çevrimsel Biçim
 

ÇEVRİMSEL BİÇİM

Çevrimsel biçim,müzikte yapısal bütünlüğü sağlama amacıyla daha önceki bir bölümün bazı motiflerinin ,temalarının ya da bütünsel ara bölümlerinin parçasının sonraki bir yerinde yinelendiği besteleme biçimi.Mozart ve Haydn'ın müziğinde görülen ölçülü klasik geleneğin 19.yüzyılda yerini hızla duygusal ve biçimsel aşırılıklara bırakması böyle bir uygulamaya gereksinim duyulmasına yol açtı.19.yüzyıl gerçekte çalgısal müzikte klasik dram yerine,romantik,romanın örnek alındığı dönemdi.

Bir tür çevrimsel tekniğin erken örneklerine Mozart'ın Üçüncü Korno Konçertosu'nda (1784-87?) rastlanır.Ama büyük ölçekli yapıtlarda yinelenen malzemenin sık sık kullanılması Beethoven'ın Opus 67 Do Minör Beşinci Senfoni'si (1808) ile başlar.Bu senfonide bölümler birbirine hem yinelenen bir motifle ,hem de müziğin büyükçe bir bölümünün tümüyle yenelenmesiyle bağlanır.

Çevrimsel teknik Beethoven'ı izleyen kuşağın birçok yapıtlarında kullanılmıştır.Franz Schubert'in Do Majör Wanderer Phantasie'si (Gezginin Fantazisi) ve Robert Scuhumann'ın Dördüncü Senfonisi buna örnektir.Bunlarda çevrimsel malzeme motifsel (kısa melodikritmik parçaların kullanılması) değil,büyük ölçüde melodiktir.Bu eğilim,Fransız besteci Hector Berlioz'un yinelenen tema ya da idee fixe'inde (saplantı) en yüksek noktasına varır.Harold en İtalie'de (Harold İtalya'da) tema büyük ölçüde aynen yinelenir.Symphonie fantasgique'in (Fantastik senfoni) her bölümünde ise farklı bir niteliğe bürünür.

Temanın dönüşüme uğratıldığı bu son yöntemi özellikle Franz Liszt benimsemiştir.Liszt bu ilkeyi La Majör İkinci Piyano Konçertosu ve Si Minör Sonat gibi bazı yapıtlarının bütününde uygulamış hep aynı temayı çok değişik kılıklarda kullanmıştır.

Liszt'in öğrencileri,özellikle de Belçikalı besteci Cesar Franck kısa ömürlü bir tür çevrimsel okulun temsilcisi oldu.Franck'ın öğrencisi Vincent d'Indy onun tekniklerini halka tanıttı.Sonraki bestecilerin kullanımında ise çevrimsel teknik,parçada bütünlüğü sağlayan araçlardan yalnızca biri,çoğu kez de ikincil önem taşıyanı oldu.

Kaynak;AnaBritannica cilt 22 frmsinsi.net için derlenmiştir.