Yutma Güçlüğü
 

Yutma Güçlüğü


NASIL YUTUYORUZ
Her gün, farkında olmadan pek çok kez yutma işlevini gerçekleştiriyoruz. Uzmanlar, yutma işlevinin dört fazı olduğunu belirtiyorlar. Acıbadem Hastanesi Bakırköy’den Dil ve Konuşma Patalogu Gayem Köprücü bu fazların nasıl geliştiğini şöyle anlatıyor:

“Önce yiyecek ve içecekler ağızda çiğnenerek yutmaya hazır hale getiriliyor. Bu işleme hazırlık safhası deniyor. Daha sonra dilimiz, besinleri ve içecekleri ağzın arka bölümüne iterek yutma olayını başlatıyor. Ardından besinler ve içecekler hızla yutaktan yemek borusunun başlangıç kısmına geçiyor. Son aşamada da besinler ile içecekler yemek borusundan mideye ulaşıyor.”

Yutma bozuklukları da ya ilk üç aşamadaki orafaringeal fazda veya yemek borusunda gelişiyor.


CİDDİ HASTALIKLARIN HABERCİSİ...
Orafaringeal fazda gelişen yutma güçlüğü genellikle ağızda tükürük salgısının az olması, ağza uygun olmayan takma dişler ya da anjin gibi basit nedenlere bağlı oluşabiliyor. Acıbadem Hastanesi Bakırköy’den Kulak Burun Boğaz Uzmanı Dr. Elif Aksoy, yemek borusunda ortaya çıkan yutma güçlüğünün ise daha çok nörolojik ve kas sistemiyle ilgili sorunlardan kaynaklandığını belirterek şunları söylüyor:
“Yemek borusunda gelişen yutma güçlüğünün en yaygın nedenlerinden biri ise besinlerin mideden yemek borusuna geri kaçması olarak ifade edilen reflü hastalığı. Bu sorun, mide asidinin yemek borusundan yutağa doğru yukarı hareket etmesi sonucu oluşuyor. Bunu yanı sıra, kronik iltihap, Alzheimer, MS (Multipl Skleroz), inme, parkinson, göğüs boşluğunda oluşan lenf nodu ya da kitle ve beyin tümörü de yemek borusunda gelişen yutma bozukluğunun sorumlusu olabiliyor”


YAKINMALAR NELER?
. Yiyeceklerin yemek borusuna ilerlerken boğaza takıldığı hissi
. Boğaz ve göğüste rahatsızlık hissi
. Boğazda yabancı cisim hissi
. Yutma sırasında mideye ulaşmayan besinlerin akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen öksürük ve boğulma hissi
. Sık sık boğazını temizleme ihtiyacı duyma


NEDEN KAYNAKLANIYOR?
. Ağızda tükürük salgısının az olması
. Uygun olmayan takma dişler veya eksik diş
. Anjin gibi üst solunum yolu enfeksiyonları
. Multipl Skleroz
. Parkinson
. Beyin tümörü
. Alzheimer
. Kanser
. Kasları tutan hastalıklar


ERKEN TANI ÖNEMLİ...
Yutma bozukluğu orafaringeal fazda mı, yoksa yemek borusunda mı gelişiyor? Tanı aşamasında, öncelikle yutma bozukluğunun hangi bölgede ortaya çıktığı araştırılıyor. Doç. Dr. Eser Vardereli, hasta yakınmalarının, yutma bozukluğunun nerede geliştiği konusunda fikir sahibi olunabilmesi açısından büyük önem taşıdığını belirterek tanı aşamasını şöyle anlatıyor: “Hastanın öyküsünden yola çıkılarak tanı için hangi tetkiklere başvurulması gerektiği tespit ediliyor. Optik sistemle görüntüleme sağlayan endoskop yöntemi nörolojik sorunlardan kaynaklanan yutma güçlüklerinin ayırt edilmesinde yardımcı oluyor. Hekimler gerekli gördüğü durumlarda MR ya da tomografiden de yararlanıyor.”

Tanı aşamasında Feest yöntemi hem hastaya hem de hekimlere büyük avantajlar sağlıyor. Bu yöntemin nasıl uygulandığına gelince…


FEESST DEVREDE!
Yutma iki önemli bölümden oluşuyor; birincisi havayolunun korunması, diğeri ise yiyeceklerin ağızdan yemek borusuna geçişi. Eğer yemek yendiğinde besinler doğru yere ulaşmıyorsa, bu havayolunun korunamadığı anlamına geliyor. Endoskopik ve radyolojik yöntemler dahil olmak üzere tüm yutma değerlendirme testleri, sadece yiyeceklerin nasıl hareket ettiğini, yemek borusunda takılıp takılmadığını inceliyor. Ancak havayolunun korunup korunmadığı bu yöntemlerle tespit edilemiyor.

Feesst ise günümüzde her ikisini de değerlendiren ilk ve tek yöntem. Dr. Elif Aksoy, bu tanı yöntemini şöyle anlatıyor:
“Feesst ile endoskopik olarak yutma işlemi değerlendirildiği gibi aynı zamanda havayolunun korunma refleksinin çalışıp çalışmadığına da bakılıyor. Yutma güçlüğü olan hastanın havayolunu koruyabildiği tespit edilirse, testin ikinci aşamasında değişik kıvamdaki besinlerle beslenen hasta için en güvenli yutma şekli saptanabiliyor. Bir başka deyişle, hasta öksürmeden, boğazına kaçmadan besinleri yutabiliyor.”

