A?yz Ve Di? Sa?ly?y - A?yz Ve Di? Sa?ly?ynyn Önemi
 

A?yz ve Di? Sa?ly?y -A?yz ve Di? Sa?ly?ynyn Önemi

Di? ve di? eti hastalyklary ülkemizde ve dünyada en önemli sa?lyk sorunlary arasyndadyr. Ancak hayaty do?rudan tehdit etmedi?i için gereken önem verilmemektedir.
A?yz sindirim kanalynyn giri?idir. A?yzdaki olumsuzluklar di? sa?ly?ynyn bozulmasyna, sindirimin olumsuz etkilenmesine yol açar. A?yzla aldy?ymyz yiyecekler çi?nenip, tükürükle kary?tyrylarak yutulmaya ve sindirime hazyr hale getirilirler. A?yz ayny zamanda konu?maya yardym eder. Tat alma organy olan dilin; çi?neme, yutma, konu?ma gibi çok önemli yan görevleri de bulunmaktadyr.


Di?lerin besinlerin parçalanmasy, ö?ütülmesi görevlerinin yany syra konu?mada ve görünümümüzde önemli etkileri vardyr. Di?leri eksilmi? ki?ilerin bazy sesleri çykarabilmeleri zorla?yr, çi?nemede ve/veya ysyrmada da zorluk olur. Di?lerin geli?im süreci içerisinde ilk çykan süt di?leri, daha sonra yerlerini kalycy di?lere byrakyr.
A?yz ve di? sa?ly?ynda en önemli iki hastalyk di? çürükleri ve di? eti iltihaplanmalarydyr. Di? eti hastalyklary kimi zaman di? yuvasynyn bulundu?u çene kemi?inin erimesine kadar ilerleyen bir etki yapabilir. Di? sa?ly?ynyn bozulmasy vücuttaki di?er organlary da etkileyebilir. Di?ler neredeyse bütün sistemleri olumsuz etkileyen sürekli enfeksiyon oda?y haline gelebilir ve kalp, böbrek, eklemler vb. yapylarda önemli sa?lyk sorunlaryna yol açabilen enfeksiyonlara kaynaklyk edebilir.
A?yzda ve di?lerde yapysal ve i?levsel herhangi bir bozuklu?un olmamasy, a?yz ve di?lerin görevlerini tam olarak yapabilmeleri durumu “a?yz ve di? sa?ly?y”nyn varly?yny gösterir.


1. Di? Çürümesi



Di? çürüklerinin olu?masynda üç temel etmen bulunmaktadyr: Duyarly bir di? yüzeyi, mikroorganizmalar için elveri?li yiyecek artyklary, bunlaryn parçalanmasyna ve asit olu?umuna yol açacak mikroorganizmalaryn varly?y. Besinler içinde di? çürümesine en çok neden olanlar karbonhidratlar, yani kabaca, ?ekerli gydalardyr.
Di?ler düzenli olarak fyrçalanyr ve bakymlaryna özen gösterilirse, mikroplar onlara zarar veremezler. Di? çürü?ü, di?te oyuklar yaparak di?in yapysyny bozan ve kendi kendine iyile?meyen bir hastalyktyr.


Di?ler iyi temizlenmeyecek olursa, üzerinde besin artyklary ve mikroplar birikir. A?yz içerisindeki bakteriler yiyecek artyklaryndaki ?ekerli maddeleri kullanarak onu saydam, yapy?kan bir madde haline getirir ve di?ler üzerine yapy?masyny sa?lar. Bu birikintilere plak denir. Bu plaklar bakterilerin di? üzerinde tutunmalaryny da kolayla?tyryrlar. Besinlerin tatlandyrylmasy için kullanylan ?ekerli maddelerin içinde bulunan asit, di?lere zarar verebilir, ancak bakterilerin kendileri de asit olu?turabilmektedir. Asit di? minesinin erimesine neden olur. Böylece olu?an erime bölgelerinden giren mikroplar kolayca alttaki yumu?ak dokuya ula?abilirler.


