Fuzuli'nin Gazelleri Ve Açıklamaları Edebiyat Dersi Konu Anlatımı İçerik
 

YAKARIŞ...

Ya Rab hemişe lutfunu kıl reh-nüma bana

Gösterme ol tariki ki yetmez sana bana

Kat' eyle aşinalığım andan ki gayrdır

Ancak öz aşinaların et aşina bana

Bir yerde sabit et kadem-i i'tibarımı

Ancak öz aşinaların et aşina bana

Yok bende bir amel sana şayeste ah eğer

A'malime göre vere adlin ceza bana

Havf ü hatada muztaribim var ümid kim

Lutfun vere beşaret-i afv-i ata bana

Ben bilmezem bana gereğin sen Hakim'sin

Men' eyle verme her ne gerekmez sana bana

Habs-i hevada koyma Fuzuli-sıfat esir

Ya Rab hidayet eyle tarik-i fena bana

GAZELİN AÇIKLAMASI

Tanrım! Lütfunu rehber kıl daima bana ve sakın sana ulaşmayan yolu bana gösterme!

Senden başka her şeyden dostluğumu kes benim; yalnızca kendi sevdiklerini sevdir bana! (Yalnız sana dost olan kişileri benim için dost kıl, sana dost olmayanlardan yolumu ayır.)

İtibar ayağımı öyle bir yerde sabitle ki, orada yalnızca dinin yol göstericisine (Hz. Muhammed'e) uyulsun, sadece onun yolundan gidilsin.

Yazık ki sana layık bir amelim yok benim. Eğer adaletin beni amelime göre cezalandıracak olursa benim vay halime!..

Hata ve buna bağlı korkular içinde kıvranıp duruyorum. Umarım, lütfun bana hatalarımın bağışlandığı müjdesini verir (yoksa halim haraptır.)

Ben bana tam olarak neyin gerektiğini bilemem.Hakim (her şeyi bilen Allah) sensin; bana gerekmeyeni bana verme!

Beni Fuzuli gibi heva (hevesler, istekler, ihtiraslar veya dünya ilgileri)

içinde hapis bırakma! Tanrım! Bana fena (Senin aşkında yok olma) yolunda kurtuluş nasip eyle (veya bu kötü gidişime bir hidayet nasip et!)

______

Bu ödevi İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Öğretmenliği ikinci sınıfta okuyan öğrenciler yapmıştır.

OK BEDENDEN ÇIKINCA...

Benim tek hiç kim zar ü perişan olmasın ya Rab

Esir-i derd-i aşk u dağ-i hicran olmasın ya Rab

Dem-a-dem cevrlerdir çekdiğim bi-rahm bütlerden

Bu kafirler esiri bir müselman olmasın ya Rab

Görüb endişe-i katlimde ol mahı budur derdim

Ki bu endişeden ol meh peşiman olmasın ya Rab

Çıharmak itseler tenden çeküb peykanı ol servin

Çıhan olsun dil-i mecruh peykan olmasın ya Rab

Cefa ü cevr ile mu 'tadım anlarsız n'olur halim

Cefasına had ü cevrine payan olmasın ya Rab

Demen kim adli yok ya zulmü çok her hal ile olsa

Gönül tahtına andan gayrı sultan olmasın ya Rab

Fuzuli buldu genc-i afiyet mey-hane küncünde

Mübarek mülkdür ol mülk viran olmasın ya Rab

GAZELİN AÇIKLAMASI

Kimseye verme ağlayıp inlemeyi benden gayrı; kimse perişan olmasın, aman!.. Allahım! Yani aşk derdine tutsak etme hiç kimseyi ve ayrılık yarasıyla başbaşa bırakma Tanrım!

Eziyet ve cefa görmekteyim merhametsiz güzellerden daima. Tanrım! Bir Müslüman'ı bu kafirlere tutsak etma aman! (Yoksa onu dinden imandan çıkarırlar.)

Beni öldürmeyi tasarladığını gördüm o ay yüzlünün. Tasam şu ki Tanrım! o ay yüzlü bu düşünceden caymasın. (ve beni öldürecek süzgün bakışı benden esirgemesin!)

