Metal Işi
 

METAL İŞİ

Metal işi,bakır,demir,gümüş ,tunç,kurşun,altın,pirinç gibi metal ve metal alaşımlarıyla yapılan her türlü kullanma yada süs eşyası.İnsanlar yaptıkları ilk nesnelerde taş,tahta,kemik gibi kolayca bulunabilen malzemeleri kullanmışlardır.Uygarlığın daha ilerik aşamalarında ise toprak altından cevher çıkarmayı ,onları işleyerek çeşitli araçlar,süs eşyaları,silahlar ya da dinsel tören nesneleri yapmayı öğrenmişlerdir.

Metalleri işlemenin en yaygın iki yönteminden biri çekiçle dövmek,öteki de kalıba dökmektir.Çekiçle döverek biçimlendirme en eski yöntemdir.Lehim ya da kaynak yapmanın bilinmediğ zamanlarda,metal levhalar çekiçle dövülerek istenen biçime getirildikten sonra ,ayrı ayrı parçalar ya perçinlenerek birleştirilir ya da sert bir altlğın üstüne çakılırdı.İÖ y.2500'den sonra hem dövme hem de dökme yöntemleri kullanılmaya başladı.Döküm yapmak için metal eriyiğini önceden hazırlanmış bir kalıba dökmek ve soğumasını beklemek gerekir.Kalıbın türüne göre değişen çeşitli döküm yöntemlerinden en önemlisi yitik mum yöntemidir.

Metal eşyayı bezemek için de dövme çalma,kazıma,kabartma,delik işi,savat,kakma,mineleme,kaplama ya da yaldızlama gibi yöntemler uygulanır.Her yöntem kendine özgü teknikler ve beceriler gerektirir.

Gümüş ile altın çok eski çağlardan beri işlenmiş.Özellikle kuyumculukta çok kullanılmıştır.Eski çağlarda İran,Yunanistan ve Roma önemli gümüş işleme merkezleri olmuştur.Bizans döneminden bu yana kiliseler içinde altın ve gümüşten eşyalar yapılmıştır.Bunların çoğu üstlerine değerli taşlar yerleştirilerek ,minelenerek kaplanarak,ya da yaldızlanarak daha zenginleştirilmiştir.12.yüzyılda gümüş ve altın işleyen kuyumcular loncalar biçiminde örgütlenmiştir.Ortaçağ sonlarına doğru İngiltere'de altın ve gümüşün saflığını denetlemek amacıyla resmi ayar damgası uygulaması konmuştur.16.yüzyılda Almanya ve Flandre'da altın işçiliği yüksek bir düzeye ulaşmıştır.İngiltere de yapılan gümüş yemek takımlarının tarihi 17.yüzyıla değin gider.bunlar yalınlık ve incelikleriyle dikkati çeker.Avrupalıların Amerika kıtasına gitmesinden önce Yerli kültürlerinde de altın ve gümüşün işlendiği bilinmektedir.Bugünkü Kolombiya,Orta Amerika ve Meksika gibi bölgelerde o dönemde yitik mum yöntemiyle içi boş süsler yapılmış,ayrıca dövme yöntemiyle altın ve gümüşten dinsel törenlerde kullanılan eşyalar üretilmiştir.ABD'nin güneybatısındaki Zuni ve Navaho gibi Yerli kabileleri gümüş işçilikleriyle tanınır..

Bakır,insanın işlediği ilk değersiz metaldir.Daha sonra kalay ve çinkoyla çeşitli bakır alaşımları oluşturulmuştur.Bakıra karıştırılan bu metaller onun daha dayanıklı ve kolay işlenebilir olmasını sağlar.Bakır da yumuşak olduğundan çekiçle dövülebilir.altın ya da gümüş gibi işlenir,ayrıca minelenebilir.Eski Mısır'da bakırdan ayna ve kap kaçak gibi pek çok eşya yapılmıştır.Bu metal 17.ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da sofra eşyası olarak çok yaygın bir biçimde kullanılmıştır.18.yüzyılın ortalarında ise gümüşle bakırın bir arada kullanıldığı Sheffield tabağı adlı bir tabak türü geliştirilmiştir.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1353787271

Bakırla kalayın birleşmesinden oluşan tunç ve çinkoyla bakırdan oluşan pirinç de çok yaygın bir biçimde kullanılmıştır.Tunç daha çok dökülerek biçimlendirilir.Eski Yunan'da çok güzel tunç vazolar yapılmış,ayrıca büyük boyutlu heykellerin dökülmesinde de bu alaşımdan yararlanılmıştır.Kalkan gibi küçük boyutlu nesnelerin üstüne çekiçle dövülerek çok güzel bezemeler yapılmıştır.Tunçtan dökülen kilise çanı,şamdan gibi dinsel amaçlı eşyanın yapımı ortaçağdan bu yana süregelmiştir.Rönesans'tan kalan en önemli yapıtlardan biriLorenzo Ghiberti'nin 15.yüzyılda Floransa Vaftizhanesi için döktüğü Cennet Kapılarıdır.17.ve 18.yüzyıl Fransız mobilyacıları yapıtlarında üstü yaldızlanmış tunçtan yapılmış parçalar kullanmışlardır.Tunç yaklaşık 3.700 yıldan beri Çin'de de bilinmektedir.Dinsel Çin tunç kaplarının sanat düzeyi o kadar yüksektir ki ,bunlar birer heykel olarak bile nitelendirilebilir.

Metal eşya yapımında bakırın kurşun ve kalayla olan alaşımları da kullanılmıştır.Ama bu alaşımlardan hem eritmesi zor olduğu hem de kolay kırılıp döküme gelmedikleri için daha çok tabak,kase,kupa gibi yalın sofra eşyası yapımında yararlanılır.1500 dolaylarında Silezya'da yapılan bir dizi içki sürahisi bu alaşımlarla üretilmiş en başarılı yapıtlar sayılır.Bunlar 18. yüzyıla değin kullanılmış ,sonra ucuzlamaya başlayan seramik ve porselen yemek takımları nedeniyle giderek daha az aranır olmuştur.

Hem dövülerek,hem de dökülerek biçimlendirilen demir de yapılarda çok uzun süredir kullanılmaktadır.Dövülerek ağri biçimler de verilebilen bu metalden 16.yüzyıldan bu yana kapı kanatları ,parmaklıklar yapılır.Ortaçağda İngiltere'de kilise gibi büyük yapıların kapılarına dövme demirden süslü menteşeler takılmıştır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1353787271

Kurşun,su geçirmez oluşu nedeniyle geleneksel çatı örtü malzemesi olmuştur.Ayrıca eski çağlardan beri tunç gibi daha değerli madenlerin yerine heykel dökümünde de kullanılmıştır.17.yüzyılda İngiltere'de bahçelere kurşundan dökülmüş heykeller yerleştirmek moda olmuştu.Suya dayanıklı olması ve gümüşe benzer rengi nedeniyle seçilen bu metalden ilginç vazo ve heykeller de yapılmıştır.


Kaynak;AnaBritannica cilt 22 frmsinsi.net için derlenmiştir.