İnsan Hakları Fermanları - Fatih'in Kudüs Fermanı
 

FATİH SULTAN MEHMEDİN KUDÜS İLE İLGİLİ
FERMANI

1453 yılında İstanbulu fetheden Fatih Sultan Mehmed, Osmanlı Devletinin günümüz Amerika Birleşik Devletleri gibi, dünyanın tek
süper gücü haline getirmiştir. Nasıl İstanbuldan bulunan gayr-i
müslimlere onların hak ve hürriyetlerini garanti altına alan bir
ferman vermiş ise, aynan öyle de kendisine, ellerinde Hz.
Peygamberin mübarek eliyle imzalı hatt-ı hümayunları ve Hz.Ömerin Kufi Hattıyla yazılı yukarıda zikrettiğimiz fermanıyla gelince, Kudüsteki Hristiyanlara da bir hak ve hürriyetler fermanı
vermiştir. Bunu ilk defa neşrediyoruz.
Orijinali, Kudüs Rum Patrikhanesinde ve bir sureti de Osmanlı
Arşivinde bulunmaktadır. Fatih Sultan Mehmede gelerek bu fermanı alan Rum Patriği Atnasiyostur.

Fatihin Kudüsteki Mukaddes Mekanlarla
Alakalı Fermanı

1) Mucebince amel oluna; her kim hatt-ı hümayun-ı saadet-makrunu fesh ederse, Allahın lanetine uğrasun.

2) Allahın izni ve Hz. Peygamberin manevi yardımı ile İstanbulu feth edince, dünyanın değişik bölgelerinden şahlar ve krallar, fethi
tebrik için elçiler gönderdiler. Bu arada Kudüste bulunan Rum Patriği Atnasiyos da, kendi rızasıyla kapıma gelip, daha önce Hz.
Peygamberin mübarek eliyle imzalı emrini ; Hz. Ömerin Kûfî hattıyla yazılmış fermanını ve eski padişahların verdikleri
fermanalrı ibraz ederek, Kudüs-i Şerifde bulunan içeride ve
dışarıdaki Kamame Kilisesi başta olmak üzere bütün namazgahların ve ziyaretgahların aynen kendi tasarruflarında kalmasını rica eyledi.

3) Ben de buyurdum ki, eskiden ihsan olunduğu üzre, içeride yer alan Kamame Kilisesi ile bütün namazgahları ve ziyaretgahları; Gürci Manastırı olan Mar Yakub; Kudüs dışında yer alan manastırlar ve kiliseler; Hz. İsanın doğduğu yer olan Beytüllahmdeki Büyük
Kilise; mağara ve Kilisede yer alan üç kapı tasarruflarında ola.

4) Hristiyanların Kudüsteki bütün patrik, papaz ve yamakları, bac,
harac ve diğer örfî ve ve şerî vergilerden muâf olalar.

5) Bütün bu haklar ve hürriyetler, Hz. Peygamber, Hz. Ömer ve eski padişahlar tarafında ihsan olunduğu gibi, benim fermanım ile de verilmiştir. Tasarrufumda ve hükmüm altında bulunan bütün valiler ve adamlarım buna riayet edeler. Kimseyi rahatsız eylemeyeler.

6) Eğer bundan sonra halifelerden, vezirlerden, âlimlerde veya
Ümmet-i Muhhamedin diğer fertlerinden kim ki, Hz. Peygamberin
mübarek eliyle imzalı olan emrine, Hz. Ömerin Kûfî hattı ile olan
fermanına, diğer padişahların fermanlarına ve benim fermanıma, para veya hatır gönül diyerek muhalefet ederse, Allahın ve Peygamberinin hışmına uğrasın.

7) Şöyle bileler, alâmet-i şerife i`timâd ve inkıyâd kılalar. 15
Şevval 862/1458 İstanbul" [7].

Fatih Sultân Mehmed, Kudüsteki önemli mukaddes mekanları da teker teker saymaktadır. Bir de aslını verelim.

"Fatih Sultan Mehmed Han Hazretlerinin Hatt-ı Hümayunları ile Sadaka ve İhsan Buyurdukları Emr-i Alişandır

1) Mucebince amel oluna; her kim hatt-ı hümayun-ı saadet-makrunu fesh ederse, Allahın lanetine uğrasun.

