Boğazlar-İstanbul ve Çanakkale Boğazları-Dünyadaki Başlıca Boğazlar
 

Boğazlar-İstanbul ve Çanakkale Boğazları-Dünyadaki Başlıca Boğazlar



İki kara parçası arasındaki deniz geçitleri.
Dünyada çok sayıda boğaz vardır. Ama ulaşım bakımından önemli boğazların sayısı 30'u geçmez. Bunların başlıcaları, İstanbul, Çarakkale, Sund, Büyük Belt, Küçük Belt, Macellan ve Cebelitarık boğazlarıdır.
Bir boğaz bir ülkenin güvenliğiyle yakından ilgili ve buradan çeşitli ulusların yararlan,ması söz konusu ise, bu, önemli bir sorundur. Bunun en belirgin örneği *İstanbul ve "Çanakkale boğazlarıdır. Çünkü bu boğazların iki yanı da Türkiye'dedir.



İstanbul ve Çanakkale boğazları
İstanbul ve Çanakkale boğazları 1453'ten sonra Türklerin kontroluna geçtiğinde bunlar üzerinde ne başka ülkelerden gelen bir iddia, ne de uluslararası bir tartışma vardı. Bu geçitlerden her türlü geçiş sıkı bir denetim altında tutuluyordu.
Bununla birlikte Türkiye'nin kuzey komşusu olan Çarlık Rusyası Karadeniz'de bile rahatlıkla hareket edememenin sıkıntısı içindeydi.
Boğazlar'dan yararlanabilmek ise bu ülke için sıcak Akdeniz'e kadar rahatlıkla inebilmek, oradan da öbür büyük denizlere açılabilmek demekti.

Bu durum 1768'de Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında patlak veren savaşın Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanması üzerine değişti ve 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması'yla Ruslara bazı haklar tanındı. 1798'de yapılan başka bir antlaşmayla da bu ülkenin savaş gemilerine Boğazlar'dan geçme hakkı, verildi. Bundan sonra 1805'te, 1809'-da, 1826'da, 1829'da, 1833'te ve 1841'-de, bazıları ikili, bazıları çok taraflı antlaşmalarla Boğazlar'ın statüsünde vakit vakit değişiklikler yapıldı. Bu antlaşmalarda Boğazlar'ın savaş gemilerine bazen açıldığı, bazen kapalı tutulacağı yazılıyordu. Bununla birlikte Birinci *Dünya Savaşı sırasında Boğazlar, Türklerin kesin kontrolü altına alındı. Türk ordusu özellikle Çanakkale Boğazı'nda, * Atatürk'ün komutasında çetin savaşlar verdi. Bu savaşlar Boğazlar'ı kapalı tuttuğu gibi Çarlık Rusyası'nın yenilmesinde de önemli rol oynadı.


Çanakkale Boğazı, Marmara ve Ege denizlerini birleştirir. Boğazın uzunluğu Avrupa kıyısında 78, Asya kıyısında 94 km'dir. Genişliği Intepe önlerinde 8 kr.ı'yi bulur, Çanakkale-Kilitbahir arasında ise 1,2 km'ye kadar iner.
Boyutları bakımından istanbul Boğazının iki katına eş olan Çanakkale Boğazı'nda da, Ege'ye doğru (üstten) ve Marmara'yc doğru (dipten) akıntılar vardır. Bu boğazın kıy darında, istanbul Boğazı'ndan çok ünce kenttir kurulmuş ve u ygarhklar gelişmiştir (Ti uva, Dardanos, Abydos gibi...)


Dünyadaki başlıca boğazlar

İstanbul Boğazı. Karadeniz ile Marmara Denizi'ni birleştirir. Boğazın uzunluğu 31,7 kilometre, en dar yeri Anadoluhisarı ve Rumelihisarı arasında olmak üzere 698 metredir. Derinlik 50-120 metre arasında değişir. Bu boğazda yüzeyde Karadeniz'den Marmara'ya, dipte Marmara'dan Karadeniz'e doğru sürekli akıntı vardır.
Çanakkale Boğazı. Marmara Denizi üe Ege Denizi'ni birleştirir. Uzunluğu 62 kilometredir. Genişliği 1 120 - 3 600 metre, derinliği 60 -106 metre arasında değişir.
Sund Boğazı. Baltık Denizi'ilde, İsveç ile Danimarka arasındadır. En dar yeri 3 800 metredir.

Büyük Belt ve Küçük Belt boğazları. Baltık Denizi'nde, Danimarka'nın denetim alanı içindedir. Bununla birlikte uluslararası bir anlaşmayla uluslararası geçişe açıktır. Büyük Belt Boğazı'nın en dar yeri 18, en geiş yeri 30 kilometredir. Küçük Belt Boğazı'nın en dar yeri 700 metreye kadar iner.

Cebelitarık Boğazı. Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birbirine bağlar. Uzunluğu 14,5 kilometredir. Uluslararası deniz trafiğine tamamen açıktır.
Macellan Boğazı. Güney Amerika'nın güneyinde Atlas ve Pasifik okyanuslarını birleştirir. En dar yeri 4, en geniş yeri 18, boyu 485 kilometredir.