Cedel Nedir? Cedel Hakkında Bilgi
 

CEDEL

Cedel,İslam kültüründe,soru-yanıt yoluyla karşıdakine istenen düşünceyi kabul zorunda bırakmayı amaçlayan tartışma yöntemi ve bu yöntemi araştıran bilim bilim dalı.16.yüzyıl Osmanlı alimi Taşköprizade Ahmed İsameddin,ilimlerin sınıflandırılmasına ilişkin Mevzuatü'l Ulum adlı ünlü yapıtında ilm-i cedelin ,ilm-i nazarın dallarından olduğunu,ilm-i hilafın temelini oluşturduğunu ve mantığın konularından biri olan cedelden alındığını söyler.Ona göre bu bilimin amacı karşısındakinin düşüncelerini çürütme ve kendi düşüncelerini kabul zorunda bırakma yeteneği kazandırmaktadır.karşıt görüşlüleri susturmak ve inatçıların kuşkularını gidermek bakımından da oldukça yararlıdır.

Cedel üzerinde ilk duran ve cedeli sistemleştiren kişi döneminin en önemli hukuk bilginlerinden ,aynı zamanda hadisçi,dilbilimci ve şair olan Ebu Bekr Muhammed bin Ali bin İsmail el- Keffal eş -Şaşi'dir.(ö.947).

Bir araç olmaktan çıkarılarak amaç durumuna getirilmesi bakımından cedel,birçok İSlam bilgini tarafından hoş görülmemiştir.Taşköprizade ise,cedelin gerçeğin ortaya çıkarılması amacıyla öğrenilmesinde bir sakınca olmadığı görüşündedir.

Gazali,tartışma ile birlikte değerlendirdiği cedeli birtakım koşullara bağlar.Ona göre tartışmacı ,tartışma sırasında daha önemli iş ve görevlerini terk etmiş olmamalıdır.tartışma konusunu iyi bilmelidir.Ortada olan ya da çok yakında çıkması olası sorunlar üzerinde tartışılmalıdır.Tartışma halk içinde yapılmamalıdır.Tartışmacı karşısındakini bir düşman olarak değil,gerçeğin aranmasında bir yardımcı olarak görmelidir.Karşıdaki tartışmacının yeni kanıtlar ve kuşkular öne sürmesi engellenmemeli,çelişkiye düştüğü gerekçesiyle hemen susturulmamalıdır.Tartışma ,kendisinden yararlanılabilecek bilgin kişilerle yapılmalıdır.

Gazali ,böyle koşullara bağladığı cedelin doğuracağı tehlikeleri de göstermiştir.Ona göre cedel çekememezlik,kendini büyük görerek insanlara üstünlük taslama,rakiplerine kin duyma,arkadan konuşma (gıybet) kenidini övme,insanların kusurlarını ve açıklarını araştırma,başkalarının üzüntülerine sevinme ve sevinçlerine üzülme,ikiyüzlülük,gerçeği kabule yanaşmayarak cedeli sürdürme isteği,gerçeğin ortaya çıkmasına çalışmaktan çok,halkın ilgi ve beğenisini kazanmaya yönelme gibi sakınca ve tehlikeler taşır.

Kaynak;AnaBritannica cilt 7 sayfa 354 frmsinsi.net için derlenmiştir.