Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

27 Ekim 1923: 25 Ekim 1923 günü Çankaya Köşkü?nde varılan karar gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin son Bakanlar Kurulu Başkanı Ali Fethi (Okyar) Bey , bütün arkadaşları ile birlikte Meclise istifalarını verdiler.Bakanlar kurulunu o tarihe kadar Meclis seçiyordu. Siyasi buhrandan orduyu dışarı da tutmak için,o zaman hükümete dahil bulunan Genel Kurmay Başkanının istifa etmemesi uygun görülmüştü. Kabinenin topluca görevden çekilmesi, Gazi Mustafa Kemal Paşanın muhaliflerinin bir liste üzerinde birleşememeleri, Cumhuriyetin gelmekte olduğuna bir işaret sayılabilirdi..

29 Ekim 1923: TBMM?nin şimdi müze olan o zamanki küçük tarihi binasında saat:20.30 sıralarında Çorum Milletvekili Ismet (Eker) Beyin Başkanlığında 159 Milletvekili ile birlikte ittifakla şu karar alınmıştır; ?Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.? Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına oy birligi ile Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa seçilmiştir. (Gazi Paşa oylamaya katılmamıştır). Cumhuriyetin ilanı o akşam bütün imkansızlıklar içinde yurda duyurulmuş ve gece yarısından sonra 101 pare top atılarak şenlik yapılmıştır.

30 Ekim 1923: Ismet (Inönü) Paşa Başbakan ünvanı ile kabineyi kurmak ile görevlendirildi.Kabine TBMM tarafından oy birliği ile onaylandı. Başbakan Ismet Paşa (Malatya) Şer?iye Vekili Mustafa Fevzi Efendi (Saruhan) (Sonradan bu bakanlık kaldırıldı,yerine Diyanet Işleri başkanlığı kuruldu)

Umumiye Vekili Müşir (Mareşal) Fevzi Paşa (Çakmak) (Istanbul) (O tarihlerde Genel Kurmay Başkanlığı kabineye dahildi),

Iktisat Vekili Hasan (Saka) Bey (Trabzon),

Dahiliye Vekili Recep (Peker) Bey (Kütahya),

Müdafa-i Milliye Vekili Kazım (Ozalp) Paşa (Balıkesir),

Adliye Vekili Seyit Bey (Izmir),

Maarif Vekili Safa Bey (Adana),

Nafıa Vekili Muhtar Bey (Trabzon),

şıhhiye Vekili Dr. Refik (Saydam) Bey (Istanbul),

Imarve Iskan Vekili Mustafa Necati Bey (Izmir),

Maliye Vekili Hasan Bey (Gümüşhane),

31 Ekim 1923:3 Eylül 1914?de ilan edilen Seferberlik kaldırıldı

1 Kasım 1923: Fethi (Okyar) Bey (1880-1943) TBMM Başkanlığına seçildi.

10 Kasım 1923: Istanbul Barosu Başkanı Lütfü Fikri Bey?in ?Şimdide Hilafet Meselesi? başlıklı yazısı Tanin ve bazı gazetelerde yayınlandı.Yazar, Istiklal Mahkemesinde idam istemiyle yargılandı ve 5 yıla mahkum oldu.Bu ceza, daha sonra TBMM tarafından affedildi.

19 Kasım 1923: Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halk Fırkası Genel Başkan Vekilliği?ni Ismet Paşa?ya devretti.

24 Kasım1923: Hindistan?daki Ismaili Mezhebi cemaat lideri Muhammed Ağa Han (1887-1957) ile Emir Ali, Hilafet ve Halifenin siyasi durumunun korunmasıyla ilgili olarak Ismet Paşa?ya mektup gönderdiler.

5 Aralık 1923: Ağa Han?ın, Ismet Paşa?ya gönderdiği mektup, Paşa?nın eline geçmeden Istanbul gazetelerinin bazılarında yayınlandı.

8 Aralık 1923: Istanbul?da, Ağa Han?ın mektubu dolayısıyla gazetecileri yargılayacak olan Istiklal Mahkemesinin üyeleri belli oldu.

9 Aralık 1923: Istanbul?da gazeteciler tutuklandı.

15 Aralık 1923: Istanbul Istiklal Mahkemesinde gazetecilerin yargılanmasına başlandı.

26 Aralık 1923: Cumhuriyetin ilanı dolayısıyla genel af kabul edildi.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

2 Ocak 1924: Cuma günü hafta tatili olarak kabul edildi.

22 Ocak 1924: Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halife?nin tutumunu IsmetPaşa?ya şikayet etti.

14 Şubat 1924: Gazi Mustafa Kemal Paşa ile Ismet Paşa?nın, Hilafetin Kaldırılmasıyla ilgili konuşmaları - Istanbul?dan kalkan deneme uçağı 3saatte Ankara?ya vardı.

15 Şubat 1924: Harp Oyunları sebebiyle Izmir?de bulunan Gazi Mustafa KemalPaşa başkanlığında, Başbakan Ismet Paşa, Genel Kurmay Başkanı MareşalFevzi Paşa, Ordu ve Kolordu komutanları toplandı, toplantı sonucundadört önemli karar alındı;

1-Halifeliğin kaldırılması

2-Şer?iye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması

3-Eğitim ve öğretimin birleştirilmesi

4-Genel Kurmay Başkanlığının Bakanlar Kurulunun dışına çıkartılması

22 Şubat 1924: Mustafa Kemal Paşa İzmir?de konuştu; BizimCumhuriyetimiz yalnız halkın İsteğine ve ordunun delaletine hürmet eder.?

23 Şubat 1924: Milletvekili maaşlarının 300 liraya çıkarılması hakkındakikanunkabul edildi.

27 Şubat 1924: TBMM tarafından Halifeliğe seçilen Abdülmecit Efendi(1868-1944) ?nin Cuma Selamlığına cüppe ve Fatih?in kavuğu ile çıkmaisteği, garip bulunarak kabul edilmedi.

2 Mart 1924: Halk Fırkası Grup toplantısında; Şer?iye (Diyanet) ve Evkaf (Vakıflar) Vekaletleri?nin kaldırılmasına ve öğretimin birleştirilmesine kararverildi.

3 Mart 1924: Hilafetin kaldırılması. Urfa Milletvekili Şeyh? unvanlı SaffetEfendi ile 50 arkadaşının Hilafetin kaldırılmasına ve Osmanlı Hanedanımensuplarının Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkarılmasına? dairverdikleri önerge görüşülüp kabul edildi. Bu karar aynı gün Istanbul Valisi Haydar Bey ve Polis Müdürü Sadettin Bey tarafından Halife?yebildirildi.Akşam saatlerinde de Emniyet Genel Müdürü Muhittin (Ustündağ)Bey tarafından uygulandı.- Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi. Bu kanunla bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlanıyor, ayrıca Istanbul Darülfünun?a bağlı birIlahiyat Fakültesi açılması kararlaştırılıyordu.- Diyanet Işleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

4 Mart 1924: Istanbul Müftülüğü yayınladığı bir bildiriyle; Cuma namazlarındaokunan hutbede, Halifenin adıyerine Millet ve Cumhuriyetten söz edilmesini ve Milletle, Cumhuriyetinsaadetve tealisi için dua edilmesigereğini ilgililere bildirdi.

5 Mart 1924: Ismet (Inönü) Paşa tarafından yeni kabine kuruldu.

8 Mart 1924: Mehakim?i Şer?iye?nin ilgasina ve Mehakimin Teşkilatina aitAhkamiMukaddil Kanun? kabuledildi.Bu suretle dini mahkemeler kaldırıldı ve bir kısım mahkemelerinbirleştirilmesi sağlandı.

11 Mart 1924: Diyarbakır-Ergani demiryolu inşasına ait kanun kabuledildi.

23 Mart 1924: TBMM, Cumhurbaşkanı?nın Meclisi feshetme hakkını kabuletmedi.- Samsun-Sivas-Ankara demiryolu inşasına ait kanun kabul edildi.

