Hardal (sinapis, Turpgiller Familyası)
 

HARDAL a. (ar. hardal). 1. Avrupa ve Asya'da çok yaygın olarak yetişen ve alt yaprakları tüysü tipte parçalı olan biryıllık otsu küçük bitki. (Bil. a. sinapis; turpgiller familyası.) [Bk.. böl. Bot.]

—2. Bu bitkinin tohumu. (Bk. ansikl. böl. Eczc.)

—3. Bazı hardal çeşitlerinin tohumlarının öğütülmesiyle elde edilen baharat. (Bk. ansik. böl. Bes. san.)

—4. Hardal rengi, yeşilimsi sarı renk.

—Ask. Hardal gazı, kokusu yüzünden iperit gazına verilen ad.

—Eczc. Hardal kâğıdı, yapışkan bir çözelti emdirildikten sonra üzerine yağsız hardal tohumu ekilmiş kâğıt. (Hardal kâğıdı 1865 yılında Boggio tarafından yapılmış, daha sonra, 1867'de Jean-Paul Rigollot (1810-1873) tarafından geliştirilmiştir. 40°C'tan aşağı düşük sıcaklıktaki suyla nemlendirildikten sonra deri üzerine yapıştırılarak kullanılır. Her 100 cm2'slnin 12 mg alllsenevol İçermesi gerekir.)

|| Hardal lapası, yağı alınmış siyah hardal tohumu tozundan yapılan kan toplayıcı lapa.

—Duruma göre yağı alınmış hardal tohumu tozu ekilmiş ya da karıştırılmış keten tohumu lapası. (Bu karışıma yumuşatıcı ya da tıbbi maddeler de eklenebilir.)

—Mutf. Hardal sosu, tereyağı, taze krema ve hardaldan oluşan sos.

—ANSİKL. Bes. san. Hardal, hem kara hardalın (Brasslca nigra), hem esmer hardalın (Brassica juncea) ya da her ikisinin karışımı elenerek ya da elenmeden öğütülerek elde edilir. Macun hardal, öğütülen hardal tohumları, koruk suyu, şarap, sirke ya da bu sıvıların kırışımına su, az miktarda tuz, şeker, baharat ve aroma maddeleri karıştırılarak hazırlanır.

—Bot. Hardalın sarı çiçekleri dalların ucunda yalın salkımlar halinde bulunur. Meyveleri uzun, hafifçe yuvarlak ya da dörtköşemsldir. Tarla hardalı tarlada kendiliğinden biten çok yaygın zararlı bir ottur. Hardalın İki türü herkesçe bilinir. Sinapis alba, ak hardal ve Sinapis nigra, kara hardal. Bunlar eczacılıkta ve bahar olarak mutfaklarda kullanılan tohumları için yetiştirilir. Çok hızlı büyüyen ak hardal, yeşil gübre ya da yem bitkisi olarak da ekilebilir. Bu iki türün tohumlarından elde edilen un, aynı adı taşıyan uyarıcı maddenin bileşimine girer.

—Ecz. Hardal tohumu kara hardalın olgun tohumları kaynatılıp içilerek iştah açıcı olarak, ezilip dıştan verilerek (hardal lapası, hardal yakısı ya da hardal banyosu) kanı cilde toplamak ve ağrı kesmek İçin kullanılır. Bunun uyarıcı ya da yatıştırıcı etkisi, bileşimindeki sinigrozidln, su ve mlrozin enzimiyle parçalanması sonucunda ortaya çıkan alllsenevoldan ileri gelir.