İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Kaça Ayrılır?
 

İslamiyet öncesi türk edebiyatı ikiye ayrılırdı. Bunlar sözlü ve yazılı edebiyat olarak bilinmektedir. Özellikleri hakkında detayları makalemizin devamından öğrenebilirsiniz.

Sözlü Türk Edebiyatı ve Özellikleri

1. Şiirler, kopuz adı verilen saz eşliğinde; ozan, kam, baksı adı verilen şairlerce söylenmiştir.
2. Şiirler, din törenlerinden doğmakla birlikte dindışı eğlence ve törenlerde gelişmiştir.
3. Şiirlerde dil, yabancı etkilerden uzaktır. Yalın bir dil kullanılmıştır.
4. Şiirlerde hece ölçüsü kullanılmıştır. Nazım bi*rimi dörtlüktür. Genellikle yarım uyak kullanılmıştır. Uyak düzeni ( abab / cccb / dddb) biçimindedir.
5. Bu dönemin başlıca ürünleri destan, koşuk, sav ve sagudur. ( Bu konuda Türk edebiyatında nazım biçimleri ve türleri konusunda geniş bilgi verilecektir)
6. Koşuklarda aşk ve doğa, destanlarda kahramanlık.sagularda ölüm korkusu işlenmiştir.

Yazılı Türk Edebiyatı ve Özellikleri

Bu dönem 8. yüzyılda başlayıp 10. yüzyıla kadar sürer. Türk edebiyatına ait en eski yazılı belge, Yenisey Kırgızları tarafından Göktürk alfabesiyle yazılan Yenisey Yazıtlarıdır. Ancak bunlar okunamamışlardır. Yazılı belge olmaktan Öte edebi bir değerleri yoktur.
Asıl önemli belgeler 8. Yüzyılda yazılan Göktürk Yazıtlarıdır. Orhun Irmağı yöresinde bulundukların*dan bunlara Orhun Yazıtları da denir.

Yazılı Türk Edebiyatı Özellikleri:

1. Göktürk Abideleri, Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı belgeleridir. Yazıtlardaki olgun anlatım özelliğinden, önceden de var olup ele geçmeyen ürünlerin de olabileceği düşünülmektedir.
2. Dönemin ürünlerinde hem dinsel hem de din*dışı etkiler görülür.
3. Bu yazıtlar kullanılan ilk Türk alfabesini gü*nümüze ulaştırmıştır.
4. Yazıtlar Türk dili ve edebiyat tarihinin dışında, tarih, sosyoloji, etnografya için de değer taşır.
5. Yazıtlarda hem halk diliyle ( Tonyukuk abidesi) hem de sanatlı bir söylev diliyle ( Bilge Kağan Abidesi ve Kültigin Abidesi) anlatım görülür.
6. Yazılı edebiyat döneminde Göktürkçe Kuzey Lehçesi ve Uygurca (Güney Lehçesi) kullanılmıştır.
7. Yazıtlarda, ses tekrarına dayalı (aliterasyonlu) bir anlatım vardır. (Söz sanatlarından yararlanılmıştır.)
8. Orhun Abidelerinde, ulusal birliğin önemi, ulusal benli*ğin korunması gerektiği vurgulanmaktadır.
9. Bazı atasözleri ve destanlarımız bu dönemde yazıya geçirilmiştir.