Endonezya Dili (Malaya-polinezya Dil Ailesi)
 

ENDONEZYA DİLİ, 1. Malaya-polinezya dil ailesinin batı dalını oluşturan diller bütünü.
—2. Malaycanın, Endonezya Cumhuriyeti'nin resmi diline dönüşen biçimi. (Eşanl..) bahasa İndonesia dili

—Ansİkl. Nusantara da (Malaycada takımadalar) denilen endonezya öbeği, malaya-polinezya dil ailesinin batı dalını oluşturur. Batıda Madagaskar'a (malgaş), kuzeyde Tayvan'a (formoza dili) değin uzanır; doğuda, melanezya ve mikronez-ya dilleriyle (polinezya diliyle birlikte, ailenin doğu dalını oluşturur) sınırı oldukça belirgindir. Malezya yarımadası (malezya dili) ile Kampuçya ve Vietnam'ın (çam) kimi tek başına dilleri bir yana birakılırsa, endonezya dili temelde adaların dilidir (Endonezya, Filipinler). Tüm bu diller tek titremli ve çokhecelidir ve Çinhindi'ndeki titremli dillerden (tibet-birman dili, tayca) ve monkhmer dillerinden kesin bir biçimde ayrılırlar. Eklerin (önekler, sonekler ve içekler) benzerliği ve bunların birleşimleriyle belirgin bir nitelik kazanırlar. Sözdizimde, bitişik ya da bağımsız adılların almaştığı kısa cümleler bulunur Birden ona değin sayı adları tüm öbekte aynıdır.

•Endonezya dili ya da bahasa indonesia, 28 ekim 1928!de Cakarta'da yapılan ikinci milliyetçi gençlik kongresiyle resmi dil olarak kabul edilen modern malaycanın evrimleşmiş biçimidir. Bir yandan kültürel saygınlığı bulunan, öte yandan da gelecekteki Endonezyalıların yarısından fazlasının anadili olan cava dili karşısında malaycanın seçilmesi, bu dilin uzun süredir takımadaların linguafranca'sı olmasıyla açıklanır. VIII. yy.'dan başlayarak Srivicaya krallığı'nın ve Malakka boğazının dili olan malayca, müslümanlığın ve müslümanların yaptığı ticaretin gelişmesiyle kıyı bölgelerine yayılır.. yy.'da Molük adalarına değin uzanan bir alanda konuşulur: Macellan'ın seferine katılan Pigafet-ta endonezya dilinin oralarda konuşulduğunu belirtir; Francisco de Jaso Molük adalarındaki vaazlarında bu dili kullanır. Ardından, farklı çin lehçeleri konuşan denizaşırı çin topluluklarınca ve ticaret, yönetim'dili olarak Hollandalılar da bu dili kullanır, incil'i (1731) ve Kutsal Kitap'ı (1733) bu dile çevirirler. Öte yandan, malaycanın seçimi, cava dilini yabancı dil olarak gören ve öteki azınlık dillerini konuşanlardan (Cava'da madura ve sunda dilleri) gelebilecek bir direnişi de önlüyordu. Cava dilinin, malaycanın görece yalınlığı karşısındaki dilbilglsel ve sözcüksel karmaşıklığını da belirtmek gerekir. XVI

Bununla birlikte, 1930'da, endonezyalı milliyetçiler henüz hollandaca konuşuyordu. 1933'te kurulan Poecangga Baroe dergisi çevresinde birleşen genç yazarlar, malaycayı bir kültür dili durumuna getirmek için geliştirmeye uğraştılar: denemeler, romanlar ve şiirler yayımladılar; dilbilgisi, yazım ve terminoloji konusunda çalışmalara giriştiler. 1938'de Endonezya dil kongresi, bu dili kurallara bağlamak ve öğretmek amacıyla bir araştırma enstitü-süyle bir fakülte kurulmasını önerdi. Japon istllasıyla önemli bir dönem aşıldı. Halkın kendi saflarında yer almasını sağlamak isteyen Japonlar, hollanda dilinin kullanılmasını yasakladılar ve endonezya dilini tüm takımadalara soktular. 1942'de bir dil komisyonu kurdular- Japonlar bölgeden ayrıldığında bu komisyon 7 000 terim yaratmış bulunuyordu. Endonezya dili, 1945 Anayasası'nın 36. maddesiyle resmi dil ilan edildi. Yeni bir komisyon, 1947'de 5 000 yeni teknik terim üretti. 1950'den 1966'ya değin, Ulusal dil enstitüsü 300 000'den fazla yeni sözcük yarattı ve bilimsel alanda kullanılan yeni terimlere ilişkin 29 sözlük yayımladı.

Endonezya dilinin temel sözcük dağarcığı malaycadandır, ama gelişimi boyunca, cava dilinden ve öteki endonezya dillerinden, sanskritçeden (300 gündelik sözcük), arapçadan (yine 300 sözcük), çinceden, hollandacadan ve günümüzde de amerikan ingilizcesinden çok sayıda sözcük alınmıştır. Çok sayıda eşil sözcük bulunması bu olgudan kaynaklanır: bölgeye, dine, toplumsal çevreye göre aynı kavramı anlatmak için birçok sözcüğe başvurabilir. Ayrıca, kısaltmaların ve yalnızca sözcüklerin başharflerinden oluşan adların hızla çoğaldığını belirtmek gerekir: örneğin, Sukarno'nun bulduğu bir parola olan berdikari (tek başına başarmak), 4 sözcükten, berdiri datas kaka sendin'den (tek başına ayaklarının üstünde durabilmek) yola çıkılarak oluşturulmuştur Çoğu kez, hollandaca ya da amerikan ingilizcesi kaynaklı cümle kuruluşlardan etkilenen sözdizimi de bu dilin gelişim içinde olduğu izlenimini uyandırmaktadır.

Endonezya dilini, günümüzde, çoğu kez ikinci dil olarak, 80 milyondan fazla kişi konuşmaktadır. Bu dil, orta ve yükseköğretim dilidir. Basın ve radyo-televizyonla da yayılan endonezya dili, yavaş yavaş kırsal kesime girmekte ve kendi bölgesel dillerini kullanmaktan kaçınan gençlerce giderek benimsenmektedir. Dün olduğu gibi bugün de ulusal birliği sağlayan güçlü bir araç niteliği taşımaktadır.