ForumSinsi - 2006 Yılından Beri - Motor Sürtünmeleri/Sürtünme Nedir?Motorlarda Kullanılan Yağlar ve Özellikleri/Sürtünmenin Azaltılması

Motor Sürtünmeleri

Otomobillerdeki önemli sorunlarından biride motorlarının uzun süreli olmayışı, performansının düşmesi, buna bağlı olarak hızın düşmesi gibi nedenlerle ömrünü doldurmuş olmasıdır. Bunun bir çok nedeni vardır ve bu nedenlerden en önemlisi ise motorlarda ki sürtünmedir. Motorlardaki sürtünmeyi en aza indirerek motorunuzun ömrünü uzatmak istiyorsanız aşağıda vermiş olduğumuz makaleyi okumanız yeterlidir.

Sürtünme Nedir?

Birbiri üzerinde hareket eden iki cismin hareketine engel olan dirence, sürtünme denir. Sürtünme, her yerde ve her harekette bulunur. Herhangi bir parçayı diğeri üzerindehareket ettirebilmek için, bir kuvvet uygulamak gerekir. Uygulanan bu kuvvetin değeri,sürtünme kuvvetinden daha çok olur. Aksi durumda hareket sağlanamaz. örneğin, çantanızımasanın üzerinde kaydırarak hareket ettirmek isterseniz, belli büyüklükte bir kuvvetuygulamanız gerekir. Çantanın üzerine ikinci bir çanta koyup aynı işlemi tekrar edecekolursanız, ilk uyguladığınız kuvvetten daha çok kuvvet uyguladığınızı göreceksiniz. Bu basitdeneyle sürtünme kuvvetinin; yüke ve sürtünen yüzeylerin durumuna göre değiştiğinikolayca anlamış olursunuz. Motor yataklarındaki sürtünmeyi en az indirmek için yağlamakzorunludur. Üç şekilde sürtünme vardır:Kuru Sürtünmeİki cismin birbiri üzerindeki hareketine karşı gösterilen dirence sürtünme dendiğinibiliyoruz. Parçalar birbirine doğrudan doğruya sürtünecek olursa, buna kuru sürtünme denir.Kuru sürtünme, sürtünen yüzeylerin düzgünlüğüne ve parçaların ağırlığına bağlıdır. Parçalarne kadar düzgün işlenirse işlensin, bir büyüteçle bakıldığı zaman, yüzeylerin, girintili veçıkıntılı olduğu görülür.

Kuru sürtünme; hareket halinde bulunan parçaların, bu girinti veçıkıntılarının birbirine takılmasından doğar. Kuru sürtünme ile motor parçalarını çalıştırmakmümkün değildir. Çünkü; kuru sürtünmede, çok büyük ısı meydana gelir, bu ise parçalarınömrünü çok kısaltır ve aşırı güç kaybı olur.

Yarı Sıvı Sürtünme: Muylu ile yatak yüzeylerinin bir kısmının yağlı, bir kısmının yağsız olmasına denir.Bu durum, parçaların ilk harekete başladığı anda meydana gelir. Normal çalışma başlayıncasıvı sürtünmeye dönüşür. Hareket başlangıcında sürtünme katsayısı en büyük değere (µ =0,3) ulaşır. Yarı sıvı sürtünme ile çalışan yataklarda, yatak içi basıncı ortalama olarak, 20bar’ı geçmemelidir.

Sıvı Sürtünme (Yağlı Sürtünme): Bu sürtünmede yatak yüzeyi ile muylu arasında doğrudan bir sürtünme yoktur.Yüzeyleri daima çok ince bir yağ filmi ile kaplıdır. Böyle sürtünmeye sıvı sürtünme denir.Sıvı sürtünmede sürtünen parçaların girinti ve çıkıntıları yağ ile doldurulduğu için sürtünmeparçalar yerine sıvı tabakaları arasında olur. Sıvı sürtünmede yüzeylerin hareketine karşıgösterilen direnç kuru sürtünmeye göre çok azdır. Otomobil motorlarında motor ilk hareketegeçtiği zaman yataklarda, piston – sekman ve silindir cidarları arasında yarı sıvı sürtünmeveya sıvı sürtünme bu1unabilir. Çünkü; motor çalışmadığı zamanda yağlama yağının çoğu,yüzeylerden akar ve parça yüzeylerinde ince bir yağ filmi kalır. Ancak, yağ filminin olupolmaması, “kullanılan yağın özelliğine” bağlıdır. Genellikle seçilen yağlar, yağ filmimeydana getirir. Motor normal çalışmaya başladığında, yağlama sistemi yağı devretmeyebaşlar ve yüzeylere daha çok yağ gelir.Sıvı sürtünmede meydana gelen yağ filmi kalınlığına; yağın viskozitesi, ortalamayüzey basıncı, kayma hızı, yatak ölçüleri gibi etkenler etki ettiğinden hidrodinamik bir konuolup, burada fazla değinilmemiştir.Sıvı sürtünmede sürtünme katsayısı en küçük değerini (µ=0,01) alır.

Motorlarda Kullanılan Yağlar ve Özellikleri

Viskozite: Viskozite yağın akmaya karşı direncini gösterir. Diğer bir deyimle, yağın akıcılığınıbelirtir. Düşük viskoziteli bir yağ çok akıcı, yüksek viskoziteli yağ ise az akıcıdır.Viskozite yağın yeteneğini göstermez. Sadece, yatak ile muylu arasında yağ filmioluşturup oluşturamayacağını, sıcaklık altında ne kadar akıcı olduğunu gösterir. Akıcılığı iyiolan bir yağın parçalara yapışma ve yağ filmi oluşturma yeteneği azdır. Akıcılığı az olanyağın aynı yerde kullanılması halinde yatak ile muylu arasındaki, boşluğa girmesi zorolacağından yağlama yeteneği az olabilir.

Sürtünmenin Azaltılması için Yapılması Gerekenler:

Birbirleri üzerinde kayan metal yüzeyler arasında sürtünme meydana gelir. Buyüzeyler arasında kullanılan sürtünmeyi azaltıcı bir malzeme sayesinde sürtünme kuvveti azaltılabilir. Hem de metallerin aşınması engellenebilir. Sürtünme yüzeylerinin yağlanmasısıvı yağlama (sıçratma yöntemi) ve film yağlama (yağ filmi) şeklinde ikiye ayrılır. Sıvıyağlama yönteminde katı malzemenin sürtünme yüzeyleri arasında kalın bir yağ filmi oluşturulur ve bu yüzeylerin direkt temas etmesine engel olur. Her iki malzeme arasındakisürtünme sıvı yağlama ile büyük ölçüde azaltılmış olur. Örneğin rulmanlar bu yöntem ileyağlanır. Yağ filmi yönteminde ise yüzeyler arasında teşekkül eden yağ filmi oldukça incedir. Sıvı yağlama yöntemi ile karşılaştırıldığında bu yöntemde yüzeylerdeki aşınmamiktarı daha fazladır. Bu yöntemde birbirleri ile çalışan sürtünme yüzeylerindedüzgünsüzlük ( pürüz ) varsa parçaların yüzeyleri birbirleri ile temas edebilir. Hatta sıcaklığın artması ile birlikte büyük hasarlar gelebilir. Bu yüzden yağ filmini teşekkül edenyağ tipi uygun seçilmelidir. Üst piston sekmanının bulunduğu yerdeki yağ filmi örnek olarak gösterilebilir

Kaynak : TC MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ’nden alıntıdır.