Kur Farklarının Fatura Edilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
 

A- ÖZET

Kur Farkı, dövizli işlemlerde, teslim veya hizmetin gerçekleştiği tarih ile bedelin tahsil edildiği
tarih arasında ortaya çıkan değerleme farkıdır. Kur Farkı artış eğilimli ise satıcı için lehte alıcı için aleyhte,
azalış eğilimli ise satıcı için aleyhte alıcı için lehte kur farkı oluşur. Ortaya çıkan Kur Farkı ile ilgili, alıcı veya satıcı tarafından düzenlenecek olan kur farkı faturasında Katma Değer Vergisi konusunu şu şekilde açıklayabiliriz.

Kur farklarının Katma Değer Vergisi ne tabi olup olmadığı konusu yıllardır üzerinde tartışılmakta olan fakat idari uygulamalarla yargı kararları arasında ortak görüşe kavuşmamış bir konu idi. Ancak 30.06.2007 tarih ve 26568 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 105 Seri no’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğindeki düzenleme ile konu yeni bir boyut kazanmıştır.

KDV Kanunu’nun 24. maddesinin C bendinde “Vade farkı, fiyat farkı, faiz, prim gibi çeşitli
gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler”
matraha dahil olan unsurlar arasında belirtilmiştir. Bu kanun maddesinde kur farkları ifadesi net olarak geçmemekle birlikte Maliye Bakanlığı kur farklarını esas itibariyle vade farkı mahiyetinde değerlendirdiğinden kur farklarını matrahın bir unsuru olarak kabul etmekte ve vergilendirilmesi gerektiği yönünde görüş beyan etmektedir

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkacak lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle Katma Değer Vergisi hesaplanacaktır. Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, telsim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanması gerekmektedir.

.

B- YASAL MEVZUAT AÇIKLAMALARI

Kur farklarının uygulanması ile ilgili oluşabilecek tereddütler 30.06.2007 tarih ve 26568 nolu
Resmi Gazete de yayımlanan 105 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile giderilmeye çalışılmıştır.
Söz konusu tebliğde kur farkı ile ilgili aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen
veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı
lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibariyle vade farkı mahiyetinde olduğundan, matrahın bir
unsuru olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya
çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur
farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak
suretiyle Katma Değer Vergisi hesaplanacaktır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden
alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran
üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanması gerekmektedir.” denilmektedir.

Tebliğ hükmüne göre teslimin yapıldığı tarih ile ödemenin yapıldığı tarih arasında meydana
gelen kur farkı teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanması
gerekmektedir.

Diğer taraftan düzenlenecek kur farkı faturasındaki Katma Değer Vergisi oranının ne olacağı ile ilgili İstanbul
Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 08.08.2008 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02/VUK–1/14064 sayılı
muktezasında;

“ Satılan mal bedelinin katma değer vergisi dahil veya hariç dövize endeksli olarak tespit
edilmesi ve bedelin bir kısmının veya tamamının daha sonra ödenmesi halinde oluşan kur
farkları katma değer vergisini de ihtiva ettiğinden mükelleflerce bu tutarlar üzerinden malın
teslim tarihindeki geçerli katma değer vergisi oranı esas alınarak, bedel Katma Değer Vergisi dahil tespit
edilmiş ise iç yüzde uygulanarak, bedel Katma Değer Vergisi hariç tespit edilmiş ise toplam bedel üzerinden
Katma Değer Vergisi’nin hesaplanıp beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.

Buna göre, satın alınan iktisadi kıymetin bedelinin döviz cinsinden düzenlenen çeklerle
ödenmesi halinde satış tarihi ile ödeme tarihi arasında meydana gelen alıcı aleyhinde kur
farkları Katma Değer Vergisi’nin matrahına dahil olacak ve teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler
için geçerli oran üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanacaktır.” denilmektedir.

Özetle, düzenlenecek kur farkı faturasında Katma Değer Vergisi tutarı iç yüzde yöntemi ile hesaplanacak
ve mal veya hizmetin satışının gerçekleştiği tarihte tabi olduğu Katma Değer Vergisi oranı
uygulanacaktır.

Dövizli işlemlerden dolayı oluşan kur farkına ilişkin yapılması gereken muhasebe kaydını aşağıdaki
örnekler ile açıklayalım.

C- KUR FARKLARININ MUHASEBEDE TAKİBİ


Örnek-1:

15.01.2006 itibariyle 10.000 USD bedelli mal, 1,40 TL’den 14.000 TL karşılığı, KDV hariç teslim edilmiştir. KDV’si %18’den 2.520 TL’dir. Alıcı borcunun tamamını 07.07.2006 tarihinde bankamıza havale göndererek ödemiştir.(Ödeme tarihi olan 07.07.2006 tarihinde ise 1 USD = 1.50 TL’dir. )