Servi boylu sevgilinin gamze okudur bağrımdaki. Ve bana acıyan dostlarım onu çıkarma sevdasındadır... Yalvarırım Tanrım; çıkan yaralı gönlüm olsun da bağrımdaki ok olmasın tek!.. (Zira ben onu, nice zamandır, sevgiliden mukaddes bir armağan diye saklıyorum yüregimde.)

Eziyet ve sıkıntısı ile sevgilinin, can ciğer oldum. Nasıl yaşarım artık onlar olmadan Tanrım! Umarım bundan böyle cefası sınırsız, eziyeti sonsuz olur!..

''Adaleti yok; üstelik zulmü çokmuş!.. '' Asla söylemem ben bunları!.. Her nasıl olursa olsun, yeter ki gönül tahtımda ondan başka bir sultan olmasın ya Rab!..

(Nice yatırlar, tekkeler dolaşmıştı aşk derdine şifalar arayarak) Fuzuli.

Meyhane köşesinde buldu sonunda esenlik ve zindelik hazinesini. Ne mübarek yerdir orası Tanrım, inşallah viran olmaz!..

HASRET...HASRET

Gönlüm açılır zülf-i perişanını görgeç

Nutkum tutulur gonce-i handanını görgeç

Ra'nalık ile kamet-i şimşadı kılan yad

Olmaz mı hacil serv-i hıramanını görgeç

Çok aşka heves edeni gördüm ki hevasın

Terk etti senin aşık-ı nalanını görgeç

Naziklik ile gonce-i handanı eden zikr

Etmez mi haya la'l-i dür-efşanını görgeç

Sen hal-i dilin söylemesen n'ola Fuzuli

El fehm kılar çak-i giribanını görgeç

GAZELİN AÇILAMASI

Gönlümü açar saçlarını dağılıp saçılması, nutkumu kapatır gonca (açılmamış gül gibi dudak) nın açılması. Konuşamaz olurum, dilim tutulur.

Hasretle baktıkça sana, kanlı yaşlar dökülür gözlerimden. Kirpik oklarını gördükçe, delinir bağrım ta derinden...

Çoklarını gördüm, aşka heves eden... İnleyen aşığını görünce senin, bu hevesi tek edip gittiler...

Cehenneme inanmayan bir kafir bile ayrılığının ateşini görünce inanası gelir cehennem ateşine...

Saklasan gönlündeki aşkı bir sır gibi, söylemesen ne çıkar a Fuzuli; görenler anlamaz mı sanırsın yakanın yırtığından acınası halini...

SEVGİLİNİN HÜZÜNLER KULÜBESINDE...

Ah eylediğim serv-i hıramanın içindir

Kan ağladığım gonca-i handanın içindir

Sergeşteliğim kakul-i müşginin ucundan

Aşufteliğim zülf-i perişanın içindir

Bimar tenim nergis-i mestin eleminden

Hunin ciğerim la'l-i dür-efşanın içindir

Yaktım tenimi vasl günü şem teg amma

Bil kim bu tedarik şeb-i hicranın içindir

Kurtarmağa yağma-yı gamından dil ü canı

Sa'yim nazar-ı nergis-i fettanın içindir

Can ver gönül ol gamzeye kim bunca zamandır

Can içre seni sakladığım anın içindir

Vaiz bize dün düzahı vasfetti Fuzuli

Ol vasf senin külbe-i ahzanın içindir

GAZELİN AÇIKLAMASI

Salınan servi endamın içindir ah edişim; kan ağlayışım ise gülen dudağının hasretinden...

Başımın dönmesi, misk kokulu kaküllerinden; düşkünlüğüm ise, dağınık saçlarını hatırlamaktan...

Baygın bakışlarını düşünmekten melankolilerde bedenim inci sözler saçan (arasından inci dişlerinin parıltısı saçılan) dudağındır ciğerimi kanla dolduran...

Yaktım tenimi kavuşma gününde mum gibi, amma... Bil ki bu hazırlık ayrılığının kara günleri içindir.

Aşk derdinin yağmasından gönlümü ve canımı kurtarmaya çalışmam asla; amacım çapkın gözünün dikkatini çekebilmek içindir.

Ey gönlüm! Ver canını sevgilin bir süzgün bakışına; bunun içindir çünkü seni bunca zaman canla başla beslediğim...

