Osmanlı Devleti'nin Vergi Sistemi...
 

Osmanlı Devletinde vergiler “Şeri vergiler” ve “Örfi vergiler” olmak üzere ikiye ayrılıyordu
Bunun dışında Osmanlı Devleti’nin diğer gelir kaynakları ise şunlardır
· Savaşta elde edilen ganimetlerin 1/5’i ( Buna aynı zamanda “humus-u şer’i” veya “pençik” ismi verilmekteydi)
· Gümrük, maden, orman, tuzla vergileri
· Bağlı beylik ve hükümetlerin ödediği vergiler

1 TEKALİF-İ ŞER’İ VERGİLER:
Bunların şeriatın emrettiği vergilerdi
· Öşür: Müslümanlardan alınan toprak ürünü vergisidir Elde edilen ürünün onda biri vergi olarak alınırdı
· Haraç: Müslüman olmayanlardan alınan vergiydi ve ikiye ayrılıyordu
- Harac-ı Mukassem: Elde edilen üründen alınırdı
- Haracı Muvazzaf: Toprak üzerinden alınan vergiydi
· Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden, askerlik görevi karşılığı alına vergidir

2 TEKALİF-İ ÖRFİYYE ( RAİYYAT RÜSUMU )
Padişahın iradesiyle konulan vergilerdi Bunlardan bazıları düzenli olarak toplanırken bazıları ise olağan üstü durumlarda toplanırdı
Başlıcaları:

· Çift Resmi: Reayanın sipahiye ödediği toprak vergisi
· İspenç: Gayr-i müslimlerden alınan çift resmidir
· Çift Bozan Resmi: Toprağını izinsiz olarak terk eden veya üç yıl üst üste ekmeyenlerden alınan vergidir
· Avarız Resmi: Olağanüstü hallerde, divanın kararı ve padişahın emri ile toplanan vergilere denirdi
· Niyabet Rüsumu (Cerime) : Yerel yöneticileri halktan aldığı vergidir Ayrıca suçlulardan alınan cerimelerde bu guruba girerdi
· İhtisab Resmi: Damga tartı ölçü işlemlerinden alınan vergidir (noter vergisi)
· Ağnam Resmi: Reayadan hayvan sayısına göre alınan vergidir
· Müsadere: Devlet hazinesinden haksız kazanç sağlayarak zenginleşen kişilerin mallarına devlet tarafından el konulmasıdır

Not: Bu uygulamaya II Mahmut döneminde son verilmiştir Böylece Osmanlı Devletinde “özel mülkiyet” anlayışı gelişmeye başlamıştır

· İmdad-ı Seferiyye: XIX yy sonrasında ordunun sefere çıkarken halktan aldığı vergidir
· Bac Resmi: Çarşı ve pazarlardan alınan işgaliye vergisidir
· Bennak / Arusane: Evlilik vergisidir
· Mücerred: Yirmi yaşının geçen kişilerden alınan bekarlık vergisidir
· Derbent Resmi: Köprü ve geçitlerden alınan vergidir