3 Nisan 1924: Hakimlerin kıyafetlerine dair kanun kabul edildi.

13 Nisan1924: 1.Dünya Savaşı liderlerinden;Talat, Cemal ve BahattinŞakirPaşaların ailelerine maaşbağlanması hakkındaki kanun kabul edildi.- Türk-Alman Dostluk Antlaşması imzalandı.

16 Nisan 1924: Savaş sırasında düşmana yardım etmiş olanlar için GenelAf kanunu kabul edildi.

20 Nisan 1924: Teşkilat-i Esasiye Kanunu (Anayasa) kabul edildi. 20 Ocak1921gün ve 84 sayı ile kabuledilen Anayasaya, 29 Ekim 1923 gün ve 364 sayı ile ilave edilen EkMadde? ileyönetim şekli Cumhuriyetedönüştürülmüştü.

30 Nisan 1924: Diyanet Işleri Başkanlığına; Kurtuluş Savaşı sırasında AnkaraHükümetini destekleyen,Istanbul Hükümeti?nin Kurtuluş Hareketini kötüleyen fetvalarınakarşılıkveren,büyük din adamı vatanperverMehmet Rıfat (Börekçi) Bey (1861-1941) atandı. 1. Dönemde 6 ay kadar MenteşeMilletvekilliği de yapanMehmet Rıfat Bey ölümüne kadar bu görevde kaldı.

7 Mayıs 1924: Istanbul?da Cumhuriyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

26 Ağustos 1924: Iş bankası kuruldu. Genel Müdürlüğüne eski IktisatVekiliCelal (Bayar) Bey atandı.

1 Eylül 1924: Musiki Muallim Mektebi kuruldu.

11 Eylül 1924: Bursa Ticaret Borsası kuruldu.

22 Eylül 1924: Mustafa Kemal Paşa eşi Latife Hanım ile beraber Samsun?uziyaretetti. Istiklal TicaretOkulunda öğretmenlere yaptığı konuşmada; Dünyada her şey için,uygarlık için,hayat için, başarı için, enhakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir,cehalettir, delalettir.? dedi.

25 Ekim1924: Türk düşünürü ve yazar Ziya Gökalp (doğumu:1875) öldü.

26 Ekim 1924: Ordu komutanlarının politika ile uğraşmalarından doğansiyasibuhranın yoğunlaşması.Bellibaşlı ordu komutanlarının Meclise katılmaları.Bu arada Kazım KarabekirPaşa,Ordu Müfettişliğinden istifa etti,yerine Ali Sait Paşa atandı.

30 Ekim 1924: Mustafa Kemal Paşa, Ordu Komutanlarından TBMMdekiyerlerindenistifa etmelerini istedi.Ali Fuat Paşa, Ordu Müfettişliğinden çekildi. Cafer Tayyar PaşaMilletvekilliğini tercih etti.Cevat Paşa, her ikigörevden de çekildi.

1 Kasım 1924: Mustafa Kemal Paşa, TBMM?nin 2.dönem 2.toplantı yılını,Meclisinyeni binasında açtı. Fethi(Okyar) Bey yeniden Meclis Başkanlığına seçildi. Ismet Paşa kabineyikurmaklagörevlendirildi.

9 Kasım 1924: Ismet Paşa Kabinesi 19?a karşı 147 oyla güven aldı.- 10 Milletvekili Halk Fırkasından ayrılarak Terakkiperver CumhuriyetFırka?yıkurdular.

10 Kasım 1924: Halk Fırkasının adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarakdeğiştirildi.

20 Kasım 1924: Ismet Paşa Başbakanlıktan çekildi. Fethi (Okyar) BeyKabineyikurmakla görevlendirildi.

26 Kasım 1924: Kazım (Ozalp) Paşa, TBMM Başkanlığına seçildi.

27 Kasım 1924: Fethi Bey Kabinesi oybirliği ile güven oyu aldı.

Içişleri Vekili :Recep (Peker) Bey

Dışişleri Vekili Şükrü (Kaya) Bey

8 Aralık 1924: Terakkiperver Cumhuriyet Fırka Başkanlığına KazımKarabekirPaşa, Genel Sekreterliğine deAli Fuat Paşa seçildi.

20 Aralık 1924: Kırkkilise adı Kırklareli olarak değiştirildi.

29 Aralık 1924: Bahriye Vekilliği (Deniz Kuvvetleri Bakanlığı) kurulmasıkararlaştırıldı. Usküdarlı Ihsan Bey ilkVekilliğe atandı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

7 Ocak 1925: Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliğine Recep (Peker)BeyTayin edildi.

13 Ocak 1925: Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Halit Paşa, Meclis?te AfyonMilletvekili Ali (Çetinkaya) Beytarafından kaza sonucu tabanca ile vurularak öldürüldü.

30 Ocak 1925: Patrik Konstantin (6.) sınırdışı edildi.

11 Şubat 1925: Şeyh Sait isyanı. Eski adi Genç? olan Bingöl ilinin Erganiilçesine bağlı Eğil bucağının Pınarköyünde başlayan ayaklanma, ilk olarak Elazığ ve oradan da Diyarbakır?asıçradı.

16 Şubat 1925: Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kuruldu.

17 Şubat 1925: Aşar vergisi kaldırıldı. (Köylüyü büyük sıkıntıya sokan buvergiürünlerden onda bir oranındaalınıyordu.)

24 Şubat 1925: Şeyh Sait isyanı büyüyor. Elazığ, asiler tarafından işgal edildi.

25 Şubat1925: Dinin politik amaçlarla suiistimal edilemeyeceği? hakkındakanunkabul edildi.

28 Şubat 1925: Doğudaki isyan dolayısıyla Meclis?te gizli celse yapıldı.

2 Mart 1925: Fethi Bey kabinesine 60?a karşi 93 oyla güvensizlik verildi,kabine çekildi.Ismet Paşa 2. kabinesini kurdu.Içişler Vekili Cemil BeyDışişleri Vekili Tevfik Rüştü (Aras) BeyMilli Savunma V. Recep (Peker) Bey

3 Mart 1925: Asiler Ergani?yi işgal elli.

4 Mart 1925: Takrir-i Sükun Kanunu (578 sy.) ile hükümete 2 yıl işin olağanüstüyetki verildi. Bu kanunlaMeclis biri isyan bölgesinde binde Ankara?da olmak üzere iki tane IstiklalMahkemesi kurdu. Ankara?dakimahkemenin verdiği ölüm cezaları için Meclis onayı gerekirken, Doğuda kurulanMahkemenin kararları hemenuygulanacaktı.- Ismet Paşa kabinesi 23 oya karşı 154 oyla güven aldı.6 Mart 1925 : Istanbul?da 6 gazete ve dergi Bakanlar Kurulu kararıylakapatıldı.

8 Mart 1925: Diyarbakır ve dolaylarında asilerle Türk Silahlı Kuvvetleri arasında şiddetli çarpışmalar başladı.

12 Nisan 1925: Doğu isyanının elebaşlarından Şeyh Said yakalandı.

13 Nisan 1925: Ankara Istiklal Mahkemesinin emriyle TerakkiperverFırkasıüyelerinin evleri arandı.

16 Nisan 1925: Tanin gazetesi kapatıldı.

17 Nisan 1925: Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey tutuklandı.

20 Nisan 1925: Sıkıyönetim 7 ay daha uzatıldı. - Istiklal Mahkemelerinin çalışmaları 6 ay daha uzatıldı.

1 Mayıs 1925: Adana?da şiddetli bir deprem oldu.

5 Mayıs 1925: Ankara?da, Mustafa Kemal Paşa tarafından Gazi Çiftliği? adıverilen, çiftliğin kurulmasınabaşlandı.

7 Mayıs 1925: Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey?e Ankara Istiklal Mahkemesitarafından ömür boyuÇorum Ilinde sürgün cezası verildi.

