Fertiliteyi Koruma ve Artyrma Önerileri
 

Fertiliteyi Koruma ve Artyrma Önerileri

Kendi kendinize alabilece?iniz bazy basit önlemler ile üreme potansiyelinizi koruyabilece?inizi hatta arttyrabilece?inizi aklynyzdan çykartmayyn. Halen çocuk sahibi olmayy dü?ünmeseniz bile üreme yetene?inizi olumsuz etkileyebilecek faktörleri bilmeli ve bunlara kar?y önlem almalysynyz.


Vücut a?ryly?y diyet ve egzersiz

Bu önlemlerin en ba?ynda gelenlerden birisi vücut a?yrly?y, diyet ve egzersiz arasyndaki dengenin sa?lanmasydyr. Uygun diyet ve egzersiz optimal üreme fonksiyonu için son derece önemlidir.


Belirgin derecede dü?ük kilolu ya da a?yry ?i?man kadynlar gebe kalmada güçlükler ya?ayabilirler. Kadynlyk hormonu olan östrojenin büyük kysmy yumurtalyklarda üretilir. Ancak ya? dokusu da küçümsenemeyecek bir östrojen kayna?ydyr. Vücudunuzda bulunan östrojenin %30'u ya? hücrelerinizde sentezlenir.


Döllenme olayy hassas hormonal dengelerin rol aldy?y karma?yk bir olaydyr. Bu olayyn ba?ary ile sonuçlanabilmesi için stabil bir hormonal durum gereklidir. Bu nedenle az ya da fazla kilolaryn infertiliteye neden olabilmesi ?a?yrtycy bir durum de?ildir.


Normalin %10-15 altynda ya da üstünde olan vücut a?yrly?y üreme sistemini kökten etkileyebilir. Bunun en güzel örne?i beslenme bozuklu?u olan a?yry zayyf ki?ilerde adet kanamalarynyn düzensiz olu?udur. Bu düzensiz kanamalar genelde anovülasyon yani yumurtlamanyn olmamasy ile bir arada seyreder. Maraton ko?uculary, yüzücüler gibi a?yr sporlar ile u?ra?an kadynlaryn pek ço?unda adet düzensizlikleri ve dolayysy ile infertilite sorunu mevcuttur.


Sigarayy byrakyn

Genel sa?lyk sorunlarynyn yany syra sigara üreme sa?ly?y ve dinamikleri açysyndan da son derece zararly bir aly?kanlyktyr. Özellikle erkeklerde sperm sayylarynda anlamly dü?üklü?e neden olabilir. Benzer ?ekilde kadynda yumurta kalitesini de bozabilir. Yapylan ara?tyrmalar sigara kullanan kadynlaryn hamile kalmalary için geçen süre sigara kullanmayanlara göre belirgin derecede uzamaktadyr.


Alkolden uzak durun

Sigara gibi alkol de hem kadyn hem erkek de üreme potansiyelini olumsuz etkileyen bir faktördür.Özellikle erkekte sperm sayysyny azaltabilir.


Kullandy?ynyz ilaçlary gözden geçirin?

De?i?ik hastalyklar için kullanylan ilaçlar da fertiliteyi etkileyebilir. Özellikle ülser ve tansiyon ilaçlarynyn sperm sayylary üzerine etkili oldu?u bilinmektedir. E?er bu tür bir ilaç kullanyyorsanyz doktorunuzla bu konuyu mutlaka görü?melisiniz. Öte yandan özellikle eczanelerde reçetesiz satylan bazy ilaçlar da erken dönemdeki bir hamileli?i olumsuz ?ekilde etkileyebilir. E?er hamile kalmayy planlyyorsanyz ve bu nedenle korunmayy byraktyysanyz herhangi bir ilacy kullanyrken çok dikkatli olmalysynyz. Böyle bir durumda ilaç kullanmanyz gerekti?inde jinekologunuzun fikrini almaktan asla çekinmeyin.


Yllegaliteden kaçynyn

Yllegalite tanymy altyna pek çok faktör sokulabilir. Yurdumuzda çok yaygyn olmasa da özellikle geli?mi? ülkelerde madde ve uyu?turucu ba?ymlyly?y oldukça önemli bir sorundur.Marijuana gibi uyu?turucular ya da sporcularyn kullandy?y doping ilaçlary sperm sayy ve hareketlili?ini azaltabilir.


