Türkiye’nin Gençleri 'Ne Eğitimde Ne İşte': NEET Gerçeği Derinleşiyor
 

Türkiye’nin gençleri 'Ne Eğitimde Ne İşte': NEET gerçeği derinleşiyor
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin TÜBİTAK desteğiyle yürüttüğü araştırma, gençlerin yarısından fazlasının işgücüne dahil olmadığını, kadınların NEET olma olasılığının erkeklere göre 2.5 kat fazla olduğunu ortaya koydu. Bulgular, ekonomik sıkışmışlık, borçluluk ve gelecek kaygısının gençler arasında alarm verdiğini gösteriyor.

Ufuk Sepetci


İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “Türkiye’de NEET Gençler: Profil ve İyi Olma Hali Araştırması” projesinin ön bulguları kamuoyuyla paylaşıldı. 'Ne eğitimde, ne istihdamda' (NEET) (ev genci) olarak tanımlanan gençlerin profiline ışık tutan araştırma, Türkiye’deki gençlerin ekonomik, sosyal ve psikolojik durumunu çok boyutlu biçimde inceliyor.

KADINLARIN NEET OLMA RİSKİ 2,5 KAT DAHA FAZLA
Araştırmanın saha çalışması 10 Mayıs – 2 Haziran 2025 tarihleri arasında, Türkiye genelinde 29 ilde 18-29 yaş aralığındaki 2 bin 403 gençle yüz yüze görüşülerek gerçekleştirildi. Bulgulara göre gençlerin yarısından fazlası (Yüzde 54) işgücünün dışında kalıyor. Erkeklerin yüzde 63’ü istihdamdayken, bu oran kadınlarda yüzde 28’e düşüyor. Kadınların NEET olma olasılığı erkeklerden 2,5 kat fazla. Kadınların işgücüne katılamama nedenlerinin başında ev içi bakım yükü geliyor. Çalışmayan kadınların yüzde 29,2’si aile sorumlulukları nedeniyle iş hayatına katılamadığını belirtirken, aynı gerekçeyi ifade eden erkeklerin oranı sadece yüzde 1.


TANIDIK ARACILIĞIYLA İŞ BULMA KURAL, LİYAKAT İSTİSNA
Araştırma, gençlerin iş bulma süreçlerinde resmi kanalların neredeyse işlevsiz kaldığını ortaya koyarken çalışan gençlerin yüzde 63’ü işini arkadaş veya akraba aracılığıyla bulmuş durumda. Buna karşın İŞKUR, belediye istihdam ofisleri ve üniversite kariyer merkezlerinin payı yalnızca yüzde 2–3 düzeyinde. Gençlerin yüzde 85’i 50 kişiden az çalışanı olan mikro veya küçük işletmelerde, çoğunlukla mağaza, kafe ve restoran gibi hizmet sektörlerinde çalışıyor. Bu işletmelerde çalışma koşulları ağır, gençlerin yüzde 58’i günde 9 saatten fazla, yüzde 66’sı haftada 6 gün çalışıyor. Uzun çalışma saatlerine rağmen gelir düzeyleri düşük. Gençlerin üçte biri ayda 9 bin TL’nin altında gelir elde ediyor; yüzde 65’i ise 27 bin TL’nin altında kazanıyor.


BORÇ, UMUTSUZLUK VE GELECEK KAYGISI YAYGIN
Yetersiz gelir, gençleri borç sarmalına itiyor. Çalışan gençlerin sadece yüzde 8,2’sinin hiç borcu bulunmazken; yüzde 40’ı kredi kartı, yüzde 25’i taksitli borç, yüzde 19’u ise ihtiyaç kredisi borcu taşıyor. Katılımcıların yüzde 92’si eline geçen paranın ihtiyaçlarını karşılamaya yetmediğini söylüyor. Maddi sıkışmışlık, gençlerde derin bir “göreli yoksunluk” ve “gelecek kaygısı” yaratıyor. Her on gençten altısı mevcut maddi durumundan memnun olmadığını ifade ederken, “çok memnunum” diyenlerin oranı yüzde 6’da kalıyor.

EĞİTİM UMUDU DA ZAYIF, GÖZLER YURTDIŞINDA
Gençlerin eğitime ve liyakata olan güveni de sarsılmış durumda. Katılımcıların yalnızca yüzde 36’sı aldığı eğitimin kendisine iyi bir iş sağlayacağına inanıyor. Yükseköğretim mezunları arasında dahi umutsuzluk yaygın. Bu tablo, yurtdışına göç arzusunu güçlendiriyor: Gençlerin yüzde 68’i “daha iyi iş olanakları” için yurtdışına gitmek istiyor. En çok tercih edilen ülkeler ise Almanya (Yüzde 23,5), ABD (Yüzde 13,7) ve İngiltere (Yüzde 6,8).


PSİKOLOJİK TÜKENMİŞLİK ARTIYOR
Araştırma, gençlerin psikososyal durumuna ilişkin de alarm verici sonuçlar ortaya koydu. Katılımcıların üçte biri sıklıkla yorgun hissettiğini, yüzde 29’u “mutsuz veya sıkıntılı” olduğunu, yüzde 26’sı ise “sorunlarıyla baş edemediğini” söylüyor. Özellikle işsiz gençler arasında yorgunluk, umutsuzluk ve tükenmişlik hissi belirgin. Araştırma sırasında görüşülen gençler, iş bulamama, düşük ücret, ev içi sorumluluklar ve sürekli sınav hazırlığı nedeniyle “hayatlarının askıda kaldığını” ifade ediyor.

AZ ÇABAYA HINÇ...
Araştırmada gençlerin toplumsal adalet algıları, eşitsizliklere atfettikleri nedenler ve öznel mağduriyet deneyimleri üzerinden ölçülen hınç (ressentiment) eğilimleri incelendi. Gençlerin yüzde 91’i ‘Daha az çaba sarf etmelerine rağmen benden daha iyi bir hayat yaşayan insanlar var’ diyerek hınç eğilimine sahip. Gençlerin ezici çoğunluğu, kendilerinden daha az çabayla daha iyi konuma gelenlerin varlığına ve liyakat eksikliğini simgeleyen ifadelere yüksek düzeyde katılmakta.