3 Haziran1925: Ankara Istiklal Mahkemesinin teklifi ile, Takrir-i Sükun Kanunu?na dayanılarakTerakkiperverFırka?nın kapatılmasına Bakanlar Kurulu karar verdi.21 Haziran 1925 : Türkiye-Yunanistan Antlaşması Ankara?da imzalandı.

29 Haziran1925: Diyarbakır istiklal Mahkemesi, Şeyh Said ile 46 yandaşını ölümemahkum etti.Güneybölgesinde tekkeler kapatıldı.Olüm kararları ertesi günü yerine getirildi.

5 Ağustos 1925: Gazi Mustafa Kemal Paşa, Latife (Uşaklıgil) Hanımdanayrıldı.(29 Ocak 1923?teevlen mişlerdi.)

11 Ağustos 1925: Ahmet Emin (Yalman) Bey tutuklandı ve Vatan gazetesi kapatıldı.

25 Ağustos 1925: Gazi Mustafa Kemal Paşa,Kastamonu Belediye salonunda halkaseslendi; ... Biz heryönden medeni insan olmalıyız. Çok acılar gördük; Bunun sebebi, dünyanındurumunuanlamayışımızdır.Fikrimiz, zihniyetimiz tepeden tırnağa kadar medeni olacaktır. Şunun bununsözüne ehemmiyetvermeyeceğiz. Bütün Türk ve Islam alemine bakın; zihniyetlerini, fikirlerinimedeniyetin emrettiği değişme veyükselmeye uyduramadıklarından ne büyük felaket ve ıstırap içindedirler.Bizimde şimdiye kadar geri kalmamız ve en nihayet son felaket çamuruna batışımız bundandır...Behemehalileri gideceğiz, bunamecburuz. Millet açı k olarak bilmelidir, medeniyet öyle kuvvetli bir ateştirki, ona uzak kalanları yakar,mahveder. Içinde bulunduğumuz medeniyet ailesinde, layık olduğumuz mevkii bulacak ve koruyacak ve onuyücelteceğiz. Refah, saadet ve insanlık bundadır...?

27 Ağustos 1925: Gazi Paşa, Inebolu Türk Ocağında, fes ve çarşaf ile ilgilikonuşma yaptı; Efendiler!Türkiye Cumhuriyetini tesis eden Türk halkı, medenidir.Fakat ben, sizin özkardeşiniz, arkadaşınız, babanızgibi söylüyorum. Medeniyim diyen Türkiye Cumhuriyeti halkı, fikriyle, zihniyetiyle medeni olduğunu ispat veizhar etmek mecburiyetindedir... Bizim kıyafetimiz medenimidir?? (Hayırsesleri). Bizim kıyafetimiz medeni vebeynelmilel midir?? (Hayır sesleri).?

28 Ağustos 1925: Gazi Paşa, Taşköprü?yü ziyaret elli. Halkla kıyafetkonusundakonuştu. Ertesi günügençler ve memurlar terzilerin bezden diktikler şapkalarla dolaşıyorlar vefeslikimseleri Kasabayasokmuyorlardı.30 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, Kastamonu gezisinin son gününde halka tekrarseslendi; Efendiler ve eyMillet! Iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti, şeyhlerin, dervişlerin müritleri vemensuplarının memleketi olamaz. Endoğru ve en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır.?

1 Eylül 1925: 1.Tıp Kongresi, Ankara?da yapıldı.

2 Eylül 1925: Tekke ve türbelerin kapatılmasına, dini kıyafetlere vememurlarınşapka giymesine dairBakanlar Kurulu kararı yayınlandı.

4 Eylül 1925: Istanbul?da, Taksim?de yapılan bir baloya ilk defa Müslümankadınlar katıldı.

13 Eylül 1925: Gazi M. Kemal Paşa, Istiklal Mahkemeleri tarafındanvatanaihanet suçu ile mahkum edilengazetecileri affetti.

23 Eylül 1925: Gazi M. Kemal Paşa,Samsun?da Istiklal Ticaret Okulu?ndaverilençayda öğretmenlereseslendi; ?Dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, hayat için,muvaffakiyet için en hakiki mürşitilimdir, fendir. Ilim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflellir, cehalettir... En mühim, en esaslı nokta, terbiye meselesidir.Terbiyedir ki bir milleti yahür,ya müstakil, şanlı, ali bir heyetiiçtimaiye halinde yaşatır, ya da bir milleti esaret ve sefalete terk eder...?

5 Ekim 1925: Istanbul Darphanesinde ilk Cumhuriyet altını basıldı.

14 Ekim 1925: Türkiye?de ilk betonarme köprü, Menderes Nehri üzerinde yapıldı.

15 Ekim 1925: Istanbul Erkek Lisesi 10. sınıf öğrencilerinin, arapçaöğretmeniTahir Bey?in sandalyesine iğneyerleştirmeleri ve suçluyu söylememeleri üzerine olay büyüdü. Basıngünlerce bukonuyu işledi. DisiplinKurulu sınıfın tüm mevcudu olan 46 öğrenciye, okuldan uzaklaştırma cezası verdi.Karar, Bakanlıkça daonaylandı. Oğrencilerin cezası ertesi sene affedilerek tekrar okullarınadönmelerine izin verildi.

21 Ekim 1925: 1926 yılı bütçesinde gelir 218 milyon TL olarak hesaplandı.

2 Kasım 1925: Kastamonu Halkı, Gazi Paşa Hazretlerinin ömrü boyuncaCumhurbaşkanı kalmaları içinTBMM?ye teklifte bulundular.

16 Kasım 1925: Samsun-Sivas ve Ankara-Kayseri-Sivas demiryollarınıninşasınadair kanun kabul edildi.

21 Kasım 1925: TBMM tarafından sıkıyönetim 1 yıl uzatıldı.

25 Kasım1925: Şapka kanunu kabul edildi (bir tane red oyu kullanıldı).- Erzurum?da bazı isyan gösterileri yapılmaya kalkışılması üzerine şehirde1 aysüre ile sıkıyönetim ilan edildi.80 kişi tutuklandı. Tutuklananlardan bazıları ölüm cezasına çarptırıldı.

27 Kasım 1925: Maraş?ta gericilerin gösterisi. 40 kişi tutuklandı.

28 Kasım 1925: Rize?de gericilerin gösterisi. 82 kişi tutuklandı, 8 kişi ölümcezasına çarptırıldı.

29 Kasım 1925: Sivas?ta gericilerin gösterisi anında bastırıldı.

30 Kasım 1925: Tekke ve zaviyelerle, türbelerin kapatılmasına vetürbedarlıklarla birtakım unvanlarınyasaklanmasına ve kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

9 Aralık 1925: Memur üniformalarının yerli malı olmasına dair kanunkabuledildi.

17 Aralık1925: Türkiye-SSCB arasında Tarafsızlık Antlaşması Paris?teimzalandı.(7.11.1945?te Sovyetlertarafından bozuldu.)

21 Aralık 1925: Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey?inyerineNecati Bey atandı.

26 Aralık 1925: Günün 24 saate taksimine dair kanun kabul edildi.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

1 Ocak 1926: Takvim ve saatte yapılan değişiklik yürürlüğe girdi.

10 Ocak 1926: Ankara Istiklal Mahkemesi, Albay Osman ve yardımcılarınıkarışıklık çıkarmak suçundanölüme mahkum etti.

14 Ocak 1926: Bayındırlık Vekili Süleyman Sırrı Bey öldü, yerine BehiçBeyatandı.

18 Ocak 1926: !stanbul Belediye Başkanı Op. Emin Bey öldü, yerineMuhittin(Ustündağ) Bey atandı.

30 Ocak 1926: Istanbul Milletvekili Dr. Adnan (Adıvar) milletvekilliğindenistifa etti.

11 Şubat 1926: Istanbul?da Milliyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

13 Şubat 1926: Konya?da Mevlana Celaledden-i Rumi Türbesinin Müzehalinegetirilmesine karar verildi.

