Yol Parası ücretmidir.?işçi Primine Dahilmidir?
 

Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalılara ilişkin nelerin prime dahil edilmesi gerektiğini ve hangi ödemelerin primden istisna olduğunu belirtmiştir. Buna göre pime dahil edilecek işçi ödemeleri:

1) Hak edilen ücretler (ücretin ödenip ödenmediği önem arz etmemektedir, ay içinde çalışma karşılığında hak edilmesi yeterlidir.)



2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin (bu tür ödemelerin ise ödenmesi gerekmektedir, ödenmeme durumunda prime dahil edilmeyecektir) ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,



3) SGK veya yargı mercilerince yukarıda sayılan nitelikte olduğu tespit edilen ve ilgili ay içinde sigortalılara yapılan ödemeler.



Yine aynı Kanunda sigorta primlerine nelerin dahil edilmeyeceği de açıklanmıştır. Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile SGK tarafından tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmamaktadır.
Bu belirtilen istisnalar dışında ne adla olursa olsun yapılan bütün ödemeler sigortalının primine dahil edilecektir.



Ancak özellikle işverenlerden tarafımıza sıkça sorulan bir husus var ki, konu ile ilgili SGK’nın bile (özellikle geçmiş yıllarda) birbiriyle çelişen yazıları söz konusudur. İşverenlerin, çalışanlarının işlerine gidiş ve gelişleri sırasında onların maliyetlerini azaltma ve çalışanlarına yardım amacıyla yaptıkları yol paraları prime dahil edilip edilecek midir?
Bu konuda ilk olarak 1988 yılında SSK tarafından çıkarılan Genelgede “çalışanlara taşıt gideri veya vasıta ücreti adı altında yapılan ödemelerin ayni yardım niteliğinde olduğu ve prime dahil edilmemesi gerektiği” açıklanmıştır. Ancak bu hüküm 1994 yılında yayınlanan bir tebliğ ile kaldırılmış ve “Kanunda belirtilen istisnalar dışında yapılan bütün ödemelerin prime dahil edilmesi gerektiği” vurgulanmıştır.
Daha sonra SGK tarafından yapılan uygulamalarda da hakim görüş yol paralarının prime dahil edileceği hususudur. Ancak burada da iki ayrı durum karşımıza çıkmaktadır:


Birincisi; yol paraları nakit olarak ödendiği zaman Kanun metni yorumlanarak durum değerlendirildiğinde, ödenen para sigortalının primine dahil edilecektir.


İkincisi; yol paraları mavi kart, akbil, abonman bileti, ego şeklinde temin edilerek çalışanlara dağıtılırsa yine Kanunda ifade edilen ayni yardım (parasal olmayan) niteliği taşıyacağından bu şekilde yapılan ödemeler prime dahil edilmeyecektir.



Fakat çağın çalışma gereklilikleri irdelendiğinde birçok ulusal ve uluslararası firmaların çalışanlarını tek bir merkezden kontrol edemedikleri de ortadadır. Örneğin İstanbul ilinde bile bir şirketin en az 10-15 birimde, farklı şubelerde çalışanları söz konusudur. Böylesi bir durumda çalışanlarının işe geliş ve gidişleri için yol giderlerini karşılamak isteyen işverenler ne yapacaklar?
Belirtilen nitelikte iş kollarında ücretler çalışanlara banka aracılığı ile ödenmektedir. Çalışanlara yapılacak yol parası ödemeleri de yine banka aracılığı ile yapılırsa ve bu ödemelerin niteliği de belirlenmezse, her hangi bir tespit durumunda söz konusu ödemeler SGK primine dahil edilir.
Ancak yapılan bu banka ödemelerinin açıklama kısmına, temin edilecek kart niteliğine göre -örneğin “akbil ücreti”-ödemenin türü belirtilerek yapılır ve çalışanlardan da söz konusu ödemelerin karşılığında doldurulan ya da alınan kartların/akbillerin fişleri temin edilir ve saklanırsa, herhangi bir inceleme durumunda ibraz edildiğinde bu ödemelerin sigortalıların prime esas kazanca dahil edilmemesi gerekmektedir.



Çünkü yapılan ödemeler çalışanlar için ücret niteliği taşımadığından işverenlerce yapılan ayni nitelikte bir kazançtır. Kanunda da açıkça sigortalının hak ettiği ücretin prim kazancına dahil edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca konu ile ilgili verilen bir Yargıtay Kararında da:
“sosyal amaçlı olarak veya işverenin kanun ve sözleşme dışında sigortalısına yaptığı yardım ve ödemeler prim hesabında nazara alınmazlar ve prime tabi tutulmazlar. Bu ödeme veya yardımlar ücret ve benzeri ödemelerden tamamen farklı sebeplere dayanırlar. İşin karşılığı olmaktan ziyade insani değer yargıları sonucu verilirler. Burada ayni yardımlar özellik gösterir. Ayni yardımdan amaç; sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması yolunda yapılan bir yardımdır. Yardımın ayni veya para olarak yapılmasının önemi bulunmamaktadır. Olayda, mahkemenin yol parası ve özel sağlık sigortası olarak yapılan ödemelerin sigorta primine esas kazançlara dahil edilmemesi gerektiği yolundaki kararı doğrudur” demiştir.
Sonuç olarak işçi, işveren ve SGK bağlamında bu konu ile ilgili hiçbir tarafın hak kaybına uğratılmaması adına bir Genelge ile durum açıklığa kavuşturulmalı ve hangi ödemelerin ne şekilde prime dahil edilmesi gerektiği belirtilmelidir. Aksi halde Yargıtay’ın Kanundaki istisna ödemelerini genişleterek yorumladığını belirtmekte yarar var.