Ey Fuzuli! Nasihatçi cehennemin özelliklerini sayıp döktün bize. Anladım ki anlattıkları hep senin hüzün evine dair şeylermiş, senin ayrılık acılarını çektiğm hüzün yurduymuş meğer cehennem!..

EL ÇEK İLACIMDAN TABİP!..

Aşiyan-i mürg-i dil zülf-i perişanındadır

Kanda olsam ey peri gönlüm senin yanındadır

Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib

Kılma derman kim helakim zehri dermanındadır

Çekme damen naz edip üftadelerden vehm kıl

Göklere açılmasın eller ki damanındadır

Bes ki hicranındadır hasiyyet-i kat'-i hayat

Ol hayat ehline hayranem ki hicranındadır

Ey Fuzuli şem'-veş mutlak açılmaz yanmadan

Tablar kim sünbül rişte-i canındadır

GAZELİN AÇIKLAMASI

Gönül kuşum dağınık saçların arasında yuva kurdu ey sevgili!.. Artı nerde olursam olayım veya iki elim kanda da olsa gönlüm senin yanındadır.

Aşk derdiyle başım pek hoş benim ey tabib, bırak bana ilaç vermeyi. Bana derman vermeye ki, senin dermenın beni helak edecek zehrin ta kendisidir.

Ey sevgili naz edip düşkün aşıklardan eteğini çekme. Eteğine yapışan ellerin (sen eteğini çevirince) göklere açılmasından (dua eder gibi) sakın!..

Senin ayrılığında, hayatı sona erdirme özelliği gizlidir, ayrılığın ölüm demektir. Senden ayrı düşüp de hala yaşayanlara hayranım.

Ey Fuzuli! Sevgilini saçının büklümü sen can ipliğine bağlıdır. Sen mum gibi yanmadan o büklümler açılıvermez.

SONSUZLUK ÜLKESİNE DOĞRU

Baka mülkün dilersen varını yok eyle dünya teg

Etek çek gördüğünden afitab-i alem-ara teg

Ta'ulluk zulmetin tercidi hurşidine kıl matla'

Eger alemde bir gün görmek istersen Mesiha teg

Yeter tavus teg 'ucb kıl arayiş-i suret

Vücudundan geçib alemde bir ad eyle Anka teg

Güher teg kılma tağir-i tabiat delseler bağrın

Karar et her hevadan olma şur-engiz derya teg

Fuzuli kainat esbabının kıldın temaşasın

Nedametsiz tena 'um yok tasarufsuz temaşa teg

GAZELİN AÇIKLAMASI

Sonsuzluk yurduna varayım diyorsan eğer, varlığını yok eyle, tıpkı dünya gibi! Her gün dünyayı süsleyen güneş misali, çek eteğini gördüklerinden...

Eğer bu dünyada Hz. İsa gibi bir gün görmek istersen, dünya ilgilerinin zulmetini soyutlanmışlık güneşinin doğduğu bir yer eyle!..

Tavus gibi kabarıp dış görüşünü süslemen daha yetmeyecek mi? Varlığından sıyrılıp şu dünyada Anka kuşu gibi bir ad bırakmaya bak!..

Bağrını inci gibi del.ip zorlasalar da, yaradılışını değiştirme! Bir hal üzre karar kıl da deniz gibi hemen her rüzgârda (veya heveslerinin peşinde) dalgalanıverme.

Ey Fuzuli! Dünyanın her türlü gidişatını, zevkini, sefasını, derdini, kaderini seyrettim sonuç şu: Dünyada tasarrufsuz seyir gibi sonu pişmanlığa çıkmaya bir nimet yok.

SEVGİLİNİN AĞZINDAKİ SIR...

Bilmez idim bilmek ağzın sırrını düşvar imiş

Ağzını derlerdi yok dediklerince var imiş

Aciz olmuş yıkmağa ahıyla kuhu Kuh-ken

N'eylesin miskin anun aşkı hem ol mikdar imiş

Taşa çekmiş halk için Ferhad Şirin suretin

Arz kılmış halka mahbubun aceb bi-'ar imiş

Ömrlerdir eylerim ahval-i dünya imtihan

Nakd-i ömr ü hasıl-i dünya heman bir yar imiş

Dün Fuzuli arızın görgeç revan tapşırdı can

Laf edip derdi ki canın var emanet-dar imiş

GAZELİN AÇIKLAMASI

Bilmiyordum ağzındaki sırrı bilmenin güç olduğunu. Ağzın için yok diyorlardı, dedikleri kadar var imiş meğer...

