İşrakiye, İşrakiyun
 

İşrakiye, İşrakiyun


İŞRAKİYE ya da İŞRAKİYUN a. islamda felsefenin akıl, tasavvufunsa "vecit" ve "zevk" yolları yerine; "keşfe (ya da sezgiye) önem veren düşünce akımı.

—ANSİKL. Şıhabettin-i Sühreverdi tarafından kuruldu, işrak (aydınlanma), Kuran' daki dile getiriliş biçimiyle "zulmetten (karanlıktan) nura (aydınlığa)" doğru bir açılma anlamına gelir, işrakiyeye göre, varlık ne metafizikçllerin öne sürdükleri gibi, kuvveden fille ya da maddeden surete doğru aşamalı bir değişimin sonucu, ne de kelamcıların öne sürdükleri gibi, atomların bir zaman başlangıcında ansızın yaratılması ve bir süre sonra da yok olması (kevn ü fesat) ile belirlenen bir alandır. Şıhabettin'e göre varlık, zulmetten nura doğru sürekli bir gelişmedir ve bütün nurlar ebedi varlık olan nur ül-envar'a (Allah'a) karışırlar.

Şıhabettin Sühreverdi, Platon'un idea-lar âlemi ile duygularımızla varlığını algıladığımız âlem arasında orta bir âlemin varlığını kabul eder ve bu âleme âlem ül -nüsul il-muallaka adını verir. Bu âlemde rüyasında Aristoteles ile görüştüğünden söz ettiği Ceblika ve Cebrisa adlı iki kent bulunduğunu söyler. Ona göre, aslında hayal edilen bu âlem, âlem ül-eşbah yadaâlem-i berzah'tır. Sühreverdi'yi. Platon' dan ayıran, bu üçüncü âlemi kabul etmiş olmasıdır.

Sühreverdı'nin işrakiye felsefesi, kısa sürede iran'dan başlayarak ispanya'ya kadar yayıldı. Kendisinden sonra işrakiyenin başlıca temsilcileri arasında Kutbettin Şi-razi, ibni Kemmune, Şemsettin Şehrzuri ve özellikle Mulla Sadra Şirazi yer alırlar.