17 Şubat 1926: Türk Medeni Kanunu kabul edildi. Bu kanunla evlenmeişleminin,evlendirme memurutarafından yapılacağı hükme bağlandı.

28 Şubat 1926: Istiklal Mahkemelerinin çalışmaları 7 Eylül 1926 tarihinekadaruzatıldı.

1 Mart 1926: Türk Ceza Kanunu kabul edildi.

13 Mart 1926: Mustafa Kemal Paşa?nın anıları Hakimiyet ve Milliyet gazetelerindeyayınlanmaya başladı.

14 Mart 1926: Istanbul Milletvekilliğinden istifa eden Dr. Adnan(Adıvar)?ınyerine 9.Kolordu eskiKomutanlarından İhsan Paşa seçildi.

18 Mart 1926: Antalya?da deprem.

22 Mart 1926: Türk Dili Akademisine dair kanun kabul edildi.- Müskirat inhisarının (lçki tekeli) devlete geçmesine dair kanun kabuledildi.

1 Nisan 1926: 30 Ağustos?un Zafer Bayramı olarak kabulü hakkındakikanun kabuledildi.

10 Nisan 1926: Iktisadi kurumlarda yazışmanın Türkçe yapılmasına dairkanunkabul edildi.

11 Nisan 1926: Kabine, Italya Başbakanı Mussolini?nin Doğu Akdeniz ileilgilidemeci üzerine, kısmiseferberlik kararı aldı.

17 Nisan 1926: Ankara?da, Musul konusu ile ilgili görüşmelere başlanıldı.

19 Nisan 1926: Türkiye sahillerinde nakliyat-ı bahriye (Kabotaj) velimanlarla,karasuları dahilinde icra-yısanat ve ticaret hakkındaki kanun kabul edildi. (1 Temmuz 1926?danitibarenKabotaj Bayramı olarakkutlanacaktır.)

26 Nisan 1926: İranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldırılmasıhakkındakikanun kabul edildi.

30 Nisan1926: Samsun-Kayak demiryolu hizmete açıldı.

16 Mayıs 1926: Son Osmanlı Padişahı, 6. Mehmet Vahdettin, Italya?nınSan Remoşehrinde öldü. (doğumu:1861). Osmanlının 36. ve son padişahıdır, Abdülmecit?in enküçükoğludur.

17 Mayıs 1926: Istanbul?da, Turkische Post gazetesi yayınlanmayabaşladı.- Ticaret Vekili Ali Cenani Bey?in yerine Rahmi Bey atandı.

18 Mayıs 1926: Istiklal Mahkemeleri?nin görev süresi 7 Mart 1927 tarihinekadaruzatıldı.

21 Mayıs 1926: Musul Antlaşması kabul edildi.

26 Mayıs1926: istiklal Savaşı?na katılmayan memurların iştençıkarılmasına dairkanun kabul edildi.

28 Mayıs 1926: Izmir Odemiş?te Ilk Kurşun Anıtı törenle açıldı.

31 Mayıs 1926: Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği)Antlaşmasıimzalandı.

5 Haziran 1926: Ankara?da, Türkiye-Ingiltere-Irak arasında MusulAntlaşmasıimzalandı.

15 Haziran 1926: Izmir seyahati sırasında Gazi M. Kemal Paşa?ya suikasthazırlığında olan eski LazistanMilletvekili Ziya Hurşit ve adamları, kendilerini suikasttan sonraYunanistan?ınSakız adasına kaçıracak olanmotorcu Şevki?nin Izmir Valisi Kazım Dirik?e ihbarıyla yakalandılar.

18 Haziran 1926: Ankara Istiklal Mahkemesi, Izmir?de görevlendirildi.

20 Haziran 1926: Suikast girişimiyle ilgili olarak, Ankara?da IstiklalMahkemesi?nin talimatıyla geniş ölçüdetutuklamalar yapıldı. Tutuklananlar arasında Milletvekillerinin ve OrduKomutanıPaşaların da bulunmasıheyecanı artırdı. Şark Fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasındaidi. Başbakan Ismet Paşa,Emniyet Müdürüne emir vererek Kazım Karabekir Paşa?yı serbestbıraktırdı.TBMM?nin kararı olmadanMilletvekillerinin tutuklanmaması lazımdı. Istiklal Mahkemesi ise; ?TBMM

adına yargı yetkisini kullandığını...?ileri sürerek, işine karışan Ismet Paşa?nın da tutuklanmasına karar verdi.

26 Haziran 1926: Antalya?da deprem.

1 Temmuz 1926: Türkiye, Uluslararası Cenevre Antlaşması?na katıldı.- Kabotaj Bayramı kutlandı.

4 Temmuz 1926: Kazım Karabekir Paşa ve Ali Fuat Paşa, Izmir?de IstiklalMahkemesi?nde sorguya çekildiler.

5 Temmuz 1926: Istiklal Mahkemesi ile araları açılan Başbakan IsmetPaşa,tutuklama kararı üzerine,Mustafa Kemal Paşa?nın tavsiyeleriyle Izmir?e geldi. Istiklal Mahkemesiheyetiyle ayrı ayrı görüştü. Yapılmaktaolan işlemlerin usule uygun olduğu taraflarca kabul edildi.

13 Temmuz 1926: Izmir suikastı karara bağlandı: Eski LazistanMilletvekili ZiyaHurşit, Izmir MilletvekiliŞükrü, Saruhan Milletvekili Halis Turgut, Istanbul Milletvekili IsmailCanbulat,Erzurum Milletvekili EmekliTümgeneral Rüştü Paşa (Kurtuluş Savaşı Komutanlarından), Trabzon MilletvekiliHafız Mehmet, Sarı EfeEdip, Emekli Teğmen Çopur Hilmi, Emekli Baytar Albay Rasim, Laz Ismail,GürcüYusuf, Eski Ankara ValisiAbdülkadir ve Kara Kemal, ölüm cezasına çarptırıldılar.Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa, Cafer TayyarPaşa, Mersinli Cemal Paşave Milletvekilleri Faik Bey, Sabit Bey, Halet Bey, Feridun Bey, Fikri Bey,KamilZeki Bey, Bekir Sami Bey,Besim Necati Bey, Münir Hüsrev Bey beraat ettiler.13 ölüm cezası, gece yarısı infaz edildi. (Kara Kemal firarda, 27 Ağustos1926günü intihar etti.)

1 Ağustos 1926: Ankara?da Istiklal Mahkemesi, suikast davasının 2.bölümünebaşladı. Sanıkların çoğu eskiIttihad ve Terakki Fırkası mensubuydu.

2 Ağustos 1926: Lotus isimli Fransız gemisi, Türk sularında Bozkurt adlıTürkgemisini batırdı.Çarpışma,uluslararası bir davanın doğmasına sebep oldu.

26 Ağustos 1926: Ankara Istiklal Mahkemesi kararını açıkladı: Eski MaliyeNazırıCavid, Dr.Nazım,Milletvekili Hilmi, ölüm cezasına çarptırıldı. Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın)beraat etti. Rauf (Orbay) ve eskiIzmir Valisi Rahmi Bey gıyaben 10?ar yıl kalebentliğe mahkum edildiler. SalihKaya ve Ali Osman da 10?ar yılhapis cezası aldılar. Diğer 37 sanık ise beraat ettiler. Olüm kararları geceyarısı infaz edildi.

