Meşrutiyet Dönemi - Meşrutiyet Dönemi İle İlgili Detaylı Konu Anlatımı
 

ÖNSÖZ

Olayları cereyan ettiği devrin şartlarına göre değerlendirmek gerekir.

Türkiye’de meşrutiyete yönelik hareketlerin başladığı ve geliştiği

devirdeki dünyanın durumuna bakılırsa, mevcut mutlakiyet idaresinin

yerini demokratikleşmeye bıraktığı ve siyasi, içtimai, iktisadi sistemlerde

yeniden yapılanma faaliyetlerinin bulunduğu görülür.

Osmanlı devleti‘ninde vaziyeti bu devirde oldukça kritikti. Fransız

ihtilalinin yaydığı fikirler, yeni bir silah olarak emperyalistlerin eline

geçmişti. Devleti parçalamak için osmanlı tebaası gayri müslimler lehine

ıslahatlar istemekteydiler. Bu sebeple haliçte bitmek bilmeyen harpler devam

ederken dahilide de istiklallerini isteyen azınlıkların isyanları

başlamıştı.

O devir devlet adamlarına ve avrupa görmüş aydınlara göre emperyalistlerin

baskısını ortadan kaldırmak ve devleti içine düştüğü kötü durumdan kurtarmak

için onlar gibi olmak, hiç olmazsa görünüş itibariyle avrupalı gibi olmak

gerekiyordu. Bu yönde 19. Asrın ikinci devresinde başlattıkları faaliyetleri

1876 ve 1908 ‘ de iki defa meşrutiyeti idareyi gerçekleştirdi.

Bu ödevimde Türkiye’deki batı kaynaklı fikri inkişafların siyasi

hadiselere verdiği istikametin bir neticesi olarak ortaya çıkan meşrutiyeti

incelemeye çalıştık. Şuphesiz meşrutiyetin sonucu ortaya çıkan 31 mart

olayıda tarihimizde önemli bir yere sahiptir.

Bu ödevin hazırlanmasında bize yardımlarını esirgemeyen Kürşat GÖKKAYA

hocamıza teşekkürlerimizi bir borç biliriz.

Mehmet DEMİR

-GİRİŞ-

Meşrutiyeti; siyasi rejimlerden birisidir. Hükümdarın başkanlığı altında

anayasalı parlemento idaresidir. Meşrutiyet yöntemi, mutlak manarşiden

temsili rejime geçiş merhalesinde yer alır.

Meşrutiyet ilk önce İngilterede gelişti sonra diğer avrupa ülkelerine

nakledildi. Krallık ve parlemento müessesinin bir arada yürüdüğü ingiltere

günümüz demokrasi rejimlerinin doğuş yeridir. Batıda ise demokrasi

hareketinin gelişimi halkın ekseriyetine mal olan ve kanlı mucadeleler

neticesinde mümkün oldu.

Osmanlı devletinde ise halk hiç bir şekilde ülke idaresinde söz sahibi olmak

için harekette bulunmadı. Bunuda dini nedenlere bağlamak mümkündür.

Meşrutiyet hareketleri halktan gelen birir hareket değildi. Bazı devlet

adamları ile avrupa kültürüyle yetiştirilmiş kişiler avrupa devletlerinden

de destek görerek sürdükdükleri faaliyetleri neticesinde ortaya çıktı.

1876’da ikinci meşrutiyeti ilan edildi. Ama osm. Devl. Yapısı gereği

parlementer sistemin uygulaması zordu. Çünkü devlet sadece türklerden ibaret

değildi. Çeşitli ırk ve mezheplerden insanlar vardı. O zamanlarda

milliyeteçilik hızla giderek böyle bir sistem osmanlıyı paröalyabilirdi.

Ayrca meşrutiyeti destekleyenler örgütsüz olmaları v.s. gibi nedenler

kolayca duruma hakim oldu.

Bu nedenlerden dolayı II. Abdülhamit meclis-i mebusanı kapattı. 1908 yılına

kadar bir daha toplanamadı. Ödevimizde yer alacak bir takım nedenler ve

koşullar sonucu 23 temmuz 1908 yılında 2. Meşrutiyet ilan edildi. Bunda

ittihat ve terakkinin payı büyüktü.

2. meşrutiyetin ilanından sonra ortaya çıkan özgürlük ortamı gereğince yeni

kurulan partilerin ittihat ve terakki cemiyetine muhalefetleri sonucu 31

mart irtica olayı patlak vermiştir. 31 mart isyanının bastırılmasının

ardından II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine 5. Sultan Mehmet Reşat

getirilmiştir.

