Milli Vezin
 

Milli Vezin

Milli Edebiyat Döneminde Vezin - Milli Edebiyatta Vezin - Eski Türklerde Vezin

Eski Türklerin vezni hece vezni idi.Mahmudî Kaşgari lûgatindeki Türkçe şiirler hep hece veznindedir.Sonraları Çağatay ve Osmanlı şairleri taklit vasıtasıyla Acemlerden aruz veznini aldılar.Türkistanda Nevai anadoluda Ahmet Paşa aruz veznini yükseltti.Saraylar bu vezne kıymet veriyorlardı.

Fakat halk aruz veznini bir türlü anlayamadı.Bu sebeple halk şairleri eski hece vezniyle şiirler söylemekte devam ettiler.Ahmet Yesevi,Yunus Emre,Kaygusuz gibi tekke şairleri ve Aşık Ömer Dertli Karacaoğlan gibi saz şairleri hece veznine sadık kaldılar.Türkçülük zuhur ettiği zaman aruz vezniyle hece vezni yan yana duruyordu.Guya birincisi havasın ikincisi avamın terennüm aletleri idi.

Türkçülük lisandaki ikiliğe nihayet verirken vezindeki bu ikiliğe de lakayd kalamazdı ,hususiyle terkipli lisan aruz vezninden aruz veznide terkipli lisandan ayrılmadığı için bu iki osmanlı müessesesi hakkında aynı hükmü vermek lazımdı.Binaenaleyh Türkçüler terkipli lisanla beraber,aruz veznide milli edebiyatımızdan kovmaya karar verdiler.

Sade lisan,aruz veznine pek uymuyordu halbuki.hece vezniyle sade lisan arasında samimi bir akrabalık vardı.Sarayın ihmaline rağmen halk sade türkçeyle hece veznini iki kıymetli tılsım gibi sinesinde saklamıştı.Bu sebeple Türkçüler bunları bulmakta güçlük çekmediler.

Bununla beraber hece vezni bazı şairlerimizi yanlış yollara sevketti.Bunlardan bir kısmı Fransızların hece vezinlerinin taklide kalkıştılar; mesela Fransızların (alexandrine) dedikleri (6+6) vezninde şiirler yazdılar.Bu tecrübe aynı zamanda başka millatlerden vezin alınamayacağı kaidesinide meydana attı.Bu suretle bizdeki hece vezni tarafdarlığı başka lisanlara ait hece vezinlerine ihyaden ibaret bulunduğu taayyün etti.

Hece veznine yanlış yola götüren şairlerden bir kısmı da yeni vezinler icadına kalkıştılar.Bunların yoktan var etmediği vezinlerden birçoğunu da halk kabul etmedi.Bu suretle anlaşıldı ki milli vezinler halkın eskiden beri kullanmakta olduğu vezinlerle sonradan kabul edebildiği vezinlere münhasırdır.Halkın hoşlanmadığı vezinler, hece tarzında olsa bile milli vezinlerden sayılamaz.

Ziya Gökalp