Lirik Şiir...
 

Lirik Şiir

Lirik (yun. lyrikos, f. lyrique), duyguların coşkun bir dille anlatıldığı şiirlerin genel adıdır. Bireysel duyguların içten geldiği gibi, coşkulu, etkili bir dille anlatılmasına da lirizm denir.


Sıfat olarak «esin dolu, coşkun, içli bir dili bulunan» anlamlarında kullanılan lirik sözü, bu niteliği taşıyan düzyazı ürünleri de niteler. Aynı genellik lirizm için de söz konusudur.


«Eski Yunan edebiyatında ozanlar şiirlerini lyra (fr. lyre: lir) denen telli bir sazla söyledikleri için, bu türlü şiirlere lirik denmiştir. Türk edebiyatında da âşık, ya da saz şairi adı verilen halk ozanları şiirlerini hâlâ sazla söylemektedirler.


Lirik şiirde toplumsal mutluluk ya da felâketlerden duyulan sevinç ya da acı gibi ortak duygular; ya da aşk, ayrılık, özlem, ölüm acısı, vb. gibi bireysel duygular anlatılır.


Lirik şiir dünya edebiyatında en çok işlenen ve sevilen şiir türüdür. Batı edebiyatında Rönesans devri ozanlarının (Petrarca, Ronsard, vb.); daha sonra da, ilke olarak içe dönüklüğü benimseyen romantik ozanların (Lamartine, Hugo, Musset, vb.) duygusal ve öznel bir nitelik gösteren şiirleri bu türün başarılı örnekleridir. Lirik şiir, Türk edebiyatında da en çok kullanılan şiir türlerinden biri olmuş; Divan edebiyatında (Fuzuli, Nedim, vb.), Halk tasavvuf edebiyatında (Yunus Emre, vb.), din-dışı Halk edebiyatında (Karacaoğlan, vb.) ve yeni edebiyatta (Yahya Kemal, vb.) bu alanda büyük ozanlar yetişmiştir. (Cevdet Kudret). Divan şiirimizden lirizme örnek:


GAZEL


Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı

Felekler yandı ahımdan muradım şem'i yanmaz mı


Kamu bîmarına canan devayı dert eder ihsan

Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı


Şebi hicran yanar canım döker kan çeşmi giryanım

Uyanır halkı efganım kara bahtım uyanmaz mı


Güli ruhsanına karşu gözümden kanlu akar su

Habibim faslı güldür bu akar sular bulanmaz mı


Değildim ben sana mail sen ettin aklımı zail

Bana ta'neyliyen gafil seni görgeç utanmaz mı


Fuzulî rindi şeydadır hemişe halka rüsvadır

Sorun kim bu ne sevdadır bu sevdadan usanmaz mı (FUZULÎ)