1 Eylül 1926: Izmir suikastını haber veren Şevki?ye 6.500 lira ikramiyeverildi.

11 Eylül 1926: Ankara?da otomatik telefon işletmeye açıldı.

22 Eylül 1926: !stanbul Kurtuluş?ta çıkan yangında 207 ev ve dükkanyandı.

26 Eylül 1926: Istanbul?da Yıldız Gazinosu açıldı.

4Ekim 1926: Medeni Kanun, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu yürürlüğegirdi.- Istanbul Sarayburnu?nda heykeltıraş Kriepel tarafından yapılan Gaziheykelitörenle açıldı. (Ilk Gazi heykeli.)

6 Ekim 1926: Kayseri Uçak Montaj Fabrikası açıldı.

1 Kasım 1926: Refet (Bele) Paşa, milletvekilliğinden çekildi.

22 Kasım 1926: TBMM, Güneydoğu Anadolu?da sıkıyönetimi 23 kasım1927 tarihinekadar uzattı.

26 Kasım1926: Alpullu Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

5 Aralık 1926: Izmir?de Suikast davasında suçsuz bulunan Paşalaremekliye sevkedildi.

17 Aralık 1926: Uşak Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

4 Ocak 1927: Şair Süleyman Nazif (doğumu :1870) öldü.

18 Ocak 1927: Lozan Barış Antlaşması, Amerika Senatosunda 34?e karşı50 oylakabul edilmedi.

2 Mart 1927: Takrir-i Sükun Kanunu (4.03.1925), 4.03.1929 tarihinekadaruzatıldı.

7 Mart 1927: Istiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

10 Nisan 1927: Binaların numaralandırılmasına ve sokaklarınadlandırılmasınadair kanun kabul edildi.

28 Mayıs 1927: Affedilmeyen 150?liklerin Türkvatandaşlığındançıkarılmasınadair kanun kabul edildi.

29 Mayıs 1927: Ismet Paşa tarafından Ankara-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

25 Haziran 1927: Yozgat ilinin adı TBMM?nce Bozok olarak değiştirildi.

1 Temmuz 1927: Gazi M. Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı?ndan sonra ilk defaIstanbul?a geldi. (16 Mayıs191 9?da ayrılmıştı.)

4 Temmuz 1927: Gazi M. Kemal Paşa, Ismet (Inönü) Paşa ve Kazım(Özalp) PaşaOrdudan ayrıldılar.

27 Ağustos 1927: Yunanistan?ın Sisam adasından, Türkiye?ye karışıklıkçıkarmakiçin sızan Hacı Sami çetesiyakalandı.

8 Eylül 1927: Gazi Paşa?nın ilk hastalığı. Almanya?dan Prof. Dr. VonRomberg veProf. Dr. Kraus davet edildi.

9 Eylül 1927: Samsun-Havza demiryolu hizmete açıldı.

10 Ekim 1927: Memurların maaşı ilk defa peşin olarak ödendi.

15 Ekim 1927: Gazi M. Kemal Paşa, Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kongresinde,görüşmelerden sonrasöz alarak 6 günboyunca 6?şar saat konuşmak suretiyle (36 saatte) tarihi söylevleriniverdi. 19Mayıs 1919?dan başlayarakKurtuluş Savaşını anlatan bu söylev daha sonra Nutuk adı altında kitaplaştırıldı.

19 Ekim 1927: Gazi M. Kemal Paşa, bütün mallarını Cumhuriyet HalkPartisinebıraktı.

28 Ekim 1927: İlk nüfus sayımı: 13.648.270

Ardından yapılan nüfus sayımları;

1935: 16.158.018

1940: 17.820.950

1945: 18.790.174

1950: 20.947.188

1955: 24.064.763

1960: 27.754.820

1965: 31.391.421

1970: 35.666.549

1 Kasım1927: Gazi M. Kemal Paşa, 3. defa Cumhurbaşkanı seçildi ve TBMM?nin 3.dönem 1. toplantı yılınıaçtı. (Milletvekili sayısı 316)

3 Kasım 1927: Ismet Paşa, aşağıdaki isimlerle yeni kabinesini kurdu;Içişleri Bakanı : Şükrü (Kaya) Bey,Milli Savunma B.: Abdülhalik (Renda) Bey,Maliye Bakanı : Şükrü (Saraçoğlu) Bey.

4 Kasım 1927: Ankara?da, Çankaya Caddesi üzerinde ve Müze önündeheykeltıraşKanonika tarafındanyapılan Gazi M. Kemal Paşa nın heykeli törenle açıldı.

5 Kasım1927: !smet Paşa Kabinesi güvenoyu aldı.

8 Kasım1927: Istanbul ve Izmir?de bazı komünistler tutuklandı.

23 Kasım 1927: Doğu Bölgesinde sıkıyönetim kaldırıldı.

24 Kasım1927: Ankara Taşhan?da (Ulus), heykeltıraş Kriepel tarafındanyapılanZafer Anıtı törenle açıldı.

27 Kasım 1927: Güneydoğu?da 8 ili kapsayan bir Genel Müfettişlikkuruldu.Müfettişliğe Ibrahim (Tali) Beyatandı.

17 Aralık 1927: ?Ceride-i Resmiyye? 763.sayıdan itibaren ?TürkiyeCumhuriyetiResmi Gazete? adıylayayınlanmaya başladı.

24 Aralık 1927: Yavuz savaş gemisinin onarımı ili ilgili dedikodular üzerineIsmet Paşa?nın teklifi ile BahriyeVekili Ihsan Bey aleyhinde TBMM, Araştırma Komisyonu kuruldu.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

8 Ocak 1928: Adliye Vekili Mahmut Esat (Bozkurt), Latin harfleri ile ilgiliolarak Türk Ocağında konuşmayaptı.

26 Ocak 1928: TBMM tarafından Bahriye Vekili Ihsan Bey?in dokunulmazlığınınkaldırılmasına ve yüceDivan?a sevkine karar verildi.

29 Ocak 1928: Hıristiyanlık propagandası yaptığı anlaşılan Amerikan Kız Koleji,Bakanlar Kurulu kararıylakapatıldı.

3 Şubat 1928:İlk olarak Istanbul?da Türkçe Hutbe okundu.

10 Mart1928: TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey hakkında araştırmayapılmasına karar verdi.

18 Mart 1928: Eski Bahriye Vekili Ihsan Bey, Yavuz Savaş Gemisimeselesiyleilgili olarak vatana ihanetsuçlaması ile suçlandı.

31 Mart 1928: Izmir Torbalı?da deprem.

5 Nisan 1928: Cumhuriyet Halk Partisi; Anayasa?da yapılacak değişiklikler ve laiklik ilkeleriüzerinde karara vardı.

10 Nisan 1928: Ismet Paşa ve 120 Milletvekilinin teklifi üzerine Anayasa?dandini terimlerin kaldırılmasıhakkındaki kanun (1222 sayılı) kabul edildi. Bu suretle laiklik esasıAnayasa?dayeraldı.

14 Nisan 1928: TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey?i Yüce Divan?a sevketmeye karar verdi.

16 Nisan 1928: Eski Bahriye Vekili Ihsan Bey suçlu bulundu.

17 Nisan 1928: Ankara?da Ankara Palas Oteli hizmete açıldı.

9 Mayıs 1928: Ankara Numune Hastanesinin yapılmasına dair kanun kabul edildi.

14 Mayıs1928: Eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey, milletvekilliğini korumaksuretiyle para cezasına mahkumedildi.

20 Mayıs 1928: Uluslararası sayıların kabulü hakkındaki kanun kabul edildi.

26 Haziran 1928: Latin alfabesinin Türkçe?ye uygulanmasının mümkünolupolmadığını incelemek üzereAnkara?da Latin Harfleri Komisyonu toplandı.

