İspençe, İspenç
 

İspençe, İspenç


İSPENÇE ya da İSPENÇ a. ikt. tar. 1. Osmanlılar'da müslüman olmayan raiyet-ten çift resmi karşılığında alınan vergi. (Bk. ansikl. böl.)

2. ispençe kâğıdı, konsolos, sefir ve tercümanlar yanında çalışanlara, ispençe vergisinden bağışık tutulduklarına dair verilen belge.

—ansikl. Sözcüğün kökeni bilinmemektedir. Bu vergiye ilişkin ilk bilgiler, Bayezit I dönemine rastlar. Bu dönemde evli erkekler 25 akçe tutarında bir ispençe ödüyorlardı. Mehmet ll'nln kanunnamesine göre her evli gayri müslim erkek, sipahisine 25 akçe ödemek zorundaydı. Eğer aynı çatı altında reşit oğlu varsa onun için de 25 akçe ödüyordu. Aynı miktara XVI. ve XVII. yy. kanunlarında da rastlanmaktadır. Bu miktarın bazı yerlerde 30 akçeye çıkarıldığı ya da 20 akçeye indirildiği görülmektedir, ispençenin Anadolu'da bir osmanlı vergisi olarak uygulanışı XVI. yy.'dan sonradır. Voynuk, doğancı, eflak gibi askeri görevleri olan hıristiyanlar bu vergiden bağışıktı. Madenlerde çalışan ya da derbent muhafızlığı yapan köylüler de ya toptan bağışıktılar ya da 6 ya da 12 akçe öderlerdi. Bir gayri müslim, müslüman olursa "bennak resmi"ne tabi olurdu.