İTTİHAT VE TERAKKİNİN KURULUŞU

İttihat ve terakki avrupalıların jön türkleri dediğini 1865’te kurulup

1872’de dağılan namık kemal ve arkadaşlarının vücuda getirdikleri yeni

osmanlılar cemiyetinin kuruluşu 1889 senesine rastlar. Bu cemiyeti kuran ve

hedefi belirleyen fikirler ise çok önceden ortaya çıkmıştır. Cemiyeti

kuralları geniş kapsamıyla abdülhamit idaresine muhalif olanlar ve meşruti

idariyi arzu edenler olarak düşünmek mümkündür. Terakki cemiyetinin

kuruluşundan abdülhamit’e karşı mücadelenin bir programa alınmasına kadar

görülen muhalif hareketler dört grupta toplanır:

1. Üç harbiyeli öğrencinin kurdukları fakat üzerinde pek az şey bildiğimiz

örgüt,

2. Çırağan olayı (20 Mayıs 1878)

3. Scali eri aziz bey komitesi (temmuz 1878’de)

4. Bu son komitede ali şefkati beyin napoli ve cenevrede 1879 ve 1881

arasrnda çıkardığı istiklal gazetesidir.

Cemiyetin teşkilatlanmasında da italyan cerbanari örgütünün hücre teşkilatı

örnek

alınmıştır. 1889-1895’e kadar cemiyet iç teşkilatlanmasını yapkış zamanlada

yeni atılımlarda

sayısını arttırmıştır. Cemiyetin bir numaralı üyesi ibrahim temo’dur.

Cemiyet 1897’de dağıtılarak üyeleri sürgün edilmiştir.

BÖLÜM-1

İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ VE

MEŞRUTİYETİN İLANI

A- İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİNİN KURULMASI

İttihat ve terakki cemiyeti 1889 mayısı’nın 21. Günü tıbbıye bahçesinde bir

araya

gelen ibrahim temo, arap kirli, abdullh cevdet, diyarbakırlı ishak sukuti

kafkasyalı mehmet reşit, bakulu heseyinzade ali adlı tıbbıye öğrencileri

tarafından kuruldu. Bu sıralar abdülhamit pan islamizmi savunuyor başka

gelişmelere musade etmemekteydi. Cemiyeti bu yüzden faaliyetlerini gizli

olarak yürütüyordu. Toplantıları ahmet rıza bey başkanlığında avrupada

gizlice yapıyordu. Gazete ve dergiler gizlice yurda sokulup dağılıtılıyordu.

İlk şubesini bulgaristanda açan ittahat ve terakki hızla yayılmaya başladı.

Selanik ve manastır şubelari kuruldu. Kordineli hareket edilmeye başlandı.

Şamda görevli olmasına rağmen makedonya’ daki çalışmalarda Mustafa Kemal’in

dahi kunuda önemli rol oynadığı anlaşılıyor. erzurumda hürriyetçilerin

çıkardığı fakat başarısızlığa uğrayan ayaklanma artık faaliyete geçildiğinin

ilk işreti olmuştur. 1906’da selanikte kurulan gizli osmanlı hürriyet

cemiyeti ertesı yıl paristeki İ. T: cemiyeti ile birleşti. Öte yandan

rumelideki ordulardaki büyük huzursuzluk artık cemiyetin varlığını herkese

duyurmaya başladı.

B- MEŞRUTİYETİN İLANI

Rus japon savaşının çok geniş yankıları oldu. Avrupada ki emperyalistlerin

yenilmezliğine vurulan damga onların yenilebileceğine gösterdi.

Avrupa’da demokrasi yolunda faaliyetler hazırlanırken iranda bile

meşirutiyet ilan edildi. Çin’de meşrutiyete yöneldi. Bütün bu olanlar ise

jön türklere cesaret veriyor inandıkları yolda azimle yürümelerini

sağlıyordu. II.jön türk kongresinde osmanlı terakki ve ittihat cemiyeti

teşebbüs-ü şahsi ve adem-i merkeziyet-i mmeşrutiyet cemiyeti londra’da

türkçe ve arapça çıkan “hilafet-in yazı kurulu, taşnaksutyan, mısır cemiyeti

israliyesi bazı ermeni yayınların yöneticileri birleşik ihtilal ile

birlikte hareket edeceklerini duyurdu.

5 ocak 1908’de pro-armeniz dergisinde kongrede alınan kararları duyurdu.

Rumeli şehirlerinde birbirine takiben toplantılar yapıldı. Kosora’da 30 bin

kadar arnavut toplanarak meşrutiyet üzerine yemin çekilen telgrafla abdül

hamite bildirildi. Artık imparatorluk kendi kendisini mahvetmek üzere olan

tehlikelerle karşı karşıyadır.

Bütün bu olaylarda genel istek (1876) kanun-i esasi’nin tekrar yürürlüğe

konmasıdır ve amaca ulaşılmazsa “üçüncü orduyu hümayunla beraber” maksadı

elde etmek için tahta

doğru hareket hazırlanmıştır.

Yıldız büyük çapta halk hareketi karşısında bulunduğuna inanmış dehşet

içinde kalmıştır.m

Meşrutiyet 21 temmuz günü 21 pare topla manastır’da meşrutiyet terakki ve

ittihat tarafından ilan edilir. Yine o gün terakki ve ittihat rumelinin bir

çok merkezinde meşrutiyeti törenlerle ilan eder ve durum bir telgraf yağmuru

halinde yıldıza duyrulur ve hükümetin buna uyması istenir.