12 Temmuz1928: Kuraklık dolayısıyla Bakanlar Kurulu acil olarak toplandı.

8 Ağustos 1928: Istanbul Taksim?de 16.500 Ingiliz Lirasına, heykeltıraş PietroKanonika?ya yaptırılanCumhuriyet Anıtı törenle açıldı. Kanonika, eseri hakkında şunlarısöylemiştir;?Anıtı yapmadan önce Kurtuluş Savaşına ve Gazi ile Arkadaşlarına ait

hemen bütün fotoğrafları inceledim.Anıtta görülen büyük kapının bir tarafı, Türkiye?yi Kurtuluş Savaşı sırasındacanlandırmaktadır. Onde Gazi veardında askerler bulunmaktadır. Gazi?nin sağ tarafında ayakları dibindeduranbir kadın vardır. Kucağında

çocuğu ile titreyen bu kadına Gazi, ?Yağmur yağmasına rağmen niçinörtüyüüzerine almadığını?soruyor.Kadın ise sükunetle örtüyü kaldırarak bombaları gösteriyor vebunlarınıslanmaması için için örtüyüüstüne almadığını söylüyor.Kapının öte tarafında da Cumhuriyet?in ilanı canlandırılmaktadır. BuradaöndeGazi, Cumhurbaşkanıkıyafetiyle, ardında da Milli Mücadelede kendisine en çok yardımıdokunmuş olanIsmet Paşa ve Fevzi(Çakmak) Paşa vardır. Kapının iki tarafında da Türkiye?nin iki alayını

canlandıran birer asker ile bayrak vardır. Ust kısmının bir yönünde ağlayan, diğer yönünde gülen birer Türk insanıvardır?

9 Ağustos 1928: Gazi M. Kemal Paşa?nın, Sarayburnu?nda yazı devriminimüjdeleyen sözleri:?Arkadaşlar! Güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabulediyoruz. Bizim güzel, ahengi zenginlisanımız yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir. Yüzyıllardan beri kafalarımızı demir çerçeve içindebulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizikurtarmakecburiyetindeyiz... Yeni Türkharflerini çabuk öğreniniz. Bütün millete, köylüye, çobana, hamala,sandalcıyaöğretiniz. Bunu vatanperverlik vazifesi biliniz. Bu vazifeyi yaparken düşününüz ki bir milletin, bir içtimaiheyetin yüzde sekseni okuma yazmabilmez. Bu ayıptır. Bundan insan olarak utanmak lazımdır. Bu milletutanmak içinyaratılmış bir millet değildir;iftihar etmek için yaratılmış ve iftiharla tarihini doldurmuş bir millettir...?

11 Ağustos 1928: Ibrahim Necmi (Dilmen) Bey, Istanbul DolmabahçeSarayı?ndaLatin harfleriyle ilk dersiverdi.

25 Ağustos 1928: 4. Muallimler Birliği Kongresi?nde Ankara öğretmenleri,yeniTürk harflerini öğreteceklerinedair and içtiler.

29 Ağustos 1928: Ismet Paşa, Dolmabahçe Sarayı?nda, Gazi M. KemalPaşa?nınyanında Latin harfleri ileilgili basın toplantısı yaptı. Okuma savaşı açılacağını duyurdu.

14 Eylül 1928: Gazi M. Kemal Paşa, yeni Türk harfleriyle ilgili yurtgezisineçıktı. (14-21 Eylül tarihlerindeAmasya, Sivas, Kayseri ve Ankara?ya uğradı.)

26 Eylül 1928: Türk Dili Sözlüğü?nü hazırlamak için ön komisyon kuruldu.

29 Eylül 1928: Yeni Türk Harfleri Marşı yayınlandı.

4 Ekim 1928: Kalecik dolaylarında deprem.

15 Ekim 1928: Bayındırlık Vekili Behiç Bey?in yerine Recep (Peker)getirildi.

1 Kasım 1928: Türk Harflerinin kabul ve tatbiki hakkındaki kanun (1353sy.)kabul edildi.

12 Kasım 1928: Istanbul?da devlet memurları, yeni Türk harflerindenimtihanedildi.

1 Aralık 1928: Gazete ve sokak levhalarının yeni harflerle yazılmasımecburiyeti kabul edildi. - Istanbul?da bulunan elçilikler Ankara?ya taşınmaya başladı.- 2. Iktisat Şurası toplandı.

10 Aralık 1928: Soyadı Komisyonu toplandı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

1 Ocak 1929: Türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak Millet Mektepleriyurdunher tarafında açıldı. Buokullar 1936 yılı na kadar faaliyet gösterdi.- Maarif Vekili, devrim öncülerinden Mustafa Necati Bey (doğumu:1894)ö!dü.

11 Ocak 1929: Şair Abdülhak Hamit (Tarhan) (1851-1937) açık bulunanIstanbulMilletvekilliğine seçildi.

12 Şubat 1929: Lenin?in ölümünden sonra Stalin ile iktidar mücadelesinegirişenve Stalin tarafından sürgünegönderilen, SSCB devriminin önde simalarından Troçki Istanbul?a geldi.

27 Şubat 1929: Vekaleten idare edilen Maarif (Milli Eğitim) Vekilliği?neVasıf(Çınar) Bey atandı.

28 Şubat 1929: Şişli?de Gazi M. Kemal Paşa?nın Kurtuluş Savaşıhazırlıklarınıyaptığı evin müze halinegetirilmesi için bir komisyon kuruldu.

3 Mart 1929: Istanbul?da yayınlanan ?Ta Hronika? adlı gazetede Türkaleyhtarıyazıların yayınlanması üzerinegazete idarehanesi, üniversite gençleri tarafından tahrip edildi.

4 Nisan 1929: Yerli Malları Haftası ilan edildi.

7 Nisan 1929: Maarif Vekili Vasıf (Çınar) istifa etti.

23 Nisan1929: İlk defa ?Çocuk Bayramı ve Haftası? kutlandı.

18 Mayıs 1929: Şebinkarahisar ve Suşehri?nde deprem.

2 Haziran 1929: Muş ili kuruldu.

1 Temmuz 1929: Ankara-Istanbul şehirlerarası telefon görüşmesi başladı.

17 Temmuz 1929: Izmir Ceza Mahkemesi; Dr. Hikmet (Kıvılcımlı) vearkadaşlarınıkomünistlikpropagandasından dolayı 4 yıl hapse mahkum etti.

14 Ağustos 1929: Eskişehir Temyiz Mahkemesi 20 komüniste, 7 yıl ağırhapiscezası verdi.

1 Eylül 1929: llkve orta öğretim okulları ders müfredatından Arapça veFarsçadersleri kaldırıldı.

8 Ekim 1929: Yüksekokullarda Fransızca?dan ayrı ikinci bir yabancı lisanınokutulması kabul edildi.

17 Ekim 1929: Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği)arasındaKaradeniz Deniz SilahlarınınSınırlandırılmasıAntlaşması imzalandı.

25 Ekim 1929: Istanbul-Berlin arasında ilk hava postası başladı.- Osmanlı Ceza Kanunu yürürlükten kalktı.

23 Kasım 1929: Bursa?da tekkelerde ayin yapanlar tutuklandı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

30 Ocak 1930: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kuruldu.

3 Nisan 1930: Belediyeler Kanunu (1580 sy.) kabul edildi. Bu kanunlakadınlaraseçme ve seçilme hakkıverilmiştir.

10 Haziran 1930: Türkiye-Yunanistan arasında ?Ahali MübadelesiAntlaşması?imzalandı.11 Haziran 1930 : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu kabuledildi.