Asitler di?in koruyucu tabakasy olan di? minesi üzerinde küçük delikçikler olu?turur. Bu delikler giderek geni?ler ve küçük oyuklar haline gelir. Di? minesinin erimesinden sonra çürük hyzla ilerler, alttaki tabakada geni? ve derin bir oyuk meydana getirir. Di? çürü?ü di? özüne do?ru ilerledikçe di?ler a?rymaya ba?lar. Çürük daha da ilerlerse di? özü bölgesinde ve çene kemi?i içerisinde cerahat olu?maya ve birikmeye ba?lar. Buna di? apsesi denir. E?er di? hekimi tarafyndan daha ba?langycynda tedavi edilmeyecek olursa çürük di? için daha zor, karma?yk ve pahaly tedaviler gerekebilir. Di? pla?y, di? etlerinin önemli hastalyk nedenlerinden biridir. Yemeklerden sonra di?lerin fyrçalanmasy ve di? ipi kullanarak yemek artyklarynyn çykarylmasy di?lerin çürümesini, di? eti hastalyklarynyn olu?umunu ve ilerlemesini önler.


Di?lerin a?rymamasy sa?lykly oldu?u anlamyna gelmez. Di? a?rysynyn olmasy için di? çürü?ünün çok ilerlemi? olmasy gerekir. Di? çürüklerinin tedavi edilebilir dönemde belirlenmesi için a?ry olu?masyny beklemeden senede en az iki kez di? hekimine giderek di?lerin muayene ettirilmesi gerekir. Di? hekimleri gerekti?inde di?lerin filmini çekerek gözle görünmeyen di? oyuklaryny da belirleyebilirler.


Di? çürüklerinin erken dönemde tanynmasy di?lerin kaybedilmesini engelleyebilir veya en azyndan geciktirebilir. Bu hem sa?lyk açysyndan, hem de sosyal ve ekonomik açydan önemli katkylar sa?lar. A?za takma di? takylmasyna olan ihtiyacy azaltyr. Hiçbir ?ey kendi do?al di?lerimizin yerini tutamaz. Kalycy di?lerin erken dökülmesi beslenme sorunlaryna neden olur. Do?al di?lerin uzun süre dayanmasynda a?yz ve di? bakymynyn önemi çok büyüktür.


Di? sa?ly?y açysyndan sularla aldy?ymyz flor da çok önemlidir. Sularynda flor eksikli?i olan yerle?im yerlerinde di? çürüklerinin orany çok artar. Bu nedenle florla ilgili olarak sa?lyk kurulu?larynyn önerilerine uyulmalydyr.


2. Di? Eti Hastalyklary
Di?in di? eti dy?ynda görünen bölümü di? minesi denilen sert bir tabaka ile kaplanmy?tyr. Bunun altynda daha yumu?ak bir yapy vardyr. En içte ise di? özü vardyr. Burada bol miktarda damar ve sinir bulunur. Di? gövdesi di? etine ve onun altyndaki kemi?e girdi?i bölümde daralyr. Bu bölüme di?in boyun bölümü denir. Çene kemi?i içinde kalan bölümüne ise di?in kök bölümü ady verilir. Di? kökü di? yuvasynda çene kemi?ine özel doku uzantylary ile sykyca ba?lanmy?tyr. Di? eti hastalyklary, di? çürükleri a?yz kokusuna neden olabilir. A?yz kokusu oldu?unda nedeni ara?tyrylmalydyr.