Abdülhamit durumun farkındadır ve böyle olacağınıda biliyor. İstemeyerekte

olsa meşrutiyeti ilan etmekten başka çaresi kalmamıştır. Nihayrtinde zaten

meşrutiyet ilan olunmuştur.

Nitekim İ.T. cemiyetinin amacı 1876 kanun-i esasi’nin yürürlüğe

koyulmasını, osmanlı mebusan meclisinin açılışını sağlamaktı. Cemiyet 1908

‘de rumelide büyük bir silahlı ayaklanma bastırılamadığı gibi 23 temmuz

1908’de manastır, selanik ve rumelide hürriyet ilan edilmiş bunun sonucu

olarak kanun-i esasi yürürlüğe koyulmuştur. 1908 yılında böylece II.

Meşrutiyet dönemi başlamıştır. İ.T cemiyeti bir ölçüde II. Meşutiyeti ilan

ettirerek bir başarı kazanıyorlardı.

31 MART OLAYININ HAZIRLANMASI

1908 yılında II. Abdülhamit rumelinin zoruyla II. Meşrutiyeti ilan etmek

zorunda kaldı. Padişah II. Abdülhamit ve meclis kanun-i esasiyi bildirdiği

için mutlakiyet devrinin bütün adamları baştaydı. Bu kadroyla II.meşrutiyeti

korumaya çalışacaktır. II. Meşrutiyetin ilanından sonra yapılan seçimlerde

seçilip millet vekili olanların cesaretle savunacağı bir görüşlerinin

olmaması muhalefetin ekmeğine yağ sürdü. Eğer İ.T. bir darbeyle devrilse

meclis bu durum karşısında boyun eğip uysallıkla muhalefetin ekmeğine yağ

sürdü. Daha önce kamil paşayı oy birliğiyle destekleyen meclis bir kaç hafta

sonra onun savunmasını beklemeden devirmişti. Bu durumu gören İ.T.’ye karşı

çevrede şöyle bir konu uyanmıştı; eğer İ.T. bir darbe ile devrilirse meclis

bu durum karşısında boyuneğip uysallıkla muhalefetin ardından giderdi. İşte

31 mart’a böyle bir hava içinde yavaş yavaş yaklaşılıyordu.

Bu hava içinde muhalefetin faliyeti artmıştı. Bir yandan din adamlarıyla

bir yandan da ordudan çıkarılan alaylı subayların kışkırtmasıyla askerler

ayaklanmaya teşvik edilip yapılacak olan askeri hükümet derbesine doğru

yavaş yavaş yaklaşılmaktadır. 31 mart’tan önceki düşünce ve tavırlarını

izlemeye başlayabiliriz.

II. abdülhamit istanbulda İ.T. alehine bir ayaklanma çıkacağını 31 mart’tan

önce bunu biliyordu. Bu durumu tayyar bey jurnalinde “der saadet içinde

ihtilal çıkarmak için mevcut askerin kısmı azamı müttefiktir. En başta

mevlanzade rıfat olduğu halde bir kaç güne kadar ittihat aleyhine hücüm

edeceklerdir.” İkimci abdülhamitin isyancıların kendisine zara vememesi

için para dağıttığı zair gerçektir.

31 mart olayı hazırlanırken padişah ve istibdahçıların tutumu muhalif parti

ve cemiyetler ulema ve askerler incelenmesi gerekenlerdir

31 Mart Olayının Başlaması

Artık kamu oyu ve asker yapılan propogandalar sonucu da yeter derecede

dolmuş özellikle askeri kandırmak için yapılan propogandalar meyva verecek

hale gelmişti. 30 mart’ı 31 mart’ bağlayan gece yani 12-13 nisan 1909 gece

yarısı meşrutiyeti savunmak için rumelinden avcı taburları isyanı başlattı.

Hareket saatinin geldiğine karar veren komutanlar tutuklanıp hapsedildi.

Kışla kapıları açılarak dışarda askeri lışkırtanların bulunduğu bir grup

hocadaittihat-ı muhammedi cemiyetinin bayraklarıyla bu askerlere katılıp

meydanda toplandılar. Meydanda askerlerle medrese softaları ittihafı

muhammedi cemiyeti üyeleri bir arada toplanır.

“isyancılar ilk günden kan dökmeye başlarlar. Meclis-i mebusan reisi Ahmet

rızaya benzeterek adliye nazırı Nazım paşayı sirkecide öldürürler. Gene orda

lazkiye mebusu Arslan bey hüseyin sahite benzetilerek öldürtülür. İlk bazı

mektepli subaylarda galata köprüsünde yüzbaşı spatarı divan yolunda

öldürülür.

İsyancıların istekleri “ isyancılar daha sonra mebusan meclisine girerek

şeriat istediklerini ve alaylı subaylar içinde bazı şeyler istenir. Bu

sırada isyancıların sözcülüğünü üstlenen beyazıd camisi müezzini hoca rasim

isteklerini şeyhul islama sunmuştur.