Mesilim Çağı (M.Ö. 2600-2500)
 

MESİLİM ÇAĞI (M.Ö. 2600-2500)

Bu çağ Cemdet-Nasr ile Akkad kültürü arasındaki zamanı kapsar. Bu çağın eserlerinde kahraman motifleri. yarısı insan. yarısı hayvan figürleri yanında vahşi hayvanlar. boğalar. yırtıcı kuşlar ve bilhassa aslanlar yer alırlar. Lagaşlı Entemena’nın vazosu ile El-Obed’e bulunan bakır rölyef bu çağın en iyi eserlerindendir. Entemena’nın gümüş vazosu üzerinde yukarıda bahsedilen aslan başlı kuş motifi yer almaktadır. Bu esas motif. birbirlerine arkalarını vermiş simetrik iki aslanın üst ortasında görülür. Vazo üzerindeki bu biçimlendirme tamamen çizgiye dayanan bir anlatımdır. Bu çağın önemli olan tarzı. Cemdet-Nasr’ın formlu üslubundan tamamen çizgiye dayanmasıyla ayrılır. Bu çağda Cemdet-Nasr çağının taş vazolarındaki çıkıntılı ve hareketli heykel anlayışından siluet anlayışındaki desenlere dönülüyor ve Uruk çağının mimarisi içinde bir renkli halı görüntüsü veren motiflere ulaşılıyor. Bu suretle. gemetrik-dekoratif figürlerin içinde yer alan bir şeridin. tavana kadar uzadığı görülür. İnsan ve hayvanların. dekoratif motifler haline geldiği duvar yüzeyi üstünde. yazı desenlerinin de değerlendirdiği görülür. Rölyef figürlerinin çehrelerinde burun ve alın. bir çizgi ile geometrik üçgen halinde ifade edilmiştir. Bu anlatım şeklinin. tarihten önceki zamanların tasvirine benzediğini görürüz. Buradan da anlaşıldığı gibi. klasik anlamda bir heykele doğru gelişen Cemdet-Nasr çağından tekrar saf bir arkaizme gidiliyor. Lagaş’ta bulunan bir rölyefte Kral Urnanşe. karısı ve çocukları ile birlikte resmedilmiştir. Rölyefte bir tapınağın kurucusu olarak kral. başı üstünde bir sepetle toprak taşımaktadır. Rölyefin alt tarafında gene kralın elinde bir bardak vardır. Bu kültüre ait rölyef anlayışı da önceki El-Obed kültüründe de vardır. Mesilim çağının ilk. kaba ve derinliği olmayan figürlü heykel üslubu. Kişli Mesilim kralının adına göre isimlendirilmiştir. İlk bakışta bu figürlerde bir Cemdet-Nasr örneği görülür. Öyleki. Cemdet-Nasr kaplarındaki yüksek rölyefin çıkıntılı ifadesi içinde. boğa yerine aslan biçimlendirilmiştir. Ne var ki bu çıkıntıların yüzeyler halinde olduğu da dikkat edilince anlaşılır. Bu çağın biçimlendirmesi dekoratiftir. Bu çağda yeni gelen bir kavmin mimarisi de değişiktir. Yapılarında kullandıkları tuğlaların bir tarafı düz. diğer tarafı hafif bombelidir. Tuğlalar. dikine bir balık kılçığı gibi dizilmekte ve böylece binanın yüzünde bir süsleme meydana getirilmektedir. Bu kavimden önceki Cemdet-Nasr halkının kullandığı tuğlalar ise. düzgün dikdörtgen prizma biçimindeydi. Bir tarafı bombeli tuğlaların seçimi. bu halkın eskiye ait bir inşaat alışkanlığını vermektedir. Esasen Cemdet-Nasr çağının kuvvetli kalın yapıları bu tuğla ile inşa edilemezdi. Örnek olarak Eşunnak’ta. bugün Tell Asmar denilen bölgede. bir Mesilim çağı eseri olan Square Tapınağında. Cemdet-Nasr katı. yönlü ve esas oda ile öteki odaların simetri içinde olduğu düzeni yoktur. Bu tapınağın planı kare değildir. Binanın iç planın da tam bir geometrik düzen görülmez. Ortadaki esas salonun öteki odalar ile olan ilişkileri de belirsizdir. Binanın tümü bir ev gibidir. Bu yapının bir tapınak olduğu düşünülürse. Cemdet-Nasr çağının Tanrı sembolüne oranla burada Tanrı’nın bir çeşit insanlaştırıldığı dikkati çeker.