Klasizm
 

KLASİZM

Edebiyatta eski Yunan ve Roma sanatını temel alan tarihselci yaklaşım
ve estetik tutumdur. Yeniden doğuş diye adlandırılan Rönesans döneminde gelişmiştir.
Bu akamın izleri bir önceki dönemde Rebelais ve Montaigne de hatta Aristoteles'tedir.
Klasizmin temel öğeleri kendi içinde soyluluk, akılcılık, uyum, açıklık, sınırlılık,
evrensellik, idealizm, denge, ölçülülük, güzellik, görkemliliktir. Yani bir
eserin klasik sayılabilmesi için bu özellikleri barındırması gerekmektedir.
Kısaca klasik bir eser, bir üslubun en yetkin ve en uyumlu ifadesini bulduğu
eserdir. Klasizm temellerini Rönesans aristokrasisinden alır. Klasizm bir bakıma
aristokrasinin akımıdır.17. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan bir edebiyat akımıdır. Bu edebiyat akımı daha çok, şiir ve tiyatroda etkisini göstermiştir. Rönesansın ilanıyla birlikte Avrupa'da günlük yaşamda ve sanatla kültür alanında önemli gelişmeler yaşanmış, kilisenin dini baskısı, sanatın ve sanatçıların üzerinden kalkmaya başlamıştır. Önceki dönemlerde yaşanan iç kargaşalar, 17. yüzyıl Fransa'sında yerini dinginliğe bırakır. Kilise ve derebeyliklerin direnişi iyiden iyiye kırılır. Soylu tabaka da saraya bağlanmayı kabul eder. Böylece siyasi alanda bir düzen, kurallara bağlılık oluşur. Bu düzen, edebiyat alanında da kendini gösterir. Edebiyatın ve dilin kurallarını belirlemek üzere Fransız Akademisi kurulur. Rasyonalizm felsefesi de sanatçıların üzerinde olumlu bir etki meydana getirir.

Yunan ve Latin geleneğine bağlı bir edebiyat akımı olan Klasisizmin estetiği, eski Yunan ve Latin edebiyatı dönemine ait başyapıtlarla oluşturmuş, yeniden doğuş diye adlandırılan Rönesans döneminde gelişmiştir.
Klasizmin kurucusu olarak kabul edilen Boileau: "Aklı seviniz, yapıtlarınız değerini akıldan alsın." sözüyle Klasisizmin felsefesini ortaya koymuştur.

* Klasizmin İlkeleri

- Akıl ve sağduyu en önemli ölçüttür .
- Hayaller ve duygusallık akıl yolu ile denetim altına alınır.
- Aklın denetiminden geçmeyen hiçbir duygu eserde yer alamaz.
- Sanatçının görevi, tabiatı akla uygun bir biçimde taklit etmektir.
- Tabiatı taklit etmek, insanın değişmeyen, "akıl, irade" gibi asli öğelerini anlatmaktır.
- Anlatımda günlük konuşma dili değil; süslü, sanatsal bir dil kullanılır .
- Az sözle çok şeyanlatmak hedeflenmiştir.
- Kahramanlarını hep soylu tabakadan seçen klasikler, eserlerinde kaba ve çirkin sözlere de yer vermezler.
- Klasisizmde genellikle din dışı konulara ilgi duyulmuştur .
- Tiyatro (trajedi) ve şiir önem kazanır, roman geri plana itilir.
- Konu önemli değildir; önemli olan, konunun işleniş biçimidir, anlatımdır. Bu yüzden, anlatımda mükemmellik amaçlanır.
- İnsanların her zaman, her yerde, her toplumda aynı duygu ve düşüncede oldukları kabul edilir. Onun için klasik sanatçılar eserlerinde değişmez tipler yaratırlar.
- Klasik sanatçılar, konularını çoğunlukla tarihten, hatta mitolojiden seçerler. Çünkü Yunan ve Latin edebiyatının etkisindedirier.
- Sanatta sıkı kuralların bulunması ve bunlara uyulması gerektiğine inanan klasikler, "üç birlik" (yer-zaman-olay) kuralının doğmasına neden olmuşlardır.

* Klasizmin Temsilcileri

- Boileau (şiir)
- La Fontaine (fabl)
- Racine, Corneille (trajedi)
- Moliere (komedi)
- Madame de La Fayette (roman)
- La Bruyere (karakterleriyle)
- Bossuet (hitabet)

* Klasisizmin Türk Edebiyatındaki Temsilcileri

Türk edebiyatı Batı'ya açıldığında Klasisizm dönemi kapandığından, bu akımın etkisi Türk edebiyatında fazla görülmez.
- Şinasi
- Ahmet Vefik Paşa

NOT: Şinasi'nin "Şair Evlenmesi" adlı tiyatrosu La Fontaine'den yaptığı çeviriler ile Ahmet Vefik Paşa'nın Molier'den yaptığı çeviriler Klasisizmin etkisinde ortaya konmuş yapıtlardır.