İttibâ
 

İttibâ




Sözlükte "bir kimseye uymak, birinin peşinden gitmek; din ıstılahında ise Allah ve Peygamberin uyulmasını emrettiği şeylere uymak" demektir. Uyan kimseye tâbi denir. Çoğulu, tebe', tevâbi' ve tübbâ'dır. İttibâ kavramı itâat kavramını da içine alır. Her ittibâ, itâattir. Kur'ân'da ittiba, tâbi olunana göre emredilmiş veya yasaklanmış, övülmüş veya yerilmiştir.

Allah'ın rızasına (Âl-i İmrân, 3/162), Allah'ın yoluna (Mü'min, 40/7), Allah'ın hidâyetine (Tâ-hâ, 20/123), Allah'tan indirilene / vahye (En'âm, 6/50), Kur'ân'a (Bakara, 2/170), âyetlere (Tâhâ, 20/134), Şerîata (Câsiye, 45/18), Hakka (Muhammed, 47/3), Zikre (Yâsîn, 36/1), Nur'a (A'râf, 7/15), dine (Âl-i İmrân, 3/95), Sırat-ı mustakîme / İslâm'a (En'âm, 6/153) ve Peygambere (Bakara, 2/143) uymak emredilmiş ve övülmüştür.

Buna mukabil Şeytana (Bakara, 2/168), kâfirlerin, ehl-i kitabın, âyetleri yalanlayanların ve bilmeyenlerin hevâ ve heveslerine (En'âm, 6/56, 150; Ra'd, 13/37; Câsiye, 45/80), insanın kendi hevâsına (İslâm'a uygun olmayan arzu ve isteklerine) şehvetlerine (Nisâ, 4/27, 133), bâtıla, Yahudilik ve Hristiyanlığa (Bakara, 2/120) Allah'ı kızdıran şeylere (Muhammed, 47/28), zâlimlerin emirlerine (Hûd, 11/59), bozguncuların yoluna (A'râf, 7/142), zanna (Yûnus, 10/66) ve mü'minlerin yolundan başka yollara (Nisâ, 4/115)... uymak nehyedilmiş ve yerilmiştir.

Âyetlerin ifade ettiği gerçek; İslâm'a uymak; İslâm'ın inanç, ahlâk ve ilkeleriyle örtüşmeyen hiçbir şeye uymamaktır. Bu, Allah'a kul ve mü'min olmanın gereğidir. Aksi davranış isyân ve başkaldırıdır. (İ.K.)

Bir fıkıh terimi olarak ittibâ', bir konuda dinin hükmünü bilmeyen kişinin, konuyu bir bilenden sorup onun gösterdiği delillere bakarak görüşünü benimsemeye denir.

Kitap, sünnet, icmâ'dan dayandığı delili bilinmeksizin, bir müçtehit veya mukallidin sözünü alıp onunla amel etmeye taklîd denir. Mukallit, delile değil, hükmü çıkaran âlime itimat etmektedir. Buna karşılık, görüşünü aldığı müçtehidin deliline bakarak, delilini sağlam ve sahih bularak buna dayalı hüküm ve fetvayı kabul etmesine ise, ittibâ' denir. (bk. Taklîd) (İ.P.)

diyanet.gov