14 Haziran 1930: Askeri Yargıtay kuruldu.

22 Haziran 1930: Jandarma Genel Komutanlığı Kuruluş Kanunu kabuledildi.

12 Ağustos 1930: Fethi (Okyar) Bey tarafından ?Serbest CumhuriyetFırkası?kuruldu.

30 Ağustos 1930: Ankara-Kayseri demiryolu Sivas?a ulaştı.

25 Eylül 1930: Ismet Paşa Başbakanlıktan istifa etti.

26 Eylül 1930: Adana?da Abdülkadir Kameli (Oğütçü) tarafından ?AhaliCumhuriyetFırkası? kuruldu.

27 Eylül 1930: Ismet Paşa Kabineyi yeniden kurdu.

29 Eylül1930: Edirne?de ?Türk Cumhuriyet Amele ve Ticaret Fırkası?kurulmasıteşebbüsüne izin verilmedi.

17 Kasım 1930: Serbest Cumhuriyet Fırkası kendi kendisini feshetti.

21 Aralık 1930: Ahali Cumhuriyet Fırkası feshedildi.

23 Aralık 1930: Menemen olayı. Nakşibendi tarikatına bağlı DervişMehmet vekendisine katılanyandaşları, Menemen?de gösteri yapmak istediler. Menemen?de YedekSubaylıkyapan Ilkokul öğretmeniMustafa Fehmi Kubilay (doğumu:1906) bir manga askerle gericilerin üzerineyürümek ve onları durdurmakistedi. Derviş Mehmet, Kubilay?ı şehit ettikten sonra, başını kesip birmızrağatakarak kentin sokaklarındadolaştırdı. Bu olayda, Hasan ve Şevki isimli bekçilerimiz de şehitolmuşlardır.Orgeneral Mustafa (Muğlalı) başkanlığında kurulan özel bir mahkemede yargılanan suçlular, ölümemahkumedilmişlerdir.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

30 Ocak 1931: Gümrükve Tekel Bakanlığı kuruldu.

26 Mart 1931: Olçüler Kanunu kabul edildi.

15 Nisan 1931: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.

23 Nisan 1931: Fevzi Paşa-Malatya demiryolu işletmeye açıldı.

5 Mayıs1931: Gazi Mustafa Kemal Paşa yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. - Ismet (Inönü) Paşa, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi.

10 Mayıs 1931: Gazi M. Kemal Paşa, Cumhuriyet Halk Partisi?nin 3.Büyük Kongresinin açılışında yaptığı konuşmada; ?Efendilerı Birinci umumi kongremiz bundan on iki sene evvel Sivas?ta, bir

mektep dershanesinde yapılmıştı. Gelen murahhaslar (üyeler) türlü takipler altında, bir çok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimizi dahili ve harici düşmanların süngü ve idam tehditleri altında yapmıştık..?

27 Temmuz 1931: Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı kuruldu.

5 Ağustos 1931: Istanbul Teşvikiye?de büyük yangın. 74ev ve 7 dükkan yandı.

30 Aralık 1931: Tarım Bakanlığı kuruldu.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

15 Ocak 1932: Samsun?da heykeltıraş Krieppel tarafından yapılan Gazi Heykeli açıldı.

17 Ocak 1932: Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ahmet Derviş (Doğumu:1884) Paşa öldü.

22 Ocak 1932: Istanbul Yerebatan Camii?nde ilk defa Hafız Yaşar (Okur) tarafından Türkçe Kur?an okundu.

18 Şubat 1932: Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Nurettin (dog:1873) Paşa öldü.

19 Şubat 1932: Halkevleri kuruldu. (8 Ağustos 1951?de kapatıldı.)

23 Nisan 1932: Kütahya-Balıkesir demiryolu hizmete açıldı.

28 Haziran 1932: Solhan (Hakkari) ilçesi kuruldu.

9 Temmuz 1932: Türkiye, Milletler Cemiyeti?ne katıldı.

11 Temmuz 1932: Gazi M. Kemal Paşa, Türk Tarih Kurumu Kurultayının sonunda yaptığı konuşmada; ?Dil işlerini de düşünmekzamanı gelmiştir. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik ve zenginliğe kavuşması için bütün devlet teşkilatımızın, dikkatli, alakalı olmasını isterizı

12 Temmuz 1932: Türk Dil Kurumu kuruldu. 1

8 Temmuz 1932: Ezanın Türkçe okunması Diyanet Işleri Başkanlığınca ilgililere duyuruldu ve Ezan Türkçe olarak okunmaya başlandı. Türkçe Ezan; Tanrı uludur Şüphesiz bilirim, bildiririm Tanrı?dan başka yoktur tapacak Şüphesiz bilirim, bildiririm Tanrı?nın elçisidir Muhammed Haydin namaza Haydin felaha (Namaz uykudan hayırlıdır) Tanrı uludur Tanrı?dan başka yoktur tapacak.

27 Temmuz 1932: Izmir?de AtatürkAnıtı, Ismet Paşa tarafından açıldı.

1 Ağustos 1932: Türkiye Güzeli Keriman Halis, Dünya Güzeli seçildi.

26 Eylül 1932: 1. Türk Dil Kurultayı Dolmabahçe Sarayı?nda toplandı.

27 Eylül 1932: Gazi M. Kemal Paşa, ABD?nin ünlü komutanı, 2.Dünya Savaşı?nda Uzak Şark?ta Japonları dize getiren beş yıldızlı General Mc. Arthur?u kabul etti. (Konuşma 1951?de açıklandı. Gazi bu konuşmada; yeni bir dünya savaşının yakın olduğuna, bu savaşta Amerika?nın tarafsız kalamayacağına, Italya Başbakanı Mussolini?nin durumunu koruyamayacağına ve izlediği politikanın sonunda, bütün memleketlerinin elinden gideceğine, savaş sonrası Bolşevik tehlikesinin artacağına işaret etmiştir.)

1 Kasım 1932: Gazi M. Kemal Paşa, TBMM?nin 4.dönem, 2.toplanma yılında yaptığı konuşmada; ?Aziz arkadaşlarım! Beynelmilel siyasi ve iktisadi buhranlardan, beşeriyetin duymakta olduğu sıkıntı ve acı devam etmektedir. Siyasi buhranın maliyeti, Silahları Bırakma Konferansının müşküllerinde hulasa olarak müşahede edilebilir. Iktisadi buhran ise, milletler arasında mübadelenin azalması ve daralması şeklinde sahasını genişletmiş ve tesirini artırmıştır. Bizim kanaatimizce beynelmilel siyasi emniyetin inkişafı için, ilk ve en mühim şart, milletlerin hiç olmazsa sulhu muhafaza fikrinde, samimi olarak birleşmesidir.?

1 Aralık 1932: Demiryolu Malatya?ya ulaştı.

15 Aralık 1932: Samsun-Sivas demiryolu hizmete açıldı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

1 Şubat 1933: Bursa'da Türkçe ezanı protesto gösterileri.

6 Şubat 1933: Gazi Mustafa Kemal Paşa Bursa'da, Bursalılara seslendi: "...Konunun kesin nedeni din değildir. Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk Milletinin milli dili ve milli benliği bütün hayatında hakim ve esas olacaktır.

22 Nisan 1933: Osmanlı borçlarının tasfiyesi amacıyla, Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri arasında antlaşma sağlandı.

27 Nisan 1933: Adana-Fevzipaşa demiryolu hizmete açıldı.

31 Mayıs 1933: Istanbul Darülfünun'un ilgasına ve Maarif Vekaletince yeni bir üniversite kurulmasına dair kanun kabul edildi.

3 Haziran 1933: Sümerbank'ın kurulmasına dair kanun kabul edildi.

8 Haziran 1933: Halk Bankası ve Halk Sandıkları kurulmasına dair kanun kabul edildi.

29 Haziran 1933: Sivas-Erzurum demiryolu hizmete açıldı.

2 Eylül 1933: Ulukışla-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

9 Eylül 1933: Ileride Izmir Fuarı adını alacak olan, 9 Eylül Panayırı, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi (Çakmak) Paşa tarafından açıldı.