Ateşli ahı dağı eritmekten aciz kalmış dağ eri Ferhat'ın. Ne yapsın miskin, işte o kadar imiş onun da aşkı.

Kabe ziyareti için ihrama bel bağladı dediler sofu için; araştırdım, meğer onun beline bağladığı papaz kuşağı imiş, ihram değil. (Dış görünüş yetmiyor içi kurtarmaya. )

Varımı yok ettim, sevgilinin yüzüne öykünerek. Ebedi zevk dedikleri şey, sevgilinin yüzünü görmekmiş meğer!..

Yanağını görünce dün senin ey sevgili, Fuzuli can verdi hemen ''Canım var, '' deyip dururdu, meğer bir emanetçiymiş..

SEVGİLİNİN AYAK UCUNDA BİR GölGE...

Kıldı zülfün teg perişan halimi halin senin

Bir gün ey bi-derd sormazsın nedir halin senin

Gitdi başından gönül ol serv kaddin sayesi

Ağla kim idabara tebdil oldu ikbalin senin

Zinet için cism divarında etmezdim yerin

Çekmeseydi aşk levh-i cana timsalin senin

Dam-gah-ı aşkdan tut bir kenar ey mürg-i dil

Sınmadan seng-i melametden per ü balin senin

Saye-veş çoktan Fuzuli hak-i kuyun yastadır

Ol ümid ile ki bir gün ola pamalin senin

GAZELİN AÇIKLAMASI

Ey âşıklarını dert edinmeyen sevgili! Senin bu umursamaz tavrın halimi perişan eyledi. Bir gün olsun ''Ne haldesin? '' diye sormuyorsun ya asıl dert bu.

Ey gönül! O servi boylu sevgilinin himayesi üzerinden gitti. Artık ağlama vaktidir, çünkü yükselmen, alçalmağa (talihin talihsizliğine) döndü.

Ey sevgili! Aşk ta ezel gününde can levhasına senin suretini çizmeseydi, beden duvarını süslemek üzere sana itibar etmez, oraya seni desenlemezdi.

Ey gönül kuşu! Ayıplama ayıplama taşı ile kolun kanadın kırılmadan evvel aşk tuzağından kurtulmaya bak.

Zavallı Fuzuli, bir gün gelir de sevgilinin ayağının altına serilirim diye, hayli zamandır senin semtinin toprağın gölge gibi uzanmış kalmıştır.

CAN VERİP ŞAN ALDIK...

Yar rahm etti meğer nale vü efganımıza

Ki kadem bastı bugün külbe-i ahzanımıza

Eşk baranı meğer kıldı meded kim nageh

Bitti bu şah-ı gül-i taze gülistanımıza

Bu visale yuhu ahvali demek mümkün idi

Eğer olsaydı yuhu dide-i giryanımıza

Yar mihmanımız oldu gelin ey can u gönül

Kılalım sarf nemiz var ise mihmanımıza

Dilberin cana imiş kasdı Fuzuli gel kim

Can verip dilbere mihnet koyalım canımıza

GAZELİN AÇIKLAMASI

Sevgili çığlık ve inleyişlerize acımış olsa gerek ki bugün hüzünler içinde yaşadığımız kulübemizi teşrif etti.

Gözyaşı yağmurları imdadımıza yetişmiş olmalı ki, şu taze gül fidanı sevgili, ansızın gülistanımızda bitiverdi.

Bu kavuşmaya bir rüya demek mümkün idi... Eğer ağlayan gözlerimize uyku giriyor olsaydı...

Sevgili evimizi teşrif etti ey can ve gönül! Gelin, neyimiz var ise konuğumuza harcayıp onu ağırlayalım, uğruna canımızı ve gönlümüzü verelim.

Ey Fuzuli! Dilberinin geliş sebebi can almakmış meğer. Canımıza minnet!... Şimdi dilbere can verip şan alalım.