HARRAN, Şanlıurfa'nın Akçakale İlçesine Bağlı Altınbaşak Bucağının Merkezi;
 

HARRAN, Şanlıurfa'nın Akçakale İlçesine bağlı Altınbaşak bucağının merkezi; 929 nüf. (1985). Çevresindeki önemli tarım alanının merkezi.

—Far. İ.Ö. XXVI. yy.'dan beri bilinen Harran, Sin tapınağiyla ünlüydü. Mitannller'e bağlandı (İ.Ö,XVI. - XIII. yy.), Asurlular'ca ele geçirildi (İ.Ö. 855) ve kente ayrıcalıklar tanındı. Llcinlus Crassus'un ordusunun Parthlar tarafından yok edildiği savaşa (İ.Ö.. Sabli* halkının başlıca dinsel ve kültürel merkezi oldu. 1104'te Haçlılar'ın Doğu'ya doğru yayılmaları, hırlstiyanların Musul atabeyinin ve Diyarbakır emirinln ordularının yenilmesinin ardından Harran'da durduruldu. 1127'de yönetimi altına girdiği Nurettin Zengi döneminde gelişti, XII. yy. sonunda Muzafferettin Ebu Sait Gökbörü, Se-lahattln Eyyubl'nin egemenliğini tanıdı. Selahattln Eyyubl'nin 1192'de kardeşi el -Adil'e verdiği kent, 1237'de Moğollar'ın eline geçti; 1240'ta eyyubi en-Nasır tarafından geri alındı.. 1303'te Moğollar'ı yenen Mısır Memluk-ları'na bağlandı, ama hiçbir zaman eski durumuna gelemedi. Selim l'ln Mısır seferi sırasında osmanlı topraklarına katıldı (1516). 1260'ta yeniden Moğol-lar'a geçen Harran yıkıma uğratıldı 53) adını veren kent (Carrhae), 639'da müslümanların eline geçti; Son emevl halifesi Mervan II, çoğunlukla Harran'da oturdu ve abbasi İhtilaline karşı Harran'dan harekete geçti

—Arkeol. ve Mim. Tarihi boyunca kültürel ve dinsel merkez olma konumunu koruyan Harran'da tapınılan Ay tanrısı Sin'in tapınağının yeri bulunamadı. Günümüze ulaşan topraküstü kalıntılarının çoğu İslam dönemlndendlr. Seton Lloyd 1951'de burada araştırma ve kazılar yaptı. Oval planlı surlarla çevrili kentte Ulu cami ya da Cuma camisi, iç kale, Halep kapısı, Şeyh Hayt el Harranl türbesi önemli kalıntılardır. Ünlü Harran üniversitesinin yalnızca gözetleme kulesi günümüze ulaşmıştır. Altı kapısı bulunan surların (Anadolu, Aslanlı, Bağdat, Musul, Rakka ve Halep kapıları) en iyi korunmuş girişi Halep kapısı' dır (1192). Tümüyle taştan, dikdörtgen planlı, üç katlı iç kale pek çok odadan oluşur. Köşelerde kuleler vardır. Kalenin Hl-titler'den beri kullanıldığı sanılmaktadır. Yörede 1983'te Nurettin Yardımcinın yönetiminde başlayan kazılar sürdürülmektedir. İlk çalışmalarda özellikle XII. ve XIII. yy.'lardan eyyubi ve Selçuklu sikkeleri, sırlı seramikler ve yapı kalıntıları ortaya çıkarıldı.