Ba? Dönmesi Ve Araç Tutmasy
 

VERTYGO NEDYR?
Bazy insanlar denge problemlerini ba? dönmesi olarak nitelendirirler. Çevrenin dönmedi?i bu denge bozuklu?u bazen iç kula?a ba?ly bir problemden dolayy ortaya çykar. Bazy insanlar ise denge sa?lamaktaki zorluklaryny vertigo kelimesiyle açyklarlar. Bu kelime Latince "dönmek" fiilinden gelmektedir. Bu hastalar syklykla kendilerinin veya çevrenin döndü?ünü söylerler. Vertigo ço?unlukla iç kulak probleminden kaynaklanyr.

HAREKET HASTALI?I VE DENYZ TUTMASI NEDYR?
Bazy insanlar uça?a bindiklerinde veya arabada bulanty hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu duruma ta?yt tutmasy denilir. Bir çok insan bu rahatsyzly?y gemiye bindi?i zaman çeker bu yüzden ayny olay olmasyna ra?men buna deniz tutmasy denir. Deniz tutmasy sadece ufak bir rahatsyzlyktyr. Bunun dy?ynda herhangi bir tybbi bozuklu?un ifadesi de?ildir. Ancak bazen yolcular bu rahatsyzlyktan dolayy çok kysytlanabilirler. Çok az bir kysmynda da bu rahatsyzlyk yolculuk bitse dahi birkaç gün daha sürmektedir.

DENGE SYSTEMYNYN ANATOMYSY
Ba? dönmesi (Dizzines, vertigo) ve ta?yt tutmasy denge sistemi ile ilgilidir. Uzay ara?tyrmacylary bu duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler. Denge sistemi iç kulaktadyr ve beyine vücudun uzay içinde nerede oldu?unu, pozisyonunun yönü, hangi yönde hareket etti?i ve dönüyor mu yoksa sakin durumda my oldu?unu bildirir. Denge duygunuz sinir sisteminin a?a?yda belirtilen bölümleri arasyndaki kompleks ili?kilerle sa?lanmaktadyr.[*]Yç kulak (ayny zamanda labirent adyny da almaktadyr.) hareketin yönünü yani dönüp dönmedi?ini, ileri veya geri, bir yandan di?er yana ve yukary veya a?a?yya do?ru oldu?unu belirler.[*]Gözler vücudun uzay içindeki yerini (ba? a?a?y vs.) ve hareketin yönünü belirler.[*]Eklemlerde ve omurgada bulunan basynç reseptörleri vücudun hangi parçasynyn a?a?yda oldu?unu ve neresinin yere de?di?ini belirler.[*]Kaslardaki ve eklemlerdeki algylama reseptörleri vücudun hangi parçasynyn hareket etti?ini belirler.[*]Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarylary i?ler ve sonuçta koordinasyonu sa?lanmy? bir algylama ortaya çykar.Ta?yt tutmasynyn bulgulary ve ba? dönmesi, merkezi sinir sistemine di?er dört sistemden birbirine zyt mesajlar geldi?inde ortaya çykmaktadyr. Örnek olarak fyrtynaly bir günde uça?a bindi?inizi dü?ünün ve uça?ynyz hava akymlaryndan dolayy sallanmaktadyr. Fakat gözleriniz bu hareketi algylamamaktadyr. Çünkü bütün gördü?ünüz uça?yn içidir. Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyu?mayan mesajlar almaktadyr. Sizi bundan dolayy uçak tutabilir. Veya bir arabanyn arka koltu?unda oturmu? kitap okudu?unuzu dü?ünün. Yç kula?ynyz ve deri reseptörleriniz yolculu?un hareketini algylayacaktyr. Ancak gözleriniz sadece kitaby görecektir. Bu nedenle sizi ta?yt tutabilir.

Gerçek bir tybbi örnek vermek gerekirse bir darbeden dolayy yalnyzca bir taraftaki iç kula?ynyzyn hasarlandy?yny dü?ünün. Hasarly iç kulak normal iç kulakla ayny mesajlary göndermez. Bu beyine dönme eylemiyle ilgili yanly? bilgi verir. Ki?i vertigodan veya dönüyormu? hissinden ?ikayetçi olabilir. Bazen bulanty da görülür.