—————————— 15 / 01 / 2006 ———————————-

120 ALICILAR 16.520,00.-
120.02.01.01 X…A.Ş.
16.520,00 (11.800 USD)

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 14.000,00.-

391 HESAPLANAN KDV 2.520,00.-
1 $ = 1,40 TL Satış Faturası Kaydı
————————— 07 / 07 / 2006 ————————————-

120 ALICILAR 1.180,00.-
120.02.01.01 X….A.Ş.

602 DİĞER GELİRLER 1.000,00.-
602.01.01.01 Kur Farkı

391 HESAPLANAN KDV 180,00.-

(11.800 USD x 1,50 = 17.700 ) – 16.520 = 1.180,00.-

(15.01.2006) ile ödeme tarihi (07.07.2006)
arasındaki kur farkı üzerinden iç yüzde ile KDV hesaplanarak
oluşturulan Kur Faturası Kaydı

——————————— 07 / 07 / 2006 ——————————–

102 BANKALAR 17.700,00.-

120 ALICILAR 17.700,00.-
120.02.01.01 X….A.Ş.

Alıcının Borcunun Tamamını Banka Hesabına Ödeme Kaydı
———————————— / ——————————————–



Örnek-2:

X Ltd. Şti. 01.08.2008 tarihinde 1.000 $ + KDV tutarında ticari mal satın almıştır. Ticari malın
tabi olduğu KDV oranı % 8’dir. X Ltd. Şti. mal bedelini 01.08.2008 tarihinde 01.11.2008
vadeli çek ile ödemiştir (01.08.2008 tarihindeki döviz kuru 1,20 TL, 01.11.2008 tarihindeki
döviz kuru ise 1,50 TL) Satıcı lehine oluşan kur farkı için iç yüzde yöntemi ile KDV
hesaplanarak, KDV dahil 324 TL tutarında kur farkı faturası düzenlenmiştir.

* Alıcı firmanın yapması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

ALICI KAYITLARI

——————————— 01.08.2008 ——————————–

153 TİCARİ MALLAR 1.200,00
191 İNDİRİLECEK KDV 96,00
103 VERİLEN ÇEKLER 1.296,00

1 $ = 1,20 TL Mal Alış Kaydı

——————————— 01.11.2008 ——————————–

103 VERİLEN ÇEKLER 1.296,00
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 300,00
191 İNDİRİLECEK KDV (KDV %8) 24,00
102 BANKALAR 1.620,00

Çekin Banka Hesabından Ödenmesi
1 $ = 1,50 TL Oluşan Kur Farkı Faturası Kaydı

———————————— / —————————————–




* Satıcı firmanın yapması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

SATICI KAYITLARI

——————————— 01.08.2008 ——————————–

101 ALINAN ÇEKLER 1.296,00
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 1.200,00
391 HESAPLANAN KDV 96,00

1 $ = 1,20 TL Satış Kaydı

ÇEKİN TAHSİLİ
——————————— 01.11.2008 ——————————–

102 BANKALAR 1.620,00
101 ALINAN ÇEKLER 1.296,00
602 DİĞER GELİRLER 300,00
391 HESAPLANAN KDV 24,00

Çekin Banka Hesabına Tahsil Olması
1 $ = 1,50 TL Satıcı Kur Farkı Faturası

———————————— / —————————————–

D- SONUÇ

Kur Farkını oluşturan dövizli işlemlerde ortaya çıkan kur farkı faturasının nasıl bir işleme
tabi tutulacağı, nasıl muhasebeleştirileceği ile ilgili olarak;

* Oluşan lehte veya aleyhte kur farkları için duruma göre alıcı veya satıcı tarafından tahsil
tarihinde kur farkı faturası düzenleneceği,

* Dönem içerisinde lehte oluşan Kur Farkı matrahının Tek Düzen Hesap Planında 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı veya 601 Yurtdışı Satışlar Hesabı ile 602 Diğer Gelirler Hesabında takip edilebileceği,

* İzleyen dönemlerde ortaya çıkan ve lehte oluşan Kur Farkı matrahının Tek Düzen Hesap Planında 646 Kambiyo Karları Hesabında takip edileceği,

* Dönem içerisinde aleyhte oluşan Kur Farkı matrahının Tek Düzen Hesap Planında 612 Diğer Satış İndirimleri Hesabı ile 780 Finansman Giderleri Hesabında takip edilebileceği,

* İzleyen dönemlerde ortaya çıkan ve alehte oluşan Kur Farkı matrahının Tek Düzen Hesap Planında 656 Kambiyo Zararları hesabında takip edileceği,

* Düzenlenecek kur farkı faturasında uygulanacak KDV oranının mal veya hizmetin satış
tarihinde tabi olduğu KDV oranı olduğu (Örneğin; mal %8 oranında KDV ile satılmışsa kur farkı
faturasında uygulanacak KDV oranı da %8 olacaktır.)

* Oluşan kur farkı içinde KDV’yi de barındırdığından KDV’nin iç yüzde yöntemi ile hesaplanarak
ayrılması gerektiği (örneklerde mevcut), aksi halde cari hesabın kapanmayacağı,

* Konu ile ilgili tartışmalara Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı 105 Seri numaralı KDV Genel Tebliği
(30.06.2007/26568 Resmi Gazete) ile son verildiği,

konularını yukarıdaki yazımızda vurgulamaya çalıştık.


KAYNAKLAR

1. Maliye Bakanlığı 105 seri nolu KDV genel tebliği
2. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 14064 sayılı muktezası