Yllegalite tanymy altyna sokulabilecek bir ba?ka faktör de evli ki?ilerin birden fazla ki?i ile cinsel ili?kide bulunmalarydyr. Üreme potansiyelini olumsuz etkileyen en önemli faktörlerden birisi cinsel yolla bula?an hastalyklarydyr. Erkekler genelde bu hastalyklar için ta?yyycy görevi görürler. Yyi tanymady?y bilmedi?i bir kadyn ile ili?kiye giren bir erkek enfeksiyonu e?ine ta?yyabilir. Kadynda ciddi pelvik enfeksiyn geli?mesi durumunda karyn içinde yapy?yklyklar ve tüplerde tykanyklyk sonucu infertilite geli?ebilir. Evli ki?ilerde sadakat fertiliteyi korumada ön syralarda yer alan önemli bir faktördür.


Bekar ki?iler ise ister kadyn olsun isterse erkek mutlaka cinsel yolla bula?an hastalyklara kar?y önlem almalydyr. Bazylary ölümcül olabilen bu hastalyklardan korunmanyn en etkili yolu prezervatiftir.


Kafein alymynyzy azaltyn

Çay, kahve, kolaly içecekler,çikolata gibi maddelerin içinde bulunan kafeinin a?yry miktarlarda alynmasy gebelik ?ansyny azaltmaktadyr.


Yli?ki sykly?y

Cinsel ili?ki sykly?y üreme yetene?ini direk etkileyen en önemli faktörlerden birisidir. Yli?ki ne kadar syk olursa gebelik ?ansy o derece yüksek olur. Burada kastedilen her gün girilen ili?ki de?ildir. Bu sperm sayy ve kalitesini azaltyr. Ydeal olan ovülasyona yakyn günlerde gün a?yry ili?kiye girmektir. Günümüzde hem erke?in hem de kadynyn çaly?ma hayaty içinde olmasy, mesleki stresler ve kaygylar nedeni ile cinsel güdülerde ve istekte azalma ço?u çiftin ortak yakynmasydyr. Bu nedenlerle ili?ki daha ziyade hafta sonlary olmaktadyr. Do?al olarak bu çiftlerin gebelik elde etmesi gecikecek ve büyük olasylykla çift infertilite nedeni ile hekime ba?vurmak zorunda kalacaktyr.


Yli?kinin zamanlamasy

Yli?kinin sykly?y yany syra zamanlamasy da son derece önemlidir. Ynsan dy?ynda hemen hemen bütün canlylar yumurtlama dönemini bilirler. Östrus ya da kyzgynlyk dönemi olarak adlandyrylan bu devrede cinsel istekleri artar ve çiftle?irler. Hatta kedilerin bu özelli?i pek çok espriye de konu olmaktadyr. Oysa insanlarda durum farklydyr. Kadynda belirgin bir kyzgynlyk dönemi yoktur ve pek çok kadyn yumurtlama dönemini fark edemez. Çe?itli yöntemler ile kadynyn adet düzeni saptanyr ve ovülasyon dönemi tespit edilebilir. Fertil dönem denilen gebe kalma olasyly?ynyn yüksek oldu?u dönemde bu nedenle gün a?yry ili?ki önerilir.


Pozisyon ve teknik

Cinsel ili?ki ve fertilite arasyndaki ba? ile ilgili son nokta uygun ?ekilde ili?kide bulunmaktyr. Do?ada çok de?i?ik hayvan türleri vardyr ve bunlaryn her biri soyunu devam ettirmek için farkly mekanizmalar geli?tirmi?tir. Örne?in domuzlar sperm açysyndan çok cimridirler. Erke?in penisi spiral ?eklindedir ve di?inin vajinasyna adeta vidalanyr. Bu sayede tek bir sperm bile bo?a gitmez.


Ynsanlarda bu tarz mekanizmalar mevcut de?ildir. Gerçekte bu tür tekniklere gerek de yoktur.


