Aya Irini (Yunanca Hagia Eirene "Tanrısal Barış")
 

AYA İRİNİ

Aya irini (Yunanca Hagia Eirene"Tanrısal Barış").AYAİRİNİ olarak da yazılır.İstanbul'da Sultanahmet semtinde,Ayasofya'nın yakınında,onunla çağdaş Bizans kilisesi.Yapı ilk kez IV.yüzyılda İmparator Constantinus zamanında yapıldı.532'deki Nika Ayaklanması sırasında Ayasofya gibi o da yandı.İmparator İustinianos'un Ayasofya ile birlikte yeniden yaptırdığı Aya İrini,zaman içinde çeşitli yangın ve depremlerden zarar görüp onarılarak günümüze ulaştı.İstanbul'un fethinden sonra başka Bizans kiliseleri gibi camiye çevrilmeyerek çeşitli ganimet ve silahların saklandığı bir depo gibi kullanıldı(Cebehane).II.Mehmed'in (Fatih) yaptırdığı (bugünkü Topkapı Sarayı'nı çevreleyen)Sur-ı Sultani'nin içinde kaldı.III.Ahmed döneminde içindeki silahlar düzenlenerek Darü'l -Esliha adıyla bir tür askeri müzeye çevrildi.(bak.Askeri Müze).Bu müze 1875'te Çinili Köşk'e taşındı.1908'de yeni bir askeri müzenin kurulması için Aya İrini de çeşitli tarihsel malzeme depolandı.Daha sonra açılan bu müzenin eşyaları ,II.Dünya Savaşı çıkınca,koruma amacıyla 1940'ta buradan taşındı.Bir süre boş kalan Aya İrini bugün 1973'ten beri süren Uluslararası İstanbul Festivali kapsamında konser salonu olarak kullanılmaktadır.1983'te açılan Anadolu Medeniyetleri Sergisi'nin bir bölümü de burada düzenlenmiştir.

Aya irini 32 m x 57 m kenarları olan dikdörtgen planlı,bu dikdörtgenin uzun ekseni üstünde yer alan iki kubbenin örttüğü bir yapıdır.Apsise yakın olan kubbeyi dört büyük ayak taşır.Sağda ve solda bu ayakların aralarında birer sıra üstünde yerleştirilmiş İon başlıklı dörder sütun,ana mekanı çok geniş bir orta nefle iki tane dar yan nefe ayırarak bir bazilika plan şeması oluşturur.Yan neflerin üzerinde ve geride birer geleri katı vardır.Apsise yakın kubbe,ayaklara oturan dört tane enli kemerin taşıdığı bir kasnağın üstünde yükselir.Çapı 15 m.döşemeden yüksekliği 35 m'dir.Kubbe kasnağı ,bazısı örülerek kapatılmış 20 pencere ile delinmiştir.Bunun arkasında yer alan ikinci kubbe ,uzun ekseni yapı eksenine dik bir elips biçiminde ve daha basıktır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1364909145

Dışarıdan üç kenarlı olan apsis nişi,içeriden yarım daire planlıdır ve üzeri bir yarım kubbeyle örtülüdür.Yarım kubbenin içinde İkonaklazm döneminden (726-843) kalma büyük bir haç figürü bulunmaktadır.Bu haç,özgün yapıdan bugüne ulaşmış tek mozaik bezemedir.Apsisin içinde din görevlileri için yarım daire biçiminde ve basamaklar halinde yükselen bir oturma yeri ( synthronon ) yer almaktadır.Bunun en üst basamağının altında bir dehliz vardır.Yapının apsisin karşısına gelen kenarında narteks bölümü bulunmaktadır.Narteks,revaklarla çevrili bir atriuma açılır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1364909145

Bizans'tan günümüze ulaşmış bu tek atrium,Osmanlı Döneminden revaklarının önüne,ikinci bir revak sırası daha yapıldığı için,epeyce daralmıştır.1972-73 'te Alman Arkeoloji Enstitüsü'nün yürüttüğü çalışmalarla Aya İrini'de çeşitli dönemlerden kalıntılar ortaya çıkartılmıştır.

Kaynak:AnaBritannica cilt 4 sayfa 34 frmsinsi.net için derlenmiştir.