Ambargo Nedir?
 

AMBARGO

Bir geminin, bulunduğu limandan çıkmasını geçici bir süre yasaklayan devlet buyruğu. Da­ha geniş anlamıyla; bir mal alım, satım ve nak­linin, serbest sürümünün politik, askeri ve ekonomik nedenlerle devlet kuvveti kullanıla-rakyasaklanmasıdır. Ambargo, daha ziyade is­yan, savaş ve savaş ihtimalinin bulunduğu an­laşmazlık zamanlarında, bir milletin gücünü ve yetkisini kötüye kullanması durumunda, çı­karları elden kaçırmamak amacıyla misilleme olarak başvurulan bir yaptırım, tedbir, müsa­dere yolu olduğundan iki yönlü bir nitelik ar-zeder: Bir yanıyla milletlerarası, bir yanıyla da millîdir. Milletlemrası ambargo, yabancı dev­let mallarının ve gemilerinin alıkonmasıdır. MHtî (sivil) ambargo İse, bir devletin kendi ül­kesindeki vatandaşlarının kimi şirketlerine ve­ya deniz vasıtalarına ve mallarına el koyması

durumudur. Bu kimi zaman basına da yansıya­bilir. Bir habere belirli bir süreden önce yayın­lama yasağı getirilebilir; kimi gazete, dergi ve kitaplara da ambargo uygulanabilir. Özellikle bu tür bir ambargo, resmî ideolojilere ters dü­şüldüğünde uygulamaya konur.

Ambargo, tarihin belirli devrelerinde sıkça uygulanmıştır. Ambargoyu, devletler tek baş­larına uygulayabildikleri gibi, bİraraya gelerek kurdukları örgütler vasıtasıyla da uygulayabil­mişlerdir. Ambargo, özellikle XVIII.yy.da İn­giltere´nin çokça başvurduğu siyasî bir misille­me yoluydu. Bu yol diğer Batılı ülkeler tarafın­dan da her fırsatta uygulama alanına konuyor­du. 1807´de, ABD, milletlerarası yükümlülük­lerin çiğnendiği gerekçesiyle tüm ABD liman­larını Amerikan ya da yabancı ülke gemileriy­le yapılan ihraç malları taşımacılığına kapattı­ğı gibi. Büyük Britanya´dan yapılan ithalata da kısıtlamalar koydu. Başkan Jefferson´ın çı­kardığı yasa gereğince konan bu ambargoya karşılık, Napoleon da kara ve deniz ablukası­nı başlattı ve kimi ABD gemilerine el koydur­du. İngiltere adına benzer bir deniz ablukası­nı ise, Pitt daha önceden başlatmıştı. I.Dünya Savaşı sırasında İngiltere, Fransa ve tarafsız ülkelerce de ambargo koyma yoluna gidildi. 1918´de tarafsızlık politikasını benimseyen Ar­jantin ve Şili, Alman gemilerini alıkoydular. 1940´da Norveç, İtalya´ya petrol taşımasına ilişkin bir yasaklama getirdi; İtalya da Nor­veç´e ambargo koydu. 1941´de İse, ABD sava­şa resmen katılmadan önce, ABD karasuların­da yatan Alman, İtalyan, Danimarka, Fransız gemilerine el koyup kimi devletlerin ticarî ak­tiflerini de dondurdu. ABD, 1937´de İspanya İç Savaşı´yla ilgili olarak da bir ambargo uygu­ladı. Sovyet Rusya, İtalya ve Almanya bu iç sa­vaşla doğrudan İlgilendiler, İngiltere ile Fran­sa da ilgisiz kalmadılar. ABD ise, İspanya İç Savaşı´na herhangi bir şekilde bulaşamamak için yeni bir tarafsızlık kanunu çıkardı; sava­şan taraflara silah ve malzeme satışını yasakla­dı. 1970´lerin başında da ABD ile Rusya ara­sında anlaşmazlık başgösterince, ABD, Rus­ya´ya karşı bir tahıl ambargosu uygulama yolu­na gitti. 1974´de petrol üreten Arap ülkeleri, hem İsrail´e, hem de İsrail´e karşı siyasetini de­ğiştirmeye zorlamak için Batılı sanayii ülkele­rine petrol ambargosu uyguladı. 1974´te Kıb­rıs´da girişmek zorunda kaldığı Barış Harekâ-ti´ndan ötürü, Amerikan Kongresi, 5 Şubat 1975´den İtibaren Türkiye´ye silah ambargosu uyguladı. Nato çerçevesi içinde gösterilen bü­tün askerî malzemeye ambargo koydu. Türki­ye´nin yaklaşık 185 milyon dolarlık ve bedeli­nin büyük bir kısmı ödenmiş silah siparişleri de bu ambargonun kapsamına alındı.

Devletlerin tek başlarına uyguladıkları am­bargolar kadar, kimi örgütler vasıtasıyla ko­nan ambargolar da az değildir. Bunlardan biri 1935´tc uygulanmıştır. 1935´te Faşist İtalya, Habeşistan´ı İşgal etti. Bu olay Doğu Akdeniz ve Orta Doğu bölgesindeki kuvvet dengesini önemli ölçüde etkiledi. Çünkü İtalya denizaşı­rı bir ülke olan Habe§istanı kuvvetli bir donan­ma ile ele geçirmişti. Bu gücün ortaya çıkışı di­ğer devletleri endişelendirdi. Bunun üzerine, Milletler Cemiyeti bir kararla İtalya´ya karşı ambargo uyguladı. İtalya´ya silah, stratejik malzeme ve maddeler satma ile kredi açma ya­saklandı, örgütler vasıtasıyla uygulanan am­bargolardan biri de 1951´de gerçekleşti. Kore savaşı sırasında, Birleşmiş Milletler Genel Ku­rulu ambargoya başvurdu. Savaşın yapıldığı bölgelere ve savaşan taraflara silah ve strate­jik malzeme gönderilmesini yasakladı. 1990 yı­lında da Birleşmiş Milletler, A.B.D.nin Ku­veyt´i işgal etmesi sebebiyle Irak´a uyguladığı ambargonun, aldığı bir kararla diğer ülkeler­ce de uygulanmasını sağlamıştır.

İster karada, İster denizde ve havada uygu­lansın, ambargonun etkisini gösterebilmesi, ambargo uygulayan ülkenin milletlerarası poli­tik, askerî ve ekonomik gücüne bağlıdır doğru­dan doğruya. Bir devlet ne kadar güçlü ise, uy­guladığı ambargo da o denli güçlü bir şekilde kendini gösterir. Bu gözardı edilemez bir ger­çektir. Bununla beraber ülkedeki politik bü­tünlüğün uygulanan ambargolarda söz sahibi olduğu da saklanamaz.