Krater,Krater Gölü
 

Krater,Krater gölü


KRATER a. (öncekiyle eşkökenli). Yerbil. 1. Çeşitli yanardağ hareketlerine bağlı olarak oluşan yuvarlak çukur. (Bk. ansikl. böl. Jeomorfol.)

—2. Krater gölü, sönmüş bir yanardağın kraterinde oluşan göl.

—Gezbil. Göktaşı krateri, bir gökcisminin yüzeyinde, bir göktaşının çarpmasıyla açılan hemen hemen çembersel çöküntü. (Eşanl. SİRK.) [Bk.ansikl. böl.]

—Kaynakç. Kaynak krateri, kaynak dikişinin bittiği yerde ya da örneğin elektrot değişimi gibi bir nedenden kaynaklanan bir duraklama bölgesinde, metalin katılaşma sırasında çekmesinden kaynaklanan oyuk. (Elden geldiği ölçüde önlenmesi gereken bir hatadır.)

—Mad. oc. Patlayıcı maddelerin patlaması sonucu kayaç içinde meydana gelen kesik koni biçimindeki boşluk.

|| Aşırı eğimli bir yatakta, açık ocak biçiminde işletmeden kaynaklanan boşluk.

—ANSİKL. Gezbil. Bugün Ay yüzeyinde bulunan sayısız kraterin çoğunun göktaşı kökenli olduğu bilinir. Uzay araştırmaları, Güneş sistemini oluşturan cisimlerin, az ya da çok buna benzer bir yüzeyi olduğunu ortaya çıkardı: Merkür'ün Jüpiter'in ve Satürn'ün kimi uyduları vb. Güneş sistemi bir uçtan bir uca saçılan blokların etkisi altında olduğundan, yoğuşmaları izleyen ilk milyar yıl boyunca bütün gezegenler, gerçekten şiddetli bir göktaşı yağmuruna uğramışlardı. Bu şekilde oluşmuş empakt kraterleri, yeterince kütlesel olan gezegenlerin (Yer gibi) yüzeyinde yoğun bir atmosferi korumak (göktaşlarının çoğunun toprağa ulaşmasını engelleyerek) ve yüzeyde lav yayılmasına neden olan iç etkinliğe ulaşmak için zamanla aşınarak yok olmuştur. Buna karşılık, atmosferden yoksun gezegenler yalnız uğradıkları ilk bombardıman izlerini korumakla kalmamış günümüze dek gelen göktaşı yağmurlarına tutulmaktan da kurtulamamışlardır: gezegenin yüzeyindeki empakt kraterlerin yoğunluğu, bu yüzeyin eskiliğini kanıtlayan iyi bir açıklayıcı göstergedir.

—Jeomorfol. Krater Stromboli ya da Vukono tipi bir püskürme sonucu oluşabilir ve bu durumda bir cüruf konisinin tepesinde ya da yamaçlarında yer alır. Derindeki bir magma cebinde bulunan gereçlerin halka biçiminde yarıklar boyunca lavların çıkmasının ya da şiddetli patlamalar sonucunda aşağı doğru inmesinin yol açtığı volkanik-tektonik kökenli bir çukur da olabilir. Temeli parçalayan gaz ve magma püskürmeleri sonucunda da krater oluşabilir (eşanl. MAAR); bu son durumda meydana gelen biçim volkanik süreçlerle hiçbir ilgisi olmayan meteor kraterleriyle karıştırılabillr.