HANGY TIBBY RAHATSIZLIKLAR BA? DÖNMESYNE NEDEN OLUR?[*]Dola?ym: Dola?ym bozukluklary ba? dönmesinin en syk nedenleri arasyndadyr. E?er beyniniz yeterince kan almazsa ba?ynyz dönmeye ba?lar. Hemen hemen herkes yatarken aniden aya?a kalkty?ynda birkaç defa hissetmi?tir, ancak bazy insanlar syk veya kronik nedenlerden ötürü ba? dönmesi ?ikayetlerinde bulunurlar. Bu arterioskleroz (damar sertli?i) dan dolayy olur. Bu rahatsyzlyk ço?unlukla yüksek tansiyon hastalarynda, ?eker hastalarynda ve kan ya?lary yüksek olanlarda görülür. Bazen de kalp fonksiyonlary yetersiz olanlarda veya kansyzlyk ?ikayeti olanlarda rastlanyr. Bazy ilaçlar özellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akymyny azaltyr. Dietteki çok miktarda tuz da kan akymynyn azalmasyna neden olur. Bazen dola?ymynda strese, sinirlenmeye veya gerginli?e ba?ly olarak bazy bozukluklar olabilir. E?er iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel bir ba? dönmesi durumu olan vertigo ortaya çykar. Yç kulak kan dola?ymyndaki de?i?ikliklere çok hassastyr. Bu yüzden beyin için bahsedilen zayyf kan dola?ymy durumlarynyn hepsi iç kulak için de geçerlidir.[*]Yaralanma: Kafatasynda meydana gelen, iç kula?y da zedeleyen bir kyryk sonrasynda a?yry,kysytlayycy bir vertigoyla birlikte bulanty ve i?itme kayby geli?ir. Ba? dönmesi birkaç hafta sürer. Bu süre içinde normal taraf yava? yava? kar?y tarafyn fonksiyonlaryny üstlenir.[*]Enfeksiyon: Virüslerden örne?in so?uk algynly?yna neden olanlar iç kula?y ve onun beyinle olan sinir ba?lantylaryny etkileyebilirler. Bu kötü bir vertigoya neden olurken i?itme genellikle etkilenmez. Buna ra?men bakteriler sonucunda olu?an enfeksiyonlarda hem denge hemde i?itme fonksiyonlarynyn bozulmasyna neden olur. Ba? dönmesinin ?iddeti ve iyile?me zamany kyryklarda oldu?u gibidir.[*]Allerji: Bazy insanlar allerjik olduklary besinlerle veya havadaki parçacyklarla kar?yla?tyklarynda ba? dönmesi veya vertigo ile kar?yla?abilirler.[*]Nörolojik hastalyklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini etkileyen hastalyklar dengenin bozulmasyna neden olur. Bunlar nadir nedenler olmasyna ra?men doktorunuz muayene syrasynda bunlary da dü?ünecektir.ARAÇ TUTMASINA KAR?I NE YAPABYLYRYM?[*]Her zaman vücudunuzun hareketinin iç kula?ynyz ve gözleriniz tarafyndan ayny ?ekilde algylanabilece?i bir yerde oturun. Örnek olarak arabanyn ön tarafynda oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesi ne çykyp ufku izleyebilirsiniz yada uçakta cam kenarynda oturup dy?aryyy seyredebilirsiniz. Uçak yolculuklaryn da hareketin en az oldu?u kanat üstüne denk gelen koltuklary tercih edin.[*]E?er araba sizi tutuyorsa kitap okumayyn yada zyt yöndeki koltuklara oturmayyn.[*]Araç tutmasy olan bir ba?ka yolcuyla konu?mayyn veya onu izlemeyin.[*]Yolculuktan hemen önce yada yolculuk syrasynda keskin kokulardan, baharatly ve ya?ly yiyeceklerden uzak durun. Ara?tyrmalar halk arasynda yaygyn olarak kullanylan formüllerin etkinli?ini bilimsel olarak kanytlayamamy?tyr.[*]Doktorunuz tarafyndan tavsiye edilen ilaçlardan birini yolculu?unuzdan önce alyn. Bu ilaçlardan bazylary reçetesiz olarak da satyn alynabilir. Sakinle?tirici veya sinir sistemini etkileyen ilaçlar için doktorunuzun reçetesi gerekir. Bazylary hap veya fitil ?eklindedir bazylary ise (scopolamine) kulak arkasyna yapy?tyrylabilen bantlar ?eklindedir.?unu hatyrlayyn: Ba? dönmesi ve araç tutmasy olaylarynyn büyük ço?unlu?u hafiftir ve ki?i bunu kendi kendine tedavi edebilir. Ancak a?yr veya giderek daha da a?yrla?an vakalar Kulak Burun Bo?az, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor tarafyndan takip edilmelidir.
DOKTOR BA? DÖNMESY YÇYN NE YAPAR?

Doktorunuz ba? dönmesini tarif etmenizi isteyecektir. Bunun bir göz kararmasy my yoksa bir hareket hissi mi oldu?unu, ne kadar sürdü?ünü, i?itme kayby veya bulanty ve kusma olup olmady?yny soracaktyr. Hangi durumlaryn ba? dönmesi olu?turdu?u da sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alyp almady?ynyz, kafa travmasy, son zamanlarda geçirilmi? bir enfeksiyon, ve kula?ynyzla, sinir sisteminizle ilgili birçok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz. Doktorunuz kula?ynyzy, burnunuzu ve bo?azynyzy muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazy testler yapacaktyr. Yç kulak hem i?itme hem de dengeyle ilgili oldu?u için dengedeki bir bozukluk i?itmeyi de etkileyecek veya bunun tersi olacaktyr. Bu nedenle doktorunuz i?itme testi (odiogram) isteyebilir.

Bazy durumlarda kafatasynyzyn röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç kula?ynyzy uyarmak için kullanylan sycak veya so?uk sudan sonra göz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi - ENG) isteyebilir. Bazy durumlarda da kalbinizin de?erlendirilmesini veya bazy kan testlerini önerebilir. Her hasta için her test gerekmemektedir. Doktorunuzun karary hangi testlerin gerekli oldu?unu belirleyecektir. Benzer olarak önerilen tedavi de konulan te?his ile ili?kili olacaktyr.

BA? DÖNMESYNY AZALTMAK YÇYN NE YAPABYLYRYM?[*]Ani pozisyon de?i?ikliklerinden kaçynyn. Örnek olarak yatar durumdan aniden aya?a kalkmayyn veya bir taraftan di?erine ani olarak dönmeyin.[*]A?yry kafa hareketlerinden (özellikle yukary bakmak) veya hyzly ba? hareketlerinden kaçynyn.[*]Dola?ymy bozacak (nikotin, kafein ve tuz) ürünlerinin kullanymyny azaltyn.[*]Ba? dönmenize neden olan stresden, sinirlilikden uzak durun ve allerjiniz olan maddelere maruz kalmamaya çaly?yn.[*]Ba? dönmeniz oldu?unda araba kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya merdiven tyrmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun.