Agora ,eski Yunan Kentlerinde çeşitli Etkinlikler Için Yurttaşların Toplantı Yeri
 

AGORA

Agora ,eski yunan kentlerinde çeşitli etkinlikler için yurttaşların toplantı yeri olarak kullandıkları açık olan,İlk olarak Homeros"un yapıtlarında yer alan agora sözcüğü toplantı yapılan bir mekanı tanımladığı kadar insanların toplanmasını da çağrıştırır.İÖ 5.yüzyılda Yunanlılar bu sözcüğü yaşamlarının temel özelliği olarak gördükleri günlük dinsel,siyasal,hukuki,toplumsal ve ticari etkinlikleri anlatmak için kullandılar.Kamu yapıları ve tapınaklarla çevrili olan Agora ya kentin,ortasında ya da limanın yakınında bulunurdu.Bu mekan bazen içinde dükkanlar da bulunan kolonadlarla ya da stoalarla çevrilir.heykeller,sunaklar,ağaçlar ve çeşmelerle de donatılırdı.Bu dönemde genel eğilim,agoraya kentin geri kalan bölümünden ayırmaktı.Agora planının kökeni önce Doğu"da aranmışsa dabu konuda Girit"teki Minos ( örneğin Ayai Triadha"da) ve Yunanistandaki Miken uygarlıklarında (örneğin Tiryns"te) daha somut sonuçlar elde edilmiştir.

İÖ.5. ve 4. yüzyıllarda iki tür agora vardı.İÖ.2.yüzyılda yazar Pausanias bunlardan bunlardan birini arkaik,öbürünü ise İon türü olarak nitelendirirve İÖ 470"ten sonra yapılan Elis Agorasını,çevresindeki kolonadlarla öbür yapılar arasında bir uyum bulunmamasından ve genel düzensizliğinden ötürü arkaik tipe örnek gösterir,Pers Savaşlarından ( İÖ 490-449) sonra yeniden yapılan Atina Agorası da arkaik tipteder.İon tipi ise daha simetriktir ve kolonadları çoğu kez ya bir dikdörtgenin üç kenarını çevreler ya da tam bir kare oluşturur.Miletos ,Priene ve Magnesia ad Maendrum gibi bazı Anadolu kentlerinde bu tipin ilk örnekleri bulunur.Giderek yaygınlaşan bu tür,Helenistik dönemde ve Roma döneminde daha da geliştirildi.Bu süreç içinde agora,önce Roma forumunun biçimlenişini etkiledi.bunun ardından da kendisi bu oluşumdan etkilendi.Temelde agoradan daha katı bir biçimde tasarlanan forum,giderek,çevresi özel bir plana göre yerleşetirilmiş yapılarla çevrili belirli ve düzenli bir açık alana dönüştü.

Agora değişik dönemlerde farklı biçimlerde kullanıldı.Klasik dönemde bile yalnızca halkın toplantı yeri olarak kalmadı.Atina da meclis toplantı salonunun ( ekklesiasterion ) Akropolis"in batısındaki Pnyks denen tepeye taşınmasına karşın yurttaşlıktan çıkarma işiyle ilgili toplantılar hala asıl mahkemenin bulunduğu agorada sürdürülüyordu.Gerek Tesalya"da gerekse öbür bölgelerde ticaret v e tören agoraları arasındaki ayrım sürdü.( Aristoteles,Politika,vii,II.2) Atina"daki gibi çok gelişmiş agoralarda her zanaat ya da meslek için ayrı bir yer ayrılırdı.Birçok kentte bu alanı denetlemekle görevli agoranomoi denen memurlar vardı.

Sahne ve Jimnastik gösterileri için özel yapıların ve mekanların düzenlenmesine değin,agora bu etkinliklere de hizmet etti.Atina "da saygıdeğer
kadınların agorada görünmeleri çok ender olurdu.Cinayet ve benzeri suçlardan sanık olanların da,yargılanacakları zamana değin agoraya girmeleri
yasaktı.Özgür erkekler buraya yalnızca iş görüşmeleri ve jüri çalışmaları için değil güldürü ozanlarının sık sık değindiği gibi sohbet etmek ve dolaşmak için de gelirlerdi.Çok olağanüstü bir durum olmakla birlikte bazen bir yurttaşın mezarının agorada yapılmasına izin verilir.bu o yurttaş
için çok büyük bir onur sayılırdı.Anadolu"da Pergamon ve Nysa agoraları Helenistik dönemden ,Aizanoi,Asos,Ephesos agoraları da Roma döneminden kalmadır.

Kaynak;AnaBritannica cilt 1"den frmsinsi.net için derlenmiştir.