2) Sebeb-i tahrir-i tevkî`-i refî`-i hümâyûn, vâcibüt-tastîr-i yarliğ-i belîğ-i hümâyûn –Nassarahullahu Te`âlâ ilâ-i yub`asûn- oldur ki;

3) Bi iznillahi Teâlâ Hazret-i Resûl hurmetiyle Makam-ı
Kostantınıyye feth u fütûh oldukda etrâf ve eknâfdan şahlar ve
krallar Âsitâne-i Sa`âdetime elçiler gelüb feth u fütûhı arz edüb bu
kerre Kudüs-i Şerifde olan Rumların Patriği Atnasiyos (?) nam râhib
rızalarıyla gelüb Âsitâne-i Sa`âdetime yüz sürüb ve Hazret-i Resûl-i Ekrem Hazretlerinin (Sallalahu aleyhi ve sellem) mübarek eliyle ve pençesiyle imzalu olan hatt-ı hümâyûnları ve Hazret-i Ömer bin
Hattab Hazretlerinin (Radiyallahu Te`âlâ anh) verdüği Hatt-ı Kufi
ile ve selâtîn-i mâziyeden hatt-ı hümâyûnları ibraz edüb ve ricâ
eyledi. Ol minval üzere Kudüs-i Şerif içerüsün ve taşrasunda
namazların ve ziyaretlerin kel-evvel Hazret-i Resûl-i Ekrem
Hazretlerinin (Sallalahu aleyhi ve sellem) ve Hazret-i Ömer bin
Hattab Hazretlerinin (Radiyallahu Te`âlâ anh) ve selâtîn-i mâziyeden sadaka ve ihsan olunan hatt-ı hümâyûnları mûcebince zabt ve tasarruf eyleyeler.

4) İmdi kadimden ferman ve sadaka olunub bi aynihi içerüde olan
Kamame ile cemî` namazgahları ve ziyaretleriyle ve Gürci Manastırı olan Mar Yakub ve Kudüs-i Şerif taşrasında olan manastırlar ve
kiliseler ve Hazret-i İsa (Aleyhisselam) Hazretlerinin doğduğı
Beytüllahm Kilisey-i Kübrâ ve Mağara ve Kilisede olan üç kapu
miftahlarıyla şimal ve kıble ve garbî tarafından içinde olan cemî`-i
millet-i Nasrâniyye Kudüs-i Şerif Patrikleri, yamakları bu vefk
üzere eşyaları bâc ve harâcdan ve kakırlardan ve sâir tekâlif-i
örfiyyeden kadîmden sadaka ve ihsan ve ferman olunan bi aynihî
küllîsinden mu`âf ve müsellem olmak içün rice eyledükleri ecilden;
imdi kadîmden Hazret-i Resûl-i Ekrem Hazretlerinin (Sallalahu aleyhi ve sellem) ve Hazret-i Ömer bin Hattab Hazretlerinin (Radiyallahu Te`âlâ anh) ve selâtîn-i mâziyeden sadaka ve ihsan ve ferman olunan hatt-ı hümâyûnları mûcebince, cenâb-ı celâletim dahi sadaka ve ihsân ve ermân-ı âlî-şânım olmuşdur.

5) Tasarrufumda ve hükmümde olan memleketler eğer deryadan ve karadan hâkim`ül-vakt olanlar Kudüs-i Şerif Patriği ve ruhbanları mezbûrlara himâyet ve sıyânet ve âhardan kimesne rencide eylemeyeler.

6) Ve eğer Hazret-i Resûl-i Ekrem Hazretlerinin (Sallalahu aleyhi ve sellem) sadaka ve ihsan olunan mübarek pençesiyle imzalu olan hattı ve Hazret-i Ömer bin Hattab Hazretlerinin (Radiyallahu Te`âlâ anh)
verdüği Kufi ile hattı ve selâtîn-i mâziyeden sadaka ve ihsan olunan hatt-ı hümâyûnları ve el-ân sadaka ve ihsan olun hatt-ı hümâyûn-ı sa`âdet-makrûnı
ve fermân-ı âlî-şânı alub bundan sonra gelen halifeler ve vüzerây-ı
izâmdan ve ulemâdan ve ehl-i örfden ve kapu kullardan ve sâir
Ümmet-i Muhammedden akçe içün veyahud hâtır içün feshine murâd ederler ise, Allahın ve Hazret-i Resûlün hışmına uğrasun.

7) Şöyle bileler, alâmet-i şerife i`timâd ve inkıyâd kılalar. Tahrîren fî evâsıt-ı Şehr-i Şevvâlil-Mükerrem li seneti isneyn ve
sittîn ve semâne-mi`ete. Sene 862 Bi Makam-ı Kostantınıyye" [8].

Fatih Sultan Mehmed Han Hazretlerinin Hatt-ı Hümayunları ile Sadaka ve İhsan Buyurdukları Emr-i Alişandır (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kilise Defteri, No: 8)