Osmanlı'da Dağılmayı Önleme Çabaları
 

DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE OSMANLI’DA GENEL DURUM

- 18.yy’dan itibaren Osmanlı imparatorluğu eski gücünü kaybetmeye başladı.

NEDENLERİ:
1- Osm İmp dünyadaki bilim ve teknik alanındaki gelişmelere ayak uyduramadı.
2- Sanayi devrimini gerçekleştiren ülkeler osmanlıyı bir açık pazar olarak değerlendirdiler.
3- Milliyetçilik akımı çok uluslu bir devlet olan Osm İmp içinde yıkıcı oldu.
4- Avrupalı devletler Osmanlı içindeki ulusları kışkırtmaya başladılar. Bu da Osmanlı içinde ulusal ayaklanmaların başlamasına neden oldu.

- Bu ayaklanmaların en yoğun olduğu dönem: 19. yüzyıl
- En yoğun görüldüğü bölge: Balkanlar
- En çok kışkırtan ülke: Rusya

Rusya’nın Amacı: Pansilavizm politikasıyla Balkanlarda kendisinden yana devletler kurup Osmanlıyı parçalamak, boğazları ele geçirip, sıcak denizlere ulaşmaktır.

- İlk ulusal nitelikli ayaklanma Sırplar tarafından 1804’te çıkarılmıştır.
- İlk bağımsızlığını kazanan devlet 1829 Edirne Antlaşmasıyla Yunanlılar olmuştur.
- Sırbistan, Karadağ ve Romanya ise 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlıklarını kazandılar.
- Bulgaristan 1908’de II.Meşrutiyet’ten sonra bağımsızlığını kazandı.
- Arnavutluk, I.Balkan Savaşı sonunda en son bağımsızlığını kazanan balkan devleti olmuştur.

1829 II. Mahmut = Yunanistan
1878 II.Abdülhamit = Sırbistan,Karadağ,Romanya
1908 II.Abdülhamit = Bulgaristan
1912 V.Mehmet Reşat(İttihat ve Terakki) = Arnavutluk

Not: Bağımsızlığını kazanan bu devletler topraklarını Osmanlı aleyhinde genişletme çalışması yeni savaşlara neden olmuştur.
5- Sanayi devrimini gerçekleştiren Avrupalılar Osmanlıya ekonomik yardımda bulunmadılar. Bu nedenle Osmanlı’da Avrupa’daki ekonomik gelişmeleri izleyemedi.
6- 1841’den itibaren kapitülasyonlar Osmanlıların kontrölünden çıktı. Bu da sanayinin gelişmesini engellediği gibi küçük el tehgahlarının da kapanmasına neden oldu.
7- Bozulan ekonomiyi düzeltmek için dışarıdan yüksek faizli borç alındı. Ancak alınan bu borçların gelir getirecek yatırımlarda kullanılmaması üzerine faizleri dahi ödenemedi.
ÇÖN: İlk borç Abdülmecit tarafından 1854’te İngiltere’den Mısır’ın gelirine karşılık 5 Milyon sterlin olarak alınmıştır.
Duyun-u Umumiye İdaresi: 1875’te osmanlı maliyesinin iflası üzerine II.Abdülhamit döneminde 1881’de kurulmuştur. Avrupalı devletler Osmanlı gelirlerinin % 32’sine el koyma hakkını elde etmişlerdir. Böylece maliye Avrupalı devletlerin eline geçmiştir. Duyun-u Umumiye yalnızca Osmanlıya borç veren ülkelerin alacaklarını tahsil eden bir kurum değil, aynı zamanda Osmanlı’da yatırım yapmak ibteyen yabancı sermaye içinde bir garantidir.

- Fransızlar alacaklarına karşılık 1881’de Tunus’a, İngilizler’de 1882’de Mısır’a el koydu.

OSMANLI DEVLETİ’NDE DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI

Osmanlıcılık: Bir osmanlı milleti yarakmak düşüncesidir. Bunun için ırk,din ve mmezhep farkı gözetilmeksizin, Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan tüm topluluklar, hak ve ödevler bakımından eşit duruma getirilecekti. Bundan amaç, devleti kurtarmak ve mevcut sıınrları korumaktı. Tanzimat döneminde gelişerek I.Meşrutiyet dönemine kadar devam eder. Milliyetçilik fikrinin yaygınlaşması ile bu düşünce önemini kaybeder.

İslamcılık: İkinci Meşrutiyet döneminin en önemli akımı olarak görülen bu düşünceye göre dünya Müslümanları birleşerek bir” İslam Birliği “ kurabilecekti. İslam birliğini savunanlara göre, medreseler düzeltilmeli, batıdan sadece teknik alınmalıydı. II. Abdülhamit, islamcılık düşüncesini, resmi devlet politikası olarak benimsedi. Bu amaçla okullar açtırdı. Ulemaya ödenen aylıkları arttırdı. Bu düşünce Balkan savaşları ile I.Dünya savaşı sırasında yaşanan olaylarla başarısızlığa uğradı.

Türkçülük: Hristiyan ve müslüman azınlıkların ayrılması sonucu, osmanlı’nın esasını oluşturan türk toplumununda kendisine sahip çıkması gerekiyordu. II.Meşrutiyet döneminde dağılmakta olan Osmanlı’yı ancak Türçülük kurtarabilir düşüncese cesaretle savunulmaya başlandı. Bu akımın fikir babası Ziya Gökalp’ti. Bu fikir Türkiye Cumhuriyetinin doğuşunda da etkili olmuştur.

Türk Birliği(Turancılık):Turancılık düşüncesine göre, Türkler birleşmeli ve hepsinin anlayacağı ortak bir dil geliştirilmeliydi. II. Meşrutiyet sonrasında Türk birliği, İttihat ve Terakki partisi tarafından da benimsendi.1918’de Enver Paşa’nın Kafkasya’ya Türk askerini sokması bu düşüncenen bir sonucudur.

Batıcılık: II. Meşrutiyet döneminde, Batılılaşmayı savunun bir düşünce akımıolarak ortaya çıktı. Bu düşünceye göre, Osmanlı’nın gelişip güçlenmisi için tek yol, Batılılaşmaktı. Bu yapılmazsa avrupa devletleri Osmanlı’yı ele geçirecekti. Bu düşünceyi savunanlar ikiye ayrılıyordu. Bir kısmı batının sadece teknolojisini alalım derken bir kısmı da bu tekniği yaratan düşünceninde alınması gerektiğini belirtiyorlardı.

Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan ve yıkılmaktan kurtarmak amacıyla ortaya atılan bu görüşlerin hiçbiri Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtaramadı.