ayrılarak maaş karşılığı askerlere ve devlete hizmet edenlere verilirdi Başlıca eyaletler Rumeli, Bosna, Anadolu, Trabzon, Şam, Budin, Temeşvar, Halep, Diyarbakır
İstanbulun yönetimi: Başkent olduğundan, yönetimi ayrıydı Güvenliği Yeniçeri ağası ile Subaşı sağlardı Belediye işlerine şehir emini bakardı Adalet işlerine de taht kadısı yürütürdü

2 Merkeze bağlı hükümet ve beylikler;
İç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı devletine bağlı yerlerdir Başlıcaları Kırım Hanlığı, Eflak beyliği, Boğdan beyliği, Erdel beyliği, Hicaz emirliği Hicaz emirliği dışındakiler, savaşta orduya kuvvet gönderirler, yıllık vergi verirlerdi

3 Özel yönetimi olan beylikler;
Merkeze uzak eyaletlerdir Bağdat, Mısır, Trablusgarp, Tunus, Cezayir, Yemen ve Basra topraklar dirliklere bölünmezdi Bu eyaletlerin valilerine ve komutanlarına Saliyane (yıllık) denilen maaş verilirdi Bundan dolayı bu eyaletlere saliyaneli eyaletler adı da verilmiştir Bu eyaletlerin geliri ilitzama verilirdi İltizam usulünde eyaletlerden alınacak vergi, önceden hazineye, mültezim denilen kişilerce peşin verilirdi Mültezimler verdikleri vergiyi eyaletlerden toplardı
Trablusgurp, Tunus ve Cezayir'den oluşan üç eyalete Garp ocakları denirdi

Toprak Yönetimi;
Köylerde yaşayanların nüfusu, ekonomik faaliyetleri, yazılarak gelirleri belirlenirdi I Murat zamanında toprakların dağıtımına başlanmıştır Kanuni zamanında bu usul daha düzenli hale getirilmiştir II Selim döneminde ise toprağın dağıtımı kanunla yapılmaya başlamıştır Bu işleri Nişancı yapmıştır.

Toprakların yönetimi devlet elindeydi Üç yıl ekilmeyen toprakları, devlet başkasına verirdi
Toprak hukuki yönden öşür, haraç, miri olmak üzere üçe ayrılmıştır.
Öşür arazi: Müslümanlara ait topraklardır Ürünün onda biri oranında vergi alınırdı
Haraç arazi: Hristiyan halkın elindeki topraklardır Toprak sahipleri haraç denilen vergi verirlerdi
Miri arazi: Devlete ait olan arazilerdir

Miri arazi çeşitleri;
Vakıf arazi: Gelirleri medrese, hastahane, imaret, kervansaray ve dini yerlere verilen topraklardır Vakıf arazi satılamazdı
Yurtluk Arazi: Gelirleri sınır boylarındaki beylere bırakılan topraktır
Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraktır
Yurtluk ve Ocaklık araziler satılamaz, bağışlanmaz, vakıf yapılamazdı
Mukataa: Geliri hazineye gelen topraklardır Bu topraklar iltizama verilir Mültezimler hazine adına geliri toplardı

Dirlik: Görev karşılığı olarak başarılı kişilere verilen topraktır Dirlikler devlet malı olup gelirlerine göre Has, Zeamet, Tımar olmak üzere üçe ayrılır
Has: Yıllık geliri yüz bin akçeden çok olan dirliktir Padişahlara divan üyelerine, yüksek dereceli memurlara verilirdi Göreve karşılık, Has alanlar devlete sipahi ya da Cebeli denilen (atlı asker) yetiştirirdi

Zeamet: Yıllık geliri yirmi bin ile yüz bin akçe arasındadır Orta dereceli memurlara ve komutanlara görev karşılığı verilirdi Zeamet alanlar o bölgede oturmak ve asker yetiştirmekle yükümlüydü

Tımar: Yıllık geliri üç bin ile yirmi bin akçe arasında olan dirliktir Görev karşılığı verilen Tımar, veraset yoluyla kimseye bırakılamaz Tımar alanlar üç bin akçeyi kendi geçimlerine ayırırlardı Buna kılıçtımarı denilir Diğer gelirlerle, Cebeli ve Eşkinci denilen askerler yetiştirirlerdi.