26 Ekim 1933: Genel Af kabul edildi.

29 Ekim 1933: Cumhuriyetin kuruluşunun 10.yılı kutlamaları. Gazi Mustafa Kemal Paşa, daha sonra 10. yıl Nutku olarak adlandırılacak konuşmasında; "... Yurttaşlarım! Az zamanda çok ve büyük işler yaptık Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir Fakat yaptıklarımızı asla kafi göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, vasıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Milli kültürümüzü, muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız. Dedi.

5 Kasım 1933: Eskişehir şeker fabrikası hizmete açıldı.

3 Aralık 1933: Maarif (Milli Eğitim) Bakanlığı, 'İnkılap Tarihi' dersinin liselerin her sınıfında okutulmasına karar verdi.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

3 Şubat 1934: Afina'da, Balkan Paktı Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalandı.

12 Şubat 1934: Unlü Türk Şair ve edibi Cenap Şahabettin (Doğumu:1870) öldü.

4 Mart 1934: Universite ve yüksekokullara 'Devrim' dersi kondu. - Ankara Radyosu yayına başladı.

20 Mart 1934: Ankara'da 'Inkılap Tarihi' Kürsüsü kuruldu.

31 Mart 1934: Istanbul Universitesi'nin yeniden yapılandırılması için getirilen Prof. Malş, görevini tamamlayarak Türkiye'den ayrıldı.

15 Nisan1934: Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Kemalettin Sami (Doğumu:1884) Paşa öldü.

14 Mayıs 1934: Izmir Şehir Meclisi, bugünkü Enternasyonal Fuar'ın yerinde 460.000 metrekarelik bir Kültür park kurulmasına karar verdi.

21 Haziran 1934: Soyadı Kanunu kabul edildi.

18 Ağustos 1934: 5 gün sürecek olan 2. Dil Kurultayı başladı.

2 Eylül 1934: Istanbul'da Kadıköy-Usküdar arasında Tramvay işletmeye açıldı.

19 Ekim 1934: Turhal Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

12 Kasım 1934: Muş'ta deprem. Büyük hasar var.

24 Kasım 1934: Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya 'Atatürk' soyadı verildi.

26 Kasım 1934: Atatürk, Ismet Paşa'ya 'Inönü' soyadını verdi. - Efendi, Bey, Paşa vb. Lakap ve Unvanların kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

3 Aralık 1934: Bazı kisvelerin giyilmeyeceğine dair kanun kabul edildi. Bu kanunla; ibadet dışında bazı elbiselerin dışarıda giyilmesi yasaklandı.

5 Aralık 1934: Ismet Inönü ve 191 Milletvekilinin önergesiyle; Türk kadınına Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi.

17 Aralık 1934: 'Atatürk' soyadının başkası tarafından kullanılamayacağına dair kanun kabul edildi.

26 Aralık1934: Menemen'de Devrim Şehitleri için dikilen 'Kubilay Anıtı' büyüktörenle açıldı.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

1 Şubat 1935: Ayasofya, Müze olarak hizmete açıldı. Bizans'lılar döneminde yapılmış olan bu ünlü Kilise 1453'de Fatih Sultan Mehmet'in Istanbul'u fethinden sonra Cami haline getirilmişti.

8 Şubat 1935: Milletvekili seçimleri yapıldı. (383 Erkek, 17 Kadın Milletvekili.)

1 Mart 1935: Atatürk, 4. Defa Cumhurbaşkanı seçildi.

18 Nisan 1935: Istanbul'da Uluslararası Kadınlar Kongresi toplandı.

9 Mayıs 1935: Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisi 4. Büyük Kurultayının açılışında yaptığı konuşmada; "Kurultayın sayın üyeleri! ... Uçurum kenarında yıkık bir ülke. Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllar süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız, devrimler... Işte Türk genel devrimi..."

27 Mayıs 1935: Ulusal Bayramlarve Genel Tatiller hakkında kanun kabul edildi. Bu kanunla hafta tatili 'cuma' gününden 'pazar' gününe alındı.

10 Haziran 1935: Mülkiye Mektebi'nin adı Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak değiştirildi.

10 Temmuz 1935: Ekonomi Bakanı Celal Bayar, Sovyet Sanayini incelemek üzere SSCB'ye gitti.

19 Ekim 1935: Atatürk'e suikast amacıyla, Suriye'den Türkiye'ye sızan kişiler yakalandı.

20 Ekim 1935: Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz; 16.158.018 kişi.

23 Ekim1935: Ergani-Mardin-Diyarbakır demiryolu hizmete girdi. - Etibank, kuruldu.

9 Kasım 1935: Türk Mason Derneği, yayınladığı bir bildiriyle, çalışmasına son sunduğunu açıkladı. Mallarını halkevlerine bağışladı.

13 Kasım 1935: Italya'nın Habeşistan'a saldırması üzerine, Türkiye'de tedbirler alındı. Batı Anadolu'nun stratejik bölgelerine yığınaklar yapıldı.

26 Kasım 1935: Demiryolu lsparta'ya ulaştı.

29 Kasım 1935: Paşabahçe cam fabrikası hizmete girdi.

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938
 

9 Ocak 1936: Ankara'da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi öğretime başladı.

25 Mart 1936: Afyon-Karakuyu demiryolu hizmete açıldı.

26 Mart 1936: Bozanözü-Isparta demiryolu hizmete açıldı.

24 Nisan 1936: Yazar Sami Paşazade Sezai (Doğumu:1859) öldü.

6 Mayıs 1936: Ankara'da Devlet Konservatuarı kuruldu.

18 Mayıs 1936: Erzurum-Sivas demiryolu yapımına başlandı.

1 Haziran 1936: Maliye Bakanlığı ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü kanunları yürürlüğe girdi.

20 Temmuz 1936: Montreux Antlaşması imzalandı. Lausanne Barış Antlaşması'nda Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki haklarını kısıtlayıcı maddeler bulunmaktaydı. Montreux Antlaşması ile Türkiye, Boğazlar üzerindeki

bütün haklarına kavuştu. Bu Antlaşma ile ticaret gemilerinin geçmesi serbest bırakıldı, savaş gemilerinin geçişinde ise, şartlar ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

29 Ağustos 1936: Istanbul'da, Haliç üzerinde Azapkapı ve Unkapanı'nı birbirine bağlıyacak olan Atatürk Köprüsü'nün temeli atıldı. (Eski köprünün adı Unkapanı köprüsü idi, bu sebeple halen Atatürk Köprüsü'ne Unkapanı Köprüsü de denmektedir.)

25 Eylül 1936: Harp Okulu, Istanbul'da Harbiye'deki binasından Ankarada yeni yapılan binasına taşındı.

26 Ekim 1936: Kurtuluş Savaşı Komutanlarından ve savaş sonrasında Istanbul'a giren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Komutanı Korgeneral Şükrü Naili Gökberk(Doğumu:1876) öldü.

27 Aralık 1936: Istiklal Marşımızın yazarı, büyük şair, mütefekkir ve din adamı Mehmet Akif Ersoy (Doğumu:1873) öldü. O tarihlerde Meclis'te Burdur Milletvekili olan M. Akif Ersoy'un Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ithaf ettiği bu muhteşem şiir, 12 Mart 1921'de Meclis'te okunduğunda bütün Milletvekilleri tarafından büyüktezahüratlarla dakikalarca ayakta alkışlanmış ve kabul edilmiştir.

İSTİKLAL MARŞI:

(Beste:Zeki Üngör)

Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak!

Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!

Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal.

Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal.

Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım?

Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım;

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar,

Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!

Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.

Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın,

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın!

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı;

Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda,

Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,

Etmesin, tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumu, senden, ilahi, şudur ancak emeli;

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli,

Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli,

Ebedi yurdumun üstünde benim, inlemeli!

O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım;

Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım;

O zaman yükselerek arşa değer, benim başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.

Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal!

Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet;

Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal!

Türkiye Cumhuriyeti Günlüğü 1923 - 1938