Bu yöntemin uygulanması sırasında konuşma patalogu da hastaya yemek yerken gereken manevraları söylemek üzere hazır bulunuyor. Bu sayede hastanın en kolay şekilde yutabileceği pozisyon saptanıyor. Feesst’in avantajlarını şöyle sıralamak mümkün; bu yöntem anında diyet önerileriyle birlikte sonuç veriyor. Poliklinik şartlarında uygulanabilmesi de bir diğer önemli avantajı. Feesst aynı zamanda baryumlu yutma çalışmalarının radyoaktif olmayan alternatifini de oluşturuyor.


HAYATI TEHDİT EDEBİLİYOR!
Çeşitli nedenlerden dolayı gelişen yutma güçlüğü hastanın hayatını tehdit edebiliyor. Örneğin inme sonrasında hastalar motor güçsüzlükleriyle beraber boğazlarında duyu hasarı ve duyu kaybı yaşayabiliyorlar. İnme sorası ölümlerin sık nedenlerinden biri de aspirasyon zatürreeleri. Araştırmalar inme sonrası yutma güçlüğü gelişen hastalarda yediklerinin veya kendi tükürüklerinin akciğerlere kaçması sonucunda zatürreeye yakalanma sıklığının arttığını ortaya koyuyor.

Dil ve Konuşma patalogu Gayem Köprücü, hayatı tehdit eden bu tür sorunlardan korunmak için de hastanın mutlaka yutma konusunda terapi alması gerektiğine dikkat çekerek bu süreci şöyle anlatıyor:
“Hastaya, değişik kıvamlarda yiyecekler verilerek yutmanın üç fazında herhangi bir sorun olup olmadığı araştırılıyor. Yatak başı değerlendirilmesi olarak adlandırılan bu testte, hasta yemek yerken uzmanlar da yutma fonksiyonlarını kendi bilgileri dahilinde kontrol ediyorlar. Örneğin hastanın sesinde hışırtı olması, ses tellerine besinlerin kaçtığını ifade ediyor. Eğer, yatak başı değerlendirilmesinde gizli bir aspirasyondan şüphe ediliyorsa, o zaman videofloroskopik yönteminden yararlanılıyor. Bu yöntemle, hastaya baryum içeren besinler yedirildikten sonra, röntgen ışığı altında, lokmanın yemek borusuna kadar hangi yolu takip ettiği tespit ediliyor. Videofloroskopik yöntemiyle, yutma bozukluğunun nerede geliştiği net olarak görülebiliyor. Bunun sonucunda yutma işleminde hangi fazı güçlendirmemiz gerektiğini tespit ediyor ve terapi sürecine başlıyoruz. Hastanın yutmasını kolaylaştırmak için birkaç seçeneğimiz var; birincisi yutma bozukluğunu kompanse etmesine yardımcı olmak, ikincisi ise bu sorunu tümüyle ortadan kaldırmak. Bazen her ikisini de bir arada uygulayabiliyoruz. Bunun için hastanın diyetini ayarlıyoruz. Örneğin, hastanın sadece yiyecekleri püre kıvamıyla tüketmesi ya da ağızdan hiçbir şey alamayacak sadece sondayla beslenmesi gerektiğini söylüyoruz. Ardından yutma işlevini geliştirmek amacıyla hastaya birtakım egzersizler öğretiyoruz”

Tablo günden güne değişebildiği için hastanın sürekli takip edilmesi gerekiyor. Örneğin bir hafta uygulanan yoğun egzersizlerin ardından olumlu sonuç alındığı takdirde hastanın diyeti bir üst kademeye çıkarılıyor, besinlerin miktarı artırılıyor. Amaç, hastanın ihtiyacı olan besinleri güvenli bir şekilde yemesini sağlamak.


NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?
Erken tanı konulduğu takdirde, yutma bozukluklarının tedavisinde oldukça başarılı sonuçlar alınıyor. Tedavi, altta yatan nedene göre düzenleniyor. Örneğin mideden yemek borusuna kaçış, yani reflü genellikle beslenme ve yaşam alışkanlıklarının değiştirilmesiyle ortadan kaldırılabiliyor. Bunun için; hazım kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve az miktarlarda beslenmek, alkol ve kafeinden uzak durmak, geceleri yatağın başını yükseltmek, uykudan önceki üç saat boyunca yemek yememek gibi noktalara dikkat etmek gerekiyor.

Ayrıca yemek borusunda darlık ve yapışıklık söz konusu olduğunda bu alanın endoskopla genişletilmesi gerekebiliyor. Altta yatan neden tedavi edilebilir bir hastalıksa, bu sorunun ortadan kalkmasına yönelik işlemler uygulanıyor. Tümör gibi bazı sorunların tedavisinde ise cerrahi yönteme başvuruluyor.

KAYNAK: AcibademHastanesi.com.tr

KAYNAK: İnsanKaynaklari.com