Atacama çölü, Tarihi,ekonomisi,nüfusu,sanayisi
 

ATACAMA ÇÖLÜ

Atacama çölü,İspanyolca DERIERTO DE ATACAMA.Şili'nin kuzeyinde,1.000 -1.100 km uzunluğunda serin ve kurak bölge.kesin sınırları olmamakla birlikte ,büyük bölümü Antofagasta ve Atacama yönetim bölgelerinde,Loa Irmağının güney kıvrımı ile Salado ve Copiapo ırmaklarının akaçlama havzalarını ayıran dağlar arasında yer alır.Kuzeyde,Tarapaca bölgesinin içlerine doğru uzanır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1358940580

Çölün büyük bölümünü batıda Kıyı Cordillerarası'nın eteklerindeki tuzla çanakları ve doğudaki Precordillera'nın yamaçlarından aşağıya doğru uzanan alüvyon yelpazeleri oluşturur.Bu yelpazelerden bazıları kumluktur ya da kum tepeleriyle kaplıdır.ama sık sık da çakıltaşı yığınlarına rastlanır.

Atacama Çölü birkaç bölüme ayrılabilir.Batıda yaklaşık 1.500 m yükseklikte bazı dorukları 2.000 m'ye ulaşan kıyı sıradağları yer alır.Bu kesimde kıyı ovası yoktur.dağlar pek çok yerde yüksekliği 500 m'yi aşan sarp kayalıklar biçiminde denize iner.

Bu nedenle kıyı limanları ile iç bölgeler arasındaki bağlantı güçleşir.Örneğin Iquique limanından çıkan demiryolu,iç kesimlere uzanan vadiye ulaşabilmek için 701 m'lik bir yüksekliği tırmanır.

Çölün iç kesiminde ,kuzey-güney doğrultusunda 800 m'yi aşkın bir düzlük biçiminde uzanan bir çöküntü alanı yer alır.Daha doğuda,And Dağlarının ,Domeyko Cordillerarası ile başlayan batı dizisi bulunur.Burada bazılarının yüksekliği 4.900 m'ye ulaşan çok sayıda volkanik tepe vardır.Şili'nin Arjantin ve Bolivya ile olan kuzeydoğu sınırında ,And Dağlarının batı ve doğu dizileri arasında yüksekliği 4.000 m'ye ulaşan Atacama Platosu yer alır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1358940580

Atacama Çölü,Güney Amerika'nın ,Büyük Okyanus boyunca uzanan kıraç kıyı şeridinin bir parçasını oluşturur.And Dağlarının ,tropik Amazon Havzasından gelen nemli havanın iç bölgelere girmesini engellemesi yüzünden,Atacama Çölü dünyanın en kurak bölgelerinden biridir.Bölgede yer yer artezyen suyu bulunur.ama bor içeren bu sular tarım için elverişli değildir.Loa Irmağının kuzeyindeki Pampa del Tamarugal'da yeraltı suları üzerinde tuz yatakları oluşmuştur.

Kıyı kesimindeki kuraklık,Antarktika'dan soğuk su getiren ve soğuk havanın okyanus yüzeyinde ,sıcak havanın ise daha yüksekte yer almasına yol açan Peru ( Humboldt) Akıntısının bir sonucudur.Bu koşullar sis ve katman bulutları oluşturursa da yağmur getirmez.Iquique ya da Antofagasta'ya bir yüzyıl boyunca ancak üç dörtkez sağanak yağar.

Çölde sıcaklık,aynı enlemdeki başka yerlerle karşılaştırıldığında oldukça düşüktür.Yazın ortalama sıcaklık Iquique'de 19santigrat derece,Antofagasta'da 18 santigrat derecedir.

Atacama Çölü,değerli doğal kaynakları,özellikle de Antofagasta'nın kuzeydoğusunda ve Iquique'nın iç kesimlerinde bulunan sodyum,nitrat yatakları dolayısıyla 19.yüzyılda uzun süre Şili,Bolivya ve Peru arasında uyuşmazlık konusu oldu.Bölgenin büyük bölümü Bolivya ve Peru'ya aitti.ama madencilik sektörü,Şili hükümetinin büyük bir güçle desteklediği Şilili işadamlarının elindeydi.Bu üç ülke arasında çıkan Pasifik Savaşını (1879-83) kazanan Şili,1884'teki Ancon Antlaşması ile,daha önce Peru ve Bolivya'nın denetiminde bulunan bölgeleri ele geçirdi.Bolivya ise bu antlaşmayla ,Büyük Okyanustaki bütün kıyı şeridini yitirdi.

Atacama Çölü,I.Dünya Savaşına değin Şili'nin başlıca gelir kaynaklarından biriydi.Çölün orta kesimindeki çöküntü alanıda ve kıyı sıradağları arasındaki bazı havzalarda bulunan nitrat yatakları,19.yüzyılın ikinci yarısından sonra düzenli olarak işletilmeye başladı.Iquique ,Caldera,Antofagasta,Taltal,Tocopilla,Mejillones ve daha kuzeydeki Pisagua gibi kentlerde limanlar inşa edildi.dağları aşıp bölgenin içlerine kadar giren demiryolları döşendi.I.Dünya Savaşından önce dünya nitrat tekelini elinde tutan Şili'de çıkarılan nitrat miktarı bazı yıllarda 3 milyon tonu buldu.Ayrıca nitrat ihracından elde edilen vergiler devlet gelirinin yarısını oluşturuyordu.Yapay yöntemlerle nitrat elde etme tekniklerinin gelişmesiyle birlikte, Şili'nin nitrat ihracatının boyutları bölgesel bir pazar düzeyine indi.

Cordillera'nın yüksek kesimlerinde bugün de bir miktar kükürt çıkarılır.Ama bölgenin ana gelir kaynağı And Dağlarındaki Chuquicamata'da ve kıyıdaki Paposo'da bulunan bakır madenleridir.

Atacama Çölünde bir ölçüde çiftçilik de yapılır.ama bu ancak birkaç bin kişinin geçimini sağlamaya yeter.Pica'da limon,San Pedro de Atacama'daki tuz bataklıklarının kıyılarında ise çeşitli ürünler yetiştirilir.Chuquicamata yakınlarındaki Calama'da,patates ve yonca tarlalarını sulamak için Loa ırmağından yararlanılır.

Kaynak;AnaBritannica cilt 3 sayfa 247 frmsinsi.net için derlenmiştir.