Yli?ki sonrasy semenin vajina dy?yna kaçmasy son derece normaldir. Pek çok kadyn bunu gebelik ?ansy açysyndan olumsuz bir faktör olarak yorumlar. Yine bu olayy fark ettiklerinde do?ru ?ekilde ili?kide bulunamadyklaryny ya da vücutlarynyn spermi kabul etmedi?ini dü?ünürler. Ancak bu do?ru de?ildir. Semenin dy?ary gelmesi ili?kinin uygun ?ekilde yapyldy?ynyn göstergesidir. Meninin vajina içine bo?aldy?yny gösterir. Gerçekte siz sadece dy?ary akany görürsünüz içeride kalan ve tüplere do?ru yolculu?a ba?layanlary göremezsiniz.


Çocuk isteyen çiftlerde genelde önerilen erke?in üstte oldu?u pozisyonlardyr. Yli?ki sonrasy kadynyn en az 5 dakika syrt üstü yatmasy ve vajinal du?tan kaçynmasy da di?er öneriler arasyndadyr. Yli?ki esnasynda kayganly?y sa?lamak amacy ile kullanylan yapay maddeler spermler üzerinde ölümcül etki yaratabilece?inden önerilmemektedir. Çok gerek duyuluyor ise petrol bazly olanlar yerine syvy parafin ya da su bazly kayganla?tyrycylar tercih edilmelidir.


Kariyer ve üremenin dengelenmesi

Ynfertiltenin geçmi?e göre daha syk görülmesinin nedenlerinden biriside kadynlaryn çaly?ma hayaty içinde daha fazla yer almalarydyr. Ço?u kadyn çocuk sahibi olmak için i?inde yükselmeyi beklemek de bu nedenle de ya?y ilerlemektedir. Yine pek çok i?veren -ki buna çok büyük holdingler de dahildir- i?e alacaklary bayan personele belirli bir süre gebe kalmama kysytlamasy getirmektedir.


Zaman geçtikçe kadynyn üreme potansiyeli azalmakta ve dolayysy ile infertilite daha syk kar?ymyza çykmaktadyr. Aslyna bakylyrsa bebek sahibi olmak için en uygun zaman diye bir ?ey söz konusu de?ildir. Kadynyn üreme potansiyeli 20-30 ya? arasynda zirvededir. 30 ya?tan sonra azalan bu potansiyel 35 ya?yndan sonra keskin ve hyzly bir dü?ü? gösterir.


Bebek sahibi olmak için en uygun zaman oldukça ki?isel bir karardyr. Ancak çe?itli nedenler ile çocuk sahibi olmayy geciktiren ya da geciktirmeyi dü?ünen çiftlerin kar?ysynda ba?ka bir problem daha vardyr: Sosyal baskylar.


Hemen her toplumda özellikle aile büyükleri biran önce torun sahibi olmak için basky kurma e?ilimindedirler. Medyada yer alan ve çiftlerin biran önce bebek sahibi olmasyny öneren yazylar da benzer ?ekilde basky unsurudur. Tüm bu faktörlerin etkisi ile yeni evli ya da uzun süre etkili yöntemlerle korunmu? çiftler daha infertilite synyfyna girmedikleri halde syrf kadyn 30 ya?yna geldi diye doktor doktor dola?abilmektedirler.


Üreme potansiyeli azalyyor mu?

Bu soru hem konu ile ilgilenen hekimlerin hem de olayla direk ilgili olan çiftlerin cevabyny arady?y sorulardan biridir. Cevap kesin de?ildir ancak muhtemelen önerme do?rudur. Kadynyn evlenme ya?ynyn artmasy, cinsel özgürlük ile birlikte cinsel yolla bula?an hastalyk oranlaryndaki yükselme, nedeni bilinmemekle birlikte erkek de sperm sayysyndaki global azalma bu durumun nedeni olabilir.


Sperm sayylaryndaki azalma ilginç bir global gözlemdir. Gerçekten de son 15-20 yylda tüm dünyada yaygyn olarak sperm sayylarynda bir azalma e?ilimi dikkati çekilmektedir. Bu durumun çevresel kirlenmeden mi yoksa modern ya?amyn yükledi?i stresten mi kaynaklandy?y belli de?ildir.


Sevindirici olan ise üreme potansiyeli üzerindeki bunca olumsuzlu?a kar?yn, yardymla üreme tekniklerindeki geli?meler ve buna ba?ly olarak artan ba?ary oranlarydyr. Yine modern insanyn infertiliteyi tabu olmaktan çykarmasy ve tedavi alternatiflerini bilinçli bir ?ekilde de?erlendirmesi de kayda de?er bir ilerlemedir.