Di? eti hastalyklary en önemli di? sa?ly?y sorunlary arasyndadyr. A?yz hijyeninin bozuklu?u ile yakyndan ili?kilidir. Ba?langyç döneminden itibaren di? etleri kolay kanar. Di? eti kanamalarynda di? hekimi muayenesi zorunludur. Di? etleri, di? yuvalary ve a?yz tabanyndaki iltihaplanmalar genel olarak di? eti hastaly?y olarak bilinmektedir. Di? üzerindeki plaklar bunun en önemli nedenidir. Tedavi edilmeyen di? eti iltihaplary çene kemi?inin de iltihaplanmasyna ve zarar görmesine yol açabilir.
Di? çürü?ü, di? eti hastalyklary, sinüzit, bademcik iltihaby, solunum sistemi hastalyklary, sindirim sorunlary, a?yz bakym yetersizli?i a?yz kokusuna neden olabilir. Bu hal, sosyal ili?kileri de etkiler. Bazy ****bolizma hastalyklary da a?yzda kendine özgü kokular yapabilir.


3. Di?lerin Geli?im Bozukluklary
A?yzda kapanma bozukluklaryna neden olan di? düzensizlikleri di?lerin çürümesini kolayla?tyryr ve daha erken dönemde dökülmesine yol açar. Düzensiz di?ler, alt ve üst çene arasyndaki ili?kinin bozulmasyna neden olabilir. Çi?neme ve temizleme güçlü?ü yaratyrlar, kötü a?yz kokusuna yol açarlar.


Düzensiz di?lerin en önemli nedeni süt di?lerinin zamanyndan önce yitirilmesi olabilir. Bunun sonucunda çykan kalycy di?ler birbiri üzerine gelecek biçimde yerle?ebilirler. Düzensiz di?ler konu?ma bozukluklaryna ve görünüm bozukluklaryna neden olabilir.
Sigara di?lerde renk de?i?ikli?i yapar. Sigara içenlerin di?leri kahverengimsi bir renk alyr. Canlyly?yny kaybetmi? olan di?ler gri renkte görünür. Çocuklarda hataly olarak kullanylan bazy ilaçlar da di?lerde renk de?i?ikli?ine neden olabilir. A?yry derecede flor di?lerin sararmasyna neden olabilir.


Hamilelikte ve süt çocuklu?u döneminde kullanylan antibiyotik vb. bazy ilaçlar di?lerde kalycy renk de?i?ikliklerine neden olabilir. Bu nedenle hekim önerisi olmaksyzyn ilaç kullanylmamalydyr.


4. A?yz ve Di? Sa?ly?y Nasyl Korunur?



Di? hastalyklary ve di? sa?ly?ynyn korunmasy açysyndan erken tany çok önemlidir. Bu nedenle yylda en az iki kez di? hekimine muayene olunmasy önerilir.
Di? çürümelerinin önlenmesinde sularda yeterli flor olmasy, düzenli olarak di?lerin fyrçalanmasy, di? ipi kullanylmasy, a?yry tatly ve ?ekerli yiyeceklerden olabildi?ince kaçynma bunlar yendi?inde mutlaka di?lerin fyrçalanmasy, di? hekimi kontrollerine gidilmesi temel uygulamalardyr. Di? eti hastalyklarynyn önlenmesinde de di? fyrçalama ve düzenli di? hekimi kontrolleri önemlidir.


Di?lerde geli?im bozukluklary varsa erken dönemde özel di? hekimli?i dallarynda uzmanla?my? birimlere ba?vurularak gerekli tedavi sa?lanmalydyr.
A?yry asitli ve ?ekerli yiyecekler mikroorganizmalaryn etkisini artyryr. Di?ler sert cisimlerle kary?tyrylmamaly, fyndyk, ceviz vb. kabuklu yiyecekler di?lerle kyrylmamalydyr. Bunlar di? minesinin çatlamasyna ve bakterilerin etkisinin artmasyna neden olur. Di? minesinin koruyucu etkisi ortadan kalkar.


5. Di? Fyrçalama Tekni?i


Di?lerimizi korumanyn en etkili yolu düzenli olarak fyrçalamaktyr. Di? fyrçalamanyn ilk adymy do?ru fyrça seçimidir. En uygun fyrça naylon ve orta sertlikteki fyrçalardyr. A?yz içinde kolay hareket ettirilmesi ve arka di?lere rahat ula?abilme açysyndan fyrçanyn kafasynyn fazla büyük olmamasy tercih edilir. Uygun fyrça seçildikten sonra di?ler en az günde iki kere düzenli olarak fyrçalanyr. Di? macunu a?za verdi?i ho?a giden koku ve his nedeniyle di? fyrçalanmasyny kolayla?tyryr. Di? parlatma tozlary di? hekimi önerisi olmadykça kullanylmamalydyr. A?yry kullanymlar di? sa?ly?y açysyndan zararlydyr.


Di? fyrçalanmasynda fyrçanyn duru?u dy?yndaki temel hareket aynydyr: Fyrça di? eti çizgisine e?imli olarak yerle?tirilir. Bu durum bozulmadan küçük dairesel hareketlerle di?ler fyrçalanyr. Daha sonra fyrça, bir fyrça boyu kadar kaydyrylarak fyrçalama sürdürülür.






1. Di? fyrçasy 45 derecelik açy yapacak biçimde tutulur ve di? eti hizasyndan ba?lanarak a?yz bo?lu?una do?ru fyrçalamaya ba?lanyr. Dy? yüzeylerden ba?layan fyrçalama sert darbeler halinde de?il, yumu?ak ve daireler çizecek biçimde, ön di?lerden arka di?lere do?ru yapylmalydyr.


2. Daha sonra di?lerin iç yüzeyleri ayny ?ekilde fyrçalanyr. Bu i?lemde fyrça e?ik tutularak, di? etinden a?yz bo?lu?una do?ru hareket ettirilir.


3. Daha sonra di?lerin çi?neme yüzeyleri fyrça düz olarak ileri geri hareket ettirilerek fyrçalanyr.


Fyrçalama i?leminin en az iki-üç dakika sürmesi gerekir. Sa?lykly di? etleri fyrçalama syrasynda kanamaz.


Di? fyrçasy ki?iye ait bir araçtyr, ba?kalaryyla payla?ylmaz. Di? fyrçalary birkaç ayda bir, en geç alty ayda de?i?tirilmelidir. Gerekti?inde ara yüzlerin etkin olarak fyrçalanmasyny sa?lamak üzere ara yüz fyrçalary kullanylyr. Bunlarla ilgili önerilerini almak üzere di? hekimine ba?vurmak gereklidir.
6. Di? Ypi Kullanymy



Di? ipi, di? aralarynda kalan yiyecek artyklarynyn uzakla?tyrylmasy açysyndan çok yararly bir araçtyr. Çok küçük ya?lardan ba?lanarak uygun di? fyrçalama ve di? ipi kullanma tekniklerinin ö?renilmesi gerekmektedir.


Di?ler fyrçalandyktan sonra di? ve di? eti çizgisi ile di?ler arasynda kalan yemek artyklarynyn temizlenmesi için di? ipi kullanylyr. Bu artyklar en önemli çürük nedenlerindendir.


1. Otuz santimetre kadar di? ipi alynyr. Di? ipinin bir bölümü bir elin orta parma?yna di?er ucu da di?er elin orta parma?yna dolanyr. Ypin bir bölümü ortada kalmalydyr.
2. Ortada kalan ip bölümü i?aret parma?y ile geriye do?ru itilir.Yp, di?ler arasyndan geçirilir. Bu hareket syrasynda sert olunmamalydyr. Yp di? etine kadar indirildikten sonra a?yz bo?lu?una do?ru di? aralaryny syyyracak biçimde indirilir. Bu syrada di? etinin kesilmemesine özen gösterilmelidir.
3. Ayny uygulama di?er bir parça ip alynarak alt di